بحث:انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)

۱. حجت الاسلام و المسلمین موسوی اصفهانی؛

سید محمد تقی موسوی اصفهانی حجت الاسلام و المسلمین سید محمد تقی موسوی اصفهانی، در کتاب «تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌» در این‌باره گفته است: «در این باره همین بس، که حضرت سید الساجدین (ع) در دعای عرفه بر منتظران درود فرستاده و برای آنان دعا کرده، بعد از دعا کردن برای مولایشان امام زمان (ع) و اضافه بر آن روایات بسیاری بر این مقصود دلالت دارد، از جمله؛ در "کمال الدین" از حضرت ابی عبدالله امام صادق (ع) آمده که فرمود: هر کس از شما بر این امر در حال انتظار آن بمیرد، همچون کسی است که در خیمه قائم (ع) بوده باشد. از حضرت ابوالحسن الرضا(ع) آمده که فرمود: چقدر خوب است صبر و انتظار فرج! آیا نشنیده‌ای فرموده خدای - عزوجل - را که: ﴿وَارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ﴾، ﴿فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ﴾. بنابراین بر شما باد صبر، به درستی که گشایش پس از ناامیدی می‌آید، البته آنان که پیش از شما بودند صبور‌تر از شما بودند. در "بصائر الدرجات" به سند خود از حضرت امام ابوعبدالله صادق (ع) آورده که فرمود:امیرمؤمنان (ع) به سوی صفین می‌رفت، تا این که از رود فرات عبور کرد و به نزدیکی کوه سرزمین صفین رسید که هنگام نماز مغرب شد، مدتی در اندیشه فرو رفت، سپس وضو گرفت و اذان گفت و چون از اذان گفتن فراغت یافت، کوه شکافته شد و سر و صورتی سپید نمودار گردید و گفت: سلام بر تو ای امیر المؤمنین و رحمت و برکات خداوند بر تو باد. خوش آمدی ای جانشین پیغمبران و پیشوای روسفیدان و عزیزترین چیزی که به مردم] رسیده! و ای نایل آمده به ثواب صدیقین! و ای سید اوصیا! امیر المؤمنین (ع) به او فرمود: بر تو نیز سلام باد، ای برادرم شمعون! جانشین عیسی بن مریم روح القدس، حال تو چگونه است؟ گفت: خیر است، خدای بر تو رحمت آرد. من منتظر حضرت روح الله هستم که از آسمان فرود آید، پس هیچ کس را نمی‌شناسم که در راه خدا بیشتر از تو دچار بلا گشته و فردای قیامت ثوابش فزون‌تر و مقامش برتر از تو باشد.... می‌گویم: جهت شاهد آوردن این حدیث، آن است که دلالت دارد بر منتظر بودن جناب شمعون نسبت به این ظهور مبارک و با میمنت. و البته شباهت یافتن به اولیای خدا و پیروی کردن از ایشان چیزی است که نزد خداوند - عزوجل - پسندیده است، اضافه بر سایر آنچه در فضیلت انتظار رسیده است».

۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛
خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در مقاله «مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین» در این‌باره گفته است: «از روایات انتظار ظهور حضرت مهدی(ع) به دست می‌‌آید، انتظار ظهور حضرت نه فقط راه رسیدن به جامعه موعود است، بلکه خود نیز موضوعیت دارد. بدان معنا که اگر کسی در انتظار راستین به سر برد، تفاوتی ندارد که به مورد انتظار خویش دست یابد، یا دست نیابد.

۳. آقای دکتر هراتیان؛

آقای علی هراتیان، در کتاب « انتظار فریضه‌ای فراموش‌شده» در این‌باره گفته است: «در فضیلت انتظار همین بس بوده که همه پیامبران الاهی مسندنشین این مقام بوده‌اند. تمام اوصیا در طول تاریخ در صف منتظران بوده‌اند و نهایت آن که خداوند - تبارک و تعالی - نیز خود ندای انتظار سر داده است که: ﴿فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ﴾ در روایات رسیده از اولیای دین به موارد متعددی برمی‌خوریم که پیشوایان معصوم(ع) برخی اعمال را به عنوان "بافضیلت‌ترین عمل" معرفی کرده‌اند. صلوات بر پیامبر(ص)، حبّ امیرمؤمنان(ع)، سیراب تشنگان، نماز اوّل وقت، نیکی به والدین، مجاهده در راه خدا و... از آن جمله‌اند. در این میان حدود یک صد روایت نقل شده که افضل عبادات و اعمال را انتظار فرج ذکر کرده است. پیامبر عظیم‌الشأن اسلام در این باره می‌فرمایند:"برترین عبادت‌ها، انتظار فرج است" ، "انتظار فرج عبادت است و برترین و با ارزش‌ترین عمل امّت من انتظار فرج از خداوند است". شیخ صدوق در کتاب خصال از امیرالمؤمنان(ع) نقل کرده که فرمودند: "شخصی که در انتظار امر ما به سر می‌برد مانند کسی است که در خون خود در راه خدا دست و پا می‌زند". سیّدالساجدین امام زین العابدین(ع) در تعبیر عجیبی منتظران ظهور را برترین مردم تمام زمان‌ها دانسته و می‌فرمایند: "اهل زمان غیبت او که قائل به امامت او و منتظر ظهور او باشند برتر از مردمان هر زمان دیگری می‌باشند". مولایمان حضرت امام جعفر صادق(ع) نیز منتظران را "اولیاء الله" لقب داده می‌فرمایند: "خوشا به حال شیعیان قائم ما که در دوران غیبت او چشم به راه قدوم ایشان و منتظر ظهورش می‌باشند و در دوران ظهور او فرمان‌بردار اویند. آنها اولیاء خدا هستند که هیچ‌گونه ترسی بر آنها نیست و دچار غم و اندوه نمی‌شوند". باب الحوائج امام موسی بن جعفر(ع) مُهر تشیّع بر پیشانی منتظران واقعی زده و آنان را با تعبیر "منّا" از اهل بیت(ع) را برمی‌شمرند که ما را به یاد حدیث معروف "سلمان منّا اهل البیت" می‌اندازد: "خوشا به حال شیعیان ما که در دوران غیبت قائم ما به دوستی ما چنگ می‌زنند و در ولایت ما ثابت و استوار می‌مانند و از دشمنان ما برائت و بیزاری ابراز می‌کنند. آنان از ما هستند و ما نیز از آنها هستیم. آنها ما را به امامت پذیرفته‌اند و ما آنها را به عنوان شیعه پسندیده‌ایم. خوشا به حال آنها؛ خوشا به حال آنها. به خدا سوگند که آنها در روز قیامت با ما و در ردیف ما هستند". انتظار فرج آن قدر ارزشمند و گران‌بهاست که هشتمین خورشید آسمان ولایت آقا علی بن موسی الرضا(ع) با دیده تعجّب و تحسین از آن یاد می‌کند و می‌فرماید: "وه! چه نیکوست صبر و انتظار فرج". حضرت جوادالائمه(ع) نیز فرج را ثمره انتظار معرفی و می‌فرمایند: "برترین عمل شیعیان ما انتظار فرج است هر کس این امر را بداند و بشناسد خداوند با همین انتظار برای او فرج عطا می‌فرماید"».

انتظار فرج در معنای عام و خاص

• "فرج" به‌معنای گشایش و آسودگی از اندوه است و در اصطلاح به ظهور حضرت مهدی(ع) می‌گویند؛ چون حضرتش، گره از کار فروبسته جهان و جهانیان می‌گشاید.
• انتظار فرج در معنای عامّ بدین معناست که آموزه‌های دینی افزون بر بیان فضیلت "گشایش عمومی" و امید به آینده و شوق انسان‌ها به این عرصه، نومیدی را نیز مورد نکوهش قرار دهد. اهتمام آموزه‌های اسلامی در بیان معنای عام انتظار و امید، تا بدان اندازه بوده که از آن با بلند‌ترین عنوان‌ها یاد نموده، ارزش‌های شگفت آوری برای آن ذکر کرده است. در معنای خاص به معنای چشم به راه بودن آینده‌ای با همۀ ویژگی‌های یک جامعه است که مورد خشنودی خداوند باشد که یگانه مصداق آن، دوران حاکمیت آخرین ذخیر الهی، وجود ارزشمند حضرت ولی عصر(ع) است.
• در روایات اسلامی چنان مقام و منزلتی برای منتظران موعود شمرده شده است که گاه انسان را به تعجب وا می‌دارد که چگونه ممکن است عملی که شاید در ظاهر ساده جلوه کند، از چنین فضیلتی برخوردار باشد. البته توجه به فلسفۀ انتظار و وظایفی که برای منتظران واقعی آن حضرت شمرده شده است، راز این فضیلت را روشن می‌سازد. همچنین انتظار از دیدگاهی دیگر بر دو قسم است: تکوینی و تشریعی. انتظار تکوینی، بیشتر حالت منفی دارد، اما تشریعی، پویا و توأم با علم و عمل است.
• در جهان‌بینی اسلام، انتظار یک عقیده و عمل ارزشمند در جهت ‌‌رسیدن به عدالت جهانی است. انتظار، آدمی را متعهد می‌سازد تا برای تحقق هدف‌های اسلامی و آرمان‌های انسانی، بدون هیچ‌گونه ضعف و یأس، تلاش کند و به سوی مقاصد متعالی اسلام گام بردارد و پیوسته مقاوم و استوار، به وظایف دینی و اسلامی خود عمل نماید. بدین جهت که "انتظار" در روایات، از جهات گوناگونی با ارزش‌ترین اعمال به شمار آمده است. و با اندکی تأمل و توجه به فلسفۀ انتظار و وظایف منتظران واقعی سِرّ این همه فضیلت روشن خواهد شد. چه اینکه در نبوی شریف آمده است: «"أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ أَحْمَزُهَا"» و شاید سِرّ این فضیلت بزرگ، سختی و مشقتی باشد که در انتظار واقعی نهفته است و الا صرف ادعای انتظار که مشکل و دشوار نیست.
• از مجموع روایات به دست می‌‌آید انتظار دولت حق بدین معناست که انسان باید مشتاق باشد تا در رکاب حضرت، او را یاری نماید و به آنچه خواست خدا و امام زمان(ع) هست گردن نهد، نه اینکه بخواهد به خواست‌های درونی و پست خود برسد. انتظار دولت حق با تمام انتظارها متفاوت است؛ چون منتَظَر در این انتظار، مولایمان امام زمان(ع) می‌‌باشد که او حجت حق و واسطۀ فیض و هدایت کنندۀ جامعه است. بی‌تردید این انتظار از شدیدترین، حساس‌ترین و مهمترین انتظارهاست که فقط مخلصان به آن نائل می‌‌شوند و بدون پرهیزکاری و عمل به دستورهای دینی امکان‌پذیر نیست.

فضایل انتظار

• بر اساس روایات به برخی از فضایلی اشاره می‌‌شود که برای منتظران بقیة الله الأعظم (ع) بیان شده است.

انتظار، در زمرۀ عبادات

• عبادت و بندگی: در روایات بسیاری انتظار فرج را عبادت میداند. بدین لحاظ بسیاری از علمای بزرگوار ما بحث از قصد قربت و یا عدم قصد قربت در انتظار را مطرح کرده‌اند، از این رو، انتظار ظهور حجت الهی در روایت پیامبر(ص)، برترین عبادت خوانده شده است. قرآن و اهل بیت(ع)، به ما می‌آموزند هدف از آفرینش، بندگی خداوند است و رسول گرامی اسلام(ص) یکی از نمودهای این بندگی را انتظار گشایش دانسته است: «"انْتِظَارُ الْفَرَجِ‏ عِبَادَةٌ‏‏‏‏"» و امام صادق(ع) می‌فرماید: «بدانید کسی که منتظر ظهور حضرت مهدی(ع) باشد، پاداش کسی را دارد که شب‌ها را برای انجام عبادت بیدار، و روزها روزه‌دار باشد».

انتظار برترین عبادت

• برترین عبادت: برخی عبادت‌ها بر برخی دیگر برتری دارد؛ از این رو انجام آنها افزون بر آنکه مورد تأکید آموزه‌های دینی است، از پاداش افزون تری نیز برخوردار است و نقش آن در سازندگی انسان بیشتر است، اگر عبادت خالص برای خدا باشد، جز خدا هیچ کس درجه آن را نمی‌دانند و قادر به اجر و پاداش آن نیست؛ از این رو، انتظار ظهور حجت الهی در روایت پیامبر(ص)، برترین عبادت خوانده شده است، رسول گرامی اسلام(ص) پس از آنکه انتظار فرج را در زمرۀ عبادت‌های خداوند دانسته است، آن را یکی از برترین عبادت‌ها برشمرده می‌‌فرماید: «"أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ"»

انتظار، برترین اعمال

• برترین کارها: گاهی انتظار برترین کارهای امت پیامبر خاتم(ص) معرفی می‌شود:

1. امیر المؤمنین(ع) فرمود: «منتظر فرج باشید و از رحمت خدا ناامید نشوید، به درستی که بهترین عمل نزد خداوند عزّ و جلّ انتظار فرج است».
2. در روایت دیگر، به این توجه شده است که: انتظار فرج، از جانب خدای عزّ و جلّ است. رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «"أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ"» در این حدیث، نفس انتظار ارزش نیست؛ بلکه انتظار فرج از سوی خدای عزّ و جل، از بهترین اعمال امت خوانده شده است.
3. امام جواد(ع) فرمودند: «برترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج (مهدی موعود(ع)) است».
4. شخصی از امیرالمؤمنین علی(ع) پرسید: «محبوب‌ترین کار نزد خدا چیست؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «انتظار فرج حضرت مهدی(ع) بهترین عبادت است». نکته مهم که اینجا باید به آن اشاره کنیم این است که مراد از انتظار در این روایات همان انتظار سازنده و حرکت آفرین است که از آن به انتظار مثبت تعبیر می‌شود.

انتظار، برترین جهاد

• برترین جهاد: در آموزه‌های دینی، جهاد و کوشش در راه خدا، یکی از مهم‌ترین رفتارهای فردی و گروهی مسلمانان معرفی شده است. آیات فراوانی از قرآن و روایات بسیاری از معصومان(ع) علم به حقیقت این رفتار ارزشمند اشاره کرده است. دربارۀ اهمیت انتظار فرج به روایتی بر می‌خوریم که بسی شگفتی آور است و انتظار را نه فقط عبادت که "برترین جهاد" دانسته است، از این نوع روایات نیز به خوبی استفاده می‌شود انتظار، از نوع عمل است:

1. رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «"أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِی اِنْتِظَارُ اَلْفَرَجِ"»
2. یا همانند مجاهدانی که در محضر رسول خدا(ص) شمشیر زدن و با دشمنان پیکار کردند یکسان شمرده شده است: «"الْمُنْتَظِرُ الثَّانِیَ عَشَرَ مِنْهُمْ کَالشَّاهِرِ سَیْفَهُ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ یَذُبُّ عَنْهُ"». همچنین امام صادق(ع) فرمودند: «هرکس از شما بمیرد، در حالی که منتظر این امر (ظهور مهدی(ع)) باشد، همانند کسی است که با حضرت قائم(ع) در خیمه‏‌اش بوده باشد. سپس چند لحظه‏‌ای درنگ کرده و آنگاه فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در خدمت آن حضرت شمشیر بزند. سپس فرمود: نه به خدا، همچون کسی است که در رکاب رسول خدا(ص) شهید شده باشد».
3. منتظران ظهور چنان ارجمند خوانده شده‌اند که مردن در حال انتظار همانند حضور در رکاب مقدس قائم(ع) شمرده است: «"مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ مُنْتَظِراً لَهُ کَانَ کَمَنْ کَانَ فِی فُسْطَاطِ الْقَائِمِ"».
4. در تجلیل از مقام منتظران، همین بس که انتظار آنان، هم سنگ شهادت و به خون طپیدن در راه خدا یاد شده است. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین از امام صادق(ع) روایت کرده امام صادق(ع) از پدرانش نقل می‌کند فرمودند: «منتظر امر (حکومت) ما بسان آن است که در راه خدا در خون غلتیده باشد».
5. امام باقر(ع) فرمود: «ثواب منتظر این امر مانند کسی است که در حال نماز و روزه باشد و کسی که در رکاب امام عصر دشمنی را از پای درآورد، ثواب ۲۰ شهید را خواهد داشت و کسی که در رکاب حضرت شهید شود، اجر ۲۵ شهید را خواهد داشت».

سایر فضایل انتظار فرج از کلام معصومان(ع)

• در روایات بسیاری برای منتظران اجر و مقام والا ذکر نموده‌اند از جمله در دعای عرفه امام سجّاد(ع) به منتظران درود فرستاده است. از روایات انتظار ظهور حضرت مهدی(ع) به دست می‌آید، انتظار ظهور نه فقط راه رسیدن به جامعۀ موعود است که خود نیز موضوعیت دارد؛ بدان معنا که اگر کسی در انتظار راستین به سر برد، تفاوتی ندارد به مورد انتظار خویش دست یابد، یا نه.

1. امام باقر(ع) ـ آنگاه که دین مورد خشنودی خداوند را تعریف می‌کند ـ پس از شمردن اموری می‌فرماید: «"... وَ اَلتَّسْلِیمُ لِأَمْرِنَا وَ اَلْوَرَعُ وَ اَلتَّوَاضُعُ وَ اِنْتِظَارُ قَائِمِنَا..."»
2. ابوبصیر می‌گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم:: فدایت شوم، فرج شما کی فرامی‌رسد؟ فرمود: «گویی که تو از فرج، جنبه دنیوی آن را می‌خواهی؛ خیر، هرکس که در خط‍‌ ولایت باشد، همان انتظار فرج، برای او فرج است».
3. امام صادق(ع) در روایت دیگری در فضیلت منتظران می‌‌فرمایند: «ای ابابصیر! خوشا به حال شیعیان قائم ما، کسانی که در غیبتش منتظِر ظهور او هستند و در حال ظهورش نیز فرمانبردار اویند. آنان اولیای خدا هستند که نه ترسی بر آنهاست و نه اندوهگین می‌شوند».
4. و در ضمن حدیث مفصلی امام صادق(ع) فرمودند: «هرکس منتظر امر ما باشد و بر ترس و آزاری که از دشمنان ما می‌بیند صبر کند، فردای قیامت با ما خواهد بود».
5. امام سجاد(ع) نیز در فضایل منتظران فرج می‌فرماید: «منتظران ظهور او از مردم هر زمانی برترند، زیرا خدای تعالی عقل و فهم و معرفتی به آنها عطا فرموده است که غیبت نزد آنان، به منزله مشاهده است و آنان را در آن زمان مانند مجاهدان پیش روی پیامبر خدا(ص)- که با شمشیر به جهاد برخاستند- قرار داده است. آنان مخلصان حقیقی و شیعیان راستین ما و دعوت‌کنندگان به دین خدای تعالی در نهان و آشکارند».
6. پیامبر اکرم(ص) نیز فرمودند: «خوشا به حال کسی که درک کند قائم اهل بیت مرا در حالی که هنگام غیبت و پیش از قیامش به او اقتدا کند و دوستانش را دوست بدارد و از دشمنانش بیزاری جوید، که او از همراهان و دوستان و گرامی‌ترین امتم در روز قیامت خواهد بود»..

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: