قاسطین
این مدخل زیرشاخهٔ بحث قاسطین است. قاسطین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: قاسطین در تاریخ اسلامی - قاسطین در نهج البلاغه - قاسطین در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردقاسطین قاسطین هرچند از ریشۀ قسط (به معنی عدل) است، امّا معنای آن ستمگرانی‌اند که با قسط و عدل مخالفند. قرآن نیز قاسطین را هیزم دوزخ شمرده است.[۱][۲].
مقدمه
- در تاریخ، مراد از قاسطین کسانی‌اند که زیربار حکومت عدل علوی نرفتند و با شکستن بیعت با او ستیز کردند و امیر المؤمنین با آنان جنگید. قاسطین، عمدتا دشمنان آن حضرت بودند که بر محور حکومت شام و امویان گرد آمدند و جنگ صفین را به راه انداختند. معاویه، عمروعاص، عبید اللّه بن عمر، عبد الرحمن بن خالد، عبد اللّه بن عمروعاص، مروان حکم، معاویة بن خدیج، ضحاک بن قیس، بسر بن ارطاة، ابو الأعور سلمی، حبیب بن مسلمه، و شرحبیل بن سمط کندی از چهره‌های شاخص قاسطین و از سران و فرماندهان سپاه معاویه در جنگ صفین بودند.[۳]جنگ صفین، یکی از فتنه‌های آنان بود. قتل‌ها، غارت‌ها، تفرقه‌افکنی‌ها، جاسوسی‌ها و دروغ‌پراکنی‌ها و نیز آشفته ساختن اوضاع بر ضد حکومت مشروع امیر المؤمنین(ع) از جمله کارهای دیگرشان به شمار می‌رود.[۴] پیامبر اکرم به امیر المؤمنین خبر داده بود که با قاسطین و مارقین و ناکثین نبرد خواهد کرد: ستقاتل بعدی النّاکثین و القاسطین و المارقین[۵] و خود آن حضرت نیز می‌فرمود من مأمور به نبرد با این سه گروهم: امرت بقتال النّاکثین و القاسطین و المارقین[۶] و اشاره به سه جنگ جمل، صفین و نهروان است[۷].
قاسطین
سومین گروه مخالف امام علی(ع)، معاویه و یاران او بودند که قاسطین (ستم‌گران) نام گرفته‌اند. اینان از آغاز، حکومت امیرمؤمنان را به رسمیت نشناختند و جنگ پر حادثه و طولانی صفین را پدید آوردند. این جنگ حدود چهار ماه پس از واقعه جمل آغاز گردید[۸] و به کشته شدن شمار فراوانی از سپاهیان دو طرف انجامید. این نبرد طولانی، شهادت ۲۵ هزار نفر از سپاهیان امام علی(ع) و کشته شدن ۴۵ هزار تن از لشکریان معاویه را در پی داشت[۹] و در حالی که بیش از چند ساعت به پیروزی نهایی سپاه امام باقی نمانده بود، با حیله‌گری عمرو بن عاص و ساده‌لوحی و خیانت برخی از لشکریان امام علی(ع)، به سود معاویه پایان یافت و با پدید آوردن ماجرای حکمیت، خود، سرآغاز فتنه‌ای دیگر گشت.[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ جنّ، آیه ۱۵
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۷۷.
- ↑ دانشنامۀ امام علی، ج ۹ ص ۱۴۳
- ↑ از جمله ر. ک: «الغارات»، ثقفی، «الفتنة الکبری» طه حسین، «بحار الأنوار»، ج ۳۲، «دانشنامۀ امام علی»، ج ۹، مقالۀ قاسطین. «موسوعة الامام علی بن ابی طالب»، ج ۵ ص ۲۸۹
- ↑ بحار الأنوار، ج ۳۲ ص ۳۰۹، احقاق الحق، ج ۶ ص ۶۰
- ↑ بحار الأنوار، ج ۳۲ ص ۳۰۹، احقاق الحق، ج ۶ ص ۶۰
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۷۷.
- ↑ المسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب، ج۲، ص۳۸۶؛ ابن مزاحم، نصر، وقعة صفین، ص۱۳۱؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۵۶.
- ↑ البلاذری، احمد، انساب الاشراف، ج۳، ص۹۸؛ المسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب، ج۲، ص۴۰۵ – ۴۰۶؛ همچنین ر.ک: ابن عبد ربه، العقد الفرید، ج۴، ص۳۱۹.
- ↑ یوسفیان و شریفی، مقاله «امام علی و مخالفان»، دانشنامه امام علی ج۶، ص ۲۱۸.