انفاق در معارف و سیره نبوی
انفاق و رسیدگی به محرومان
اسلام، دین تعاون است و کمک‌رسانی به یکدیگر از اصول مسلّم آن شمرده می‌شود. رسول خدا(ص) در توسعه فرهنگ احسان و صدقات بسیار کوشید. این صدقات گاهی به صورت رسمی و زمانی غیررسمی، گاهی پنهانی و زمانی آشکارا به مستمندان می‌رسید. شکرانه نعمت، رسیدگی به محرومان است. در بینش اسلامی، در اموال دارندگان، حقی برای ناداران است: ﴿وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ﴾[۱].
بر اساس آموزه‌های قرآنی، صدقات برای فقیران، در راه ماندگان، بدهکاران و افراد وامانده و کسانی بود که به تألیف قلوب نیاز داشتند. قلمرو آن حتی به بردگان، یتیمان، اسیران، و افرادی می‌رسید که در دین اسلام به سر نمی‌بردند. به همین دلیل، پیامبر مقداری از صدقه را برای جلب و جذب مسیحیان و یهودیان به اسلام اختصاص می‌داد. همچنین ایشان مردم را به انفاق سفارش می‌کرد. بر اثر تلاش‌های رسول الله(ص)، روحیه ایثارگری چنان در مسلمانان تقویت شد که نیاز دیگران را بر نیازهای خود مقدم می‌داشتند: ﴿وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ﴾[۲]. آنان زندگی مستمندان را بخشی از زندگی خود به شمار می‌آوردند و در رفع نیازهای آنان می‌کوشیدند و این همه را در پرتو روحیه بخشش رسول الله(ص) به دست آورده بودند. حضرت می‌فرمود: «أَمَرَنِي رَبِّي بِالسَّخَاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهَانِي عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفَاءِ»؛ «خداوند مرا به سخاوت دستور داد و از بخل و ستم بازداشت»[۳].
سهل بن سعد می‌گوید که روزی پیراهنی برای پیامبر دوختم و نزدش بردم. دستی بر آن کشید و گفت خوب پیراهنی است. عربی که نزدش بود، گفت: آن را به من ببخش. پیامبر نیز بی‌درنگ آن لباس را به او بخشید[۴].
خداوند متعال در حدیث معراج خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «يَا أَحْمَدُ إِنَّ الْمَحَبَّةَ لِلَّهِ هِيَ الْمَحَبَّةُ لِلْفُقَرَاءِ وَ التَّقَرُّبُ إِلَيْهِمْ»؛ «ای احمد! محبت من در گرو محبت فقیران و مستمندان و تقرب به ایشان است». حضرت فرمود: مستمندان راستین چه کسانی هستند؟ پروردگار پاسخ داد: آنان که به کم، خشنود و بر گرسنگی، بردبار و در نعمت، سپاس‌گزار هستند. از گرسنگی و تشنگی خود شکایت ندارند و هرگز دروغ نمی‌گویند و نسبت به پروردگار جهان غضب نمی‌کنند و برای چیزی که از دستشان می‌رود، غمگین نمی‌شوند و نسبت به چیزی که به دست می‌آورند، بیش از اندازه شادی نمی‌کنند. ای احمد! محبت من در گرو محبت به مستمندان است. پس به آنان نزدیک شو و هم‌نشینی با آنان را اختیار کن و از ثروتمندان و مجلسشان فاصله بگیر؛ زیرا فقیران و مستمندان دوستان من هستند[۵].
پیامبر اعظم(ص) در تبیین منزلت آنها می‌فرماید: فقیران، شهریاران اهل بهشتند. مردم همگی مشتاق بهشتند و بهشت مشتاق فقیران است[۶].
رسول رحمت و مودت در سخن دیگری می‌فرماید: خوشا به (حال) مستمندان شکیبا. ای گروه مستمندان! رضایت خاطر داشته باشید و از خدا خشنود باشید تا خدای عزوجل، شما را برای فقرتان پاداش دهد[۷].[۸].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «و در دارایی‌هایشان بخشی برای (مستمند) خواهنده و بی‌بهره بود» سوره ذاریات، آیه ۱۹.
- ↑ «و (آنان را) بر خویش برمی‌گزینند هر چند خود نیازمند باشند» سوره حشر، آیه ۹.
- ↑ محمدنقی بن محمدعلی سپهر، ناسخ التواریخ، ج۲، ص۵۸۴.
- ↑ محمدنقی بن محمدعلی سپهر، ناسخ التواریخ، ج۲، ص۵۸۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۷۷، ص۲۳.
- ↑ کنز العمال، ح۱۶۶۵۵.
- ↑ بحارالانوار، ج۷۲، ص۴۹.
- ↑ اسحاقی، سید حسین، رسول مهربانی ص ۱۱۶.