خشیت در فقه سیاسی

مقدمه

خوف^[۱]، ترس و بیم، خوف آمیخته با تعظیم و بزرگداشت^[۲].
وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ ^[۳].
در اصطلاح قرآنی خشیت به مفهوم مراقبت و خویشتنداری در اعمال و نیّات به‌ واسطه خوف^[۴] می‌باشد.
خشیت به اعتبار متعلق آن، بار ارزشی می‌گیرد. خشیة الله از صفات پسندیده مؤمن است که عاملی جهت تنظیم و کنترل اعمال فردی و اجتماعی اوست: إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ ^[۵].
خشیة الناس، ترس و خوف همراه با بزدلی و زبونی از صفات رذیله و ناپسندی است که در قرآن به‌شدت از آن نهی شده است؛ به‌ویژه زمانی که در مقابل خشیة الله قرار گیرد و کسی به خاطر ترس از مخلوق، حرمت خالق را در نیّات و اعمال خود هتک کند: فَلَا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا ^[۶].^[۷].
از دیدگاه روان‌شناسی اجتماعی، بزدلی و جبونی (خشیة الناس) از خصوصیات منفی انسان‌هایی است که از انجام کارها بر اساس اصول اخلاقی عاجزند و علت آن ناتوانی در غلبه بر ترس است. جبونی و بزدلی یا ناشی از خوددوستی و خودپرستی است (ترس از تهدید جانی و مالی، ترس ازدست‌ دادن منافع) یا نیمه ‌آگاهانه و ناشی از پدیده‌های ناشناخته و کنترل‌ نشده اجتماعی و طبیعی. در هر دو صورت بزدلی خصوصیت ساده روان‌شناختی یک شخص خاص نیست؛ بلکه پدیده‌ای اجتماعی است که منجر به کارهای غیراخلاقی مثل حقه بازی، فریبکاری و فرصت‌ طلبی، نان به نرخ روز خوردن و بی‌وجدانی می‌شود^[۸].^[۹].

منابع

نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۲۲۸.
↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۸۳.
↑ «از مردم می‌ترسیدی در حالی که خداوند سزاوارتر بود که از او بترسی» سوره احزاب، آیه ۳۷.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۶۱.
↑ «از بندگان خداوند تنها دانشمندان از او می‌هراسند» سوره فاطر، آیه ۲۸.
↑ «از مردم نهراسید و از من بهراسید و آیات مرا ارزان مفروشید» سوره مائده، آیه ۴۴.
↑ ر. ک: محسن معینی، "خشیت"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۹۸۹.
↑ علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۲۲۳.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۲۵۵-۲۵۶.

[1] ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۲۲۸.

[2] حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۸۳.

[3] «از مردم می‌ترسیدی در حالی که خداوند سزاوارتر بود که از او بترسی» سوره احزاب، آیه ۳۷.

[4] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۶۱.

[5] «از بندگان خداوند تنها دانشمندان از او می‌هراسند» سوره فاطر، آیه ۲۸.

[6] «از مردم نهراسید و از من بهراسید و آیات مرا ارزان مفروشید» سوره مائده، آیه ۴۴.

[7] ر. ک: محسن معینی، "خشیت"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۹۸۹.

[8] علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۲۲۳.

[9] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۲۵۵-۲۵۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]