ابوالعشراء دارمی
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
از تیره دارم از بنی تمیم از مضر بن نزار بن معد بن عدنان[۱]اختلاف در نام او و پدر و جدش چنان است که تشخیص و تمایز بین آنان دشوار می‌نماید. نام او را بیشتر اسامة بن مالک آورده‌اند[۲]، اما عطارد بن برز[۳]، یسار بن بلز[۴]، سیار بن بلز[۵]، عامر بن اسامه[۶]، عبدالله بن اسامه[۷]، بَرز[۸]، یسار یا سنان بن برز یا بلز، بلال بن یسار[۹]، یسار بن بکر[۱۰]، عطارد بن بلز[۱۱]، عطارد بن برز[۱۲]، هلال بن یسار[۱۳] و عطارد بن مِجلَز[۱۴] نیز گفته‌اند. نام پدرش را عُطارد بن بَرز یا بَرَز[۱۵]، بَلز، رزن [۱۶]، عطارد بن بدر[۱۷]، بُرز[۱۸]، عطارد بن بَرَز، برز یا بلز بن قِهطِم[۱۹]، عطارد بن بدر[۲۰]، عطارد بن برذ، سیار بن بِلزَق[۲۱]، مالک بن قِهطِم[۲۲]، مالک بن قحطم[۲۳]، اسامة بن مالک[۲۴]، یسار بن بکر[۲۵] و سیار بن بلز[۲۶] آورده‌اند. کنیه‌اش را نیز برخی ابوالعسراء گفته‌اند[۲۷]. بی‌تردید در برخی از این نام‌ها تصحیف و در برخی موارد احتمال اشتباه وجود دارد. از آن رو که تعدادی از منابع، برخی از اسامی را، هم برای أبوالعشراء و هم برای پدرش آورده‌اند، تشخیص نام او به غایت دشوار است. به هر حال از نظر ابن حجر[۲۸]، نام اسامة بن مالک برای ابوالعشراء ترجیح دارد و به گفته وی، ابو العشراء نزد اهل حدیث به اسامه معروف است[۲۹]. ضمن آنکه وی به کنیه‌اش "ابوالعشراء" شهرت دارد[۳۰].
در صحابی بودن ابوالعشراء اختلاف است. بیشتر منابع، صرفاً پدرش را از صحابه دانسته[۳۱]، در شمار اصحابی آورده‌اند که در بصره سکونت گزیدند[۳۲]. وی را بادیه نشینی[۳۳] دانسته‌اند که در جفره[۳۴] یا حفره[۳۵] یا جفر[۳۶] یا حفر در راه بصره[۳۷] ساکن شد[۳۸]. برخی منابع، صحابی بودن او را نادرست دانسته[۳۹]، بر تابعی بودنش تأکید کرده‌اند[۴۰]. با آنکه از ابوالعشراء به نقل از پدرش حدیث نقل کرده‌اند[۴۱]، اما برخی او را مجهول و ناشناخته دانسته‌اند[۴۲] و برخی در نقل حدیث او و نامش، و حتی در اینکه وی از پدرش حدیث شنیده باشد، تردید کرده‌اند[۴۳]، ذهبی[۴۴] می‌گوید: دانسته نیست که او و پدرش کیستند و تنها حماد بن سلمه از او روایت نقل کرده است. با این همه، حدیثی که او از پدرش درباره کیفیت ذبح شتر برای زکات نقل کرده، شهرت دارد[۴۵] و بسیاری از منابع حدیث به آن اشاره کرده‌اند[۴۶]. البته به گفته ابن حجر[۴۷]، هنگامی که از احمد بن حنبل درباره این حدیث پرسیدند، گفت: از نظر من اشتباه است و من جز هنگام ضرورت بدان اعتنا نمی‌کنم و از ابوالعشراء به جز این حدیث روایتی نمی‌شناسم. با این حال گفته‌اند از او ده حدیث[۴۸] یا سه حدیث نقل شده که حدیث بالا از او مشهور است[۴۹]. ابن حزم[۵۰] وی را در شمار اصحابی که در حدیث دارند آورده است. بر پایه حدیثی دیگر از وی، رسول خدا(ص) بر پدر او در حال بیماری وارد شد و آب دهان مبارک را بر او مالید[۵۱].[۵۲]
منابع
پانویس
- ↑ ابن حزم، جمهرة أنساب، ص۲۲۸.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۱۸۹؛ بخاری، ج۲، ص۲۱؛ ابن عبد البر، ج۶، ص۲۵۴-۲۵۳؛ ابن ماکولا، ج۶، ص۲۰۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۱۸۹؛ ابن حبان، ج۳، ص۳.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۳؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۴۲۵.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۲۱.
- ↑ ابن حبان، ج۵، ص۱۸۹.
- ↑ ابن حبان، ج۵، ص۵۵.
- ↑ ابن ماکولا، ج۷، ص۴۲۵.
- ↑ ابن حجر، تقریب، ج۲، ص۴۳۶.
- ↑ ابن حجر، تهذیب، ج۱۲، ص۱۸۶.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۲۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۳۴۷-۳۴۶.
- ↑ ابن حجر، لسان، ج۷، ص۴۸۱.
- ↑ ابن حجر، لسان، ج۴، ص۵۵۱.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۸۴؛ ابن عبد البر، ج۳، ص۴۱۳.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۴۷۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۴۱۷.
- ↑ ابن عبد البر، ج۳، ص۴۱۳.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۴۲۷.
- ↑ ابونعیم، ج۳، ص۱۴۵۲.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۸۴؛ ابونعیم، ج۳، ص۱۴۵۲.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۴۴۲؛ ابن عبدالبر، ج۳، ص۴۱۳.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۸۴؛ ابن حبان، ج۵، ص۵۵.
- ↑ ابن حبان، ج۵، ص۵۶.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۳، ص۱۹۴.
- ↑ ر.ک: ابن کثیر، ج۲، ص۱۳؛ نووی، ج۹، ص۱۲۴-۱۲۵.
- ↑ الاصابه، ج۶، ص۲۵۳.
- ↑ الاصابه، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ ابن حجر، لسان، ج۱، ص۱۷۵ و ج۷، ص۱۷۹.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۲، ص۲۸۳؛ ابن اثیر، ج۱، ص۱۹۹.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۱۸۹؛ خلیفة بن خیاط، ص۸۴.
- ↑ مجهول؛ ر.ک: ابن حجر، لسان، ج۷، ص۴۷۴.
- ↑ مکانی در بصره؛ ر.ک: یاقوت، ج۲، ص۱۴۷.
- ↑ مکانی در راه بصره؛ ر.ک: مزی، ج۳۴، ص۸۵.
- ↑ ر.ک: بغوی، ج۱، ص۳۶۱.
- ↑ که شاید همان حفر آبی موسی در راه بصره به مکه باشد؛ ر.ک: بکری، ج۴، ص۱۳۵۶.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۱۸۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۱۱؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۶۷.
- ↑ ر.ک: ذهبی، تجرید، ج۲، ص۱۸۷؛ مبارکفوری، ج۵، ص۴۶.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۳.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۱۸۹؛ ابن حجر، تقریب، ج۲، ص۴۳۶.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۲۲.
- ↑ میزان الاعتدالی، ج۴، ص۵۵۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۵۵۳.
- ↑ برای نمونه ر.ک: احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۳۴؛ دارمی، ج۲، ص۸۲؛ ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۶۳؛ طبرانی، ج۷، ص۲۰۰-۱۹۹. برای اطلاع از این حدیث و بررسی آن، ر.ک: نووی، ج۹، ص۱۲۴-۱۲۵.
- ↑ تهذیب، ج۱۲، ص۱۸۶.
- ↑ ابن عدی، ج۲، ص۲۵۹.
- ↑ ابن حبان، ج۵، ص۵۵.
- ↑ اسماء الصحابه، ص۳۳۹.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۳۴۷.
- ↑ خانجانی، قاسم، مقاله « ابوالعشراء دارمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۴۱-۴۴۲.