جاسوسی در فقه سیاسی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث جاسوسی است. جاسوسی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جاسوسی در قرآن - جاسوسی در فقه اسلامی - جاسوسی در فقه سیاسی - جاسوسی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«جاسوسی»، عبارت است از گردآوری و گزارش مخفیانه اخبار و اطلاعات سری کسی یا مؤسسهای و یا کشوری، به طرف مقابل یا افراد و یا کشور ذی نفع، از احکام آن در باب جهاد سخن گفته‌اند. جاسوسی مسلمانی علیه مسلمان، حرام و موجب ثبوت تعزیر است؛ هر چند امام(ع) می‌تواند او را عفو کند[۱]. جایز نیست فرمانده لشکر، کسی را که علیه مسلمانان جاسوسی می‌کند، یا جاسوسی را پناه می‌دهد همراه خود به جنگ ببرد و اگر چنین فردی در جنگ شرکت کند، از غنایم سهمی نمی‌برد[۲]. جاسوسی کردن علیه کفار، به نفع مسلمانان جایز است و بنا بر تصریح برخی، جاسوس از غنایم نیز سهم می‌برد[۳]. امان دادن به جاسوس دشمن باطل است[۴]. پناه دادن کافر ذمی جاسوس مشرکان را، در صورتی که خودداری از آن در عقد ذمه شرط شده باشد، موجب بطلان عقد می‌شود و در صورت عدم استراط، قرارداد باطل نمی‌شود، لکن ذمی تعزیر می‌گردد[۵]. برخی، پناه دادن جاسوس را مطلقاً موجب بطلان عقد دانسته‌اند؛ هر چند ترک آن در عقد شرط نشده باشد[۶].[۷]
جاسوسی (عین)
احکام فقهی جاسوسی که فقها از حبس تا قتل را بیان داشته‌اند و ضوابط فقهی ناظر بر آن بیانگر تأکید فقه بر ضرورت شناخت آن و نیز نگرانی شارع از نقش‌آفرینی جاسوس در تهدید امنیت حکومت اسلامی است. جاسوس به علت نوع کارکرد پنهانی‌اش، هم احساس ناامنی را در جامعه دامن می‌زند و هم در فضای عینی، امنیت را به مخاطره می‌افکند. جاسوس در واقع نوکر و مزدور بیگانه است که در لباس شهروند عادی برای دستیابی به اخبار محرمانه و اطلاعات سری مسلمانان و نظام اسلامی برای بیگانگان و ضربه زدن به امنیت آن می‌کوشد[۸]. برخی از فقها با تمسک به ادله‌هایی چون 
وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ
[۹]، روایات متعدد[۱۰]، قاعده حفظ نظام[۱۱]، حکم محاربه[۱۲] و مهدورالدم بودن[۱۳]، به قتل و اعدام جاسوس دشمن حکم داده‌اند؛ اما برخی از فقها حکم زندان را بر جاسوس مقرر کرده‌اند[۱۴]. برخی از فقیهان نیز معتقدند عنوان منافق و مفسد و محارب و باغی نیز غالباً بر جاسوس صادق است[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ المبسوط، ج۲، ص۱۵؛ جواهرالفقه، ص۵۱؛ قواعدالاحکام، ج۱، ص۵۰۵.
- ↑ جامع المقاصد، ج۳، ص۳۸۸-۳۸۹؛ تحریرالاحکام، ج۲، ص۱۳۹.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۰۱.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۰۰.
- ↑ قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۸۱-۴۸۲؛ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۶۸.
- ↑ الدروس الشرعیه، ج۲، ص۳۴؛ الروضة البهیه، ج۲، ص۳۸۸-۳۸۹؛ فرهنگ فقه، ج۳، ص۳۶.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۵۷۲.
- ↑ مصطفی آخوندی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۴۱.
- ↑ «و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید» سوره انفال، آیه ۶۰.
- ↑ نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الإسلام، ج۱، ص۳۹۸.
- ↑ حسینعلی منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج۵، ص۲۷۵.
- ↑ سید محمد حسن مرعشی شوشتری، دیدگاه‌های نو در حقوق، ج۲، ص۱۰۳.
- ↑ حسینعلی منتظری، حکومت دینی و حقوق انسان، صص ۷۸ و ۸۱.
- ↑ نجم الدین طبسی، زندان و تبعید در اسلام، ص۷۸.
- ↑ حسینعلی منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج۵، ص۲۸۰.
- ↑ نباتیان، محمد اسماعیل، فقه و امنیت ص ۱۸۸.