صحابه در اصول فقه

صحابه، جمع صاحب و در لغت به معناى يار و همراه است.

علماى مذاهب اسلامى درباره معناى اصطلاحى واژه صحابى اختلاف نظر دارند:

1. گروهى از اهل سنت، همانند ابن حجر عسقلانى، معتقدند صحابى بر کسى اطلاق مى شود که در حال ايمان، پيامبر (ص) را ملاقات کرده و با همان حال از دنيا رفته باشد؛

2. گروهى هم چون " شهيد ثانى " معتقدند صحابى کسى است که رسول خدا را در حال ايمان ملاقات کرده و در حال ايمان و اسلام مرده باشد، اگر چه در اين بين مرتد شده باشد؛

3. بعضى گفته اند: صحابى يعنى کسى که يک يا دو سال با رسول خدا (ص) بوده و به همراه ايشان در يک يا دو جنگ بر ضد کفار شرکت داشته است؛

4. جمعى گفته اند: هر کس پيامبر (ص) را ديده باشد صحابى است؛

5. گروهى گفته اند: صحابى کسى است که سابقه هم نشينى و پيروى اش از رسول خدا (ص) طولانى باشد؛

6. برخى ديگر گفته اند: صحابى به کسى اطلاق مى شود که يکى از چهار وصف زير را به طريق " منع الخلو " دارا باشد:

أ. مجالست با پيامبر (ص) در مدت طولانى؛

ب. تحمل حفظ روايت (شنيدن مستقيم و به خاطر سپردن روايت) از رسول خدا (ص) ؛

ج. شرکت در جنگ بر ضدکفار به همراه رسول خدا (ص) ؛

د. شهادت در زمان پيامبر (ص) در جنگ با کفار.

7. عده اى، صحابى را کسى مى دانند که در حالى که مسلمان بوده، پيامبر (ص) را در مدت طولانى ديدار کرده و حفظ حديث (شنيدن و به خاطر سپردن حديث از رسول خدا) نموده و در حال ايمان هم از دنيا رفته باشد؛

8. برخى ديگر، عنوان صحابى را بر کسى اطلاق مى کنند که به خدا و رسول او ايمان داشته و با رسول خدا (ص) در يک جنگ و يا بيشتر شرکت نموده و معروف به فقه و فتوا و داراى ملکه اجتهاد باشد.[1]

1. اصول الفقه الاسلامی، ج2، ص850؛ منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی)، ج1، ص357