دینار (طلای مسکوک)

مقدمه

دینار، واحد پول فلزی از جنس طلا است که از صدر اسلام، بلکه دوران جاهلی تا اوائل سده چهاردهم هجری قمری میان مسلمانان رایج بود. وزن دینار شرعی که به تصریح بسیاری، همواره ثابت بوده و هیچ گونه تغییری در آن ایجاد نشده، یک مثقال شرعی و سه چهارم مثقال صیرفی است که معادل ۲۶۵/۴ گرم است. برخی بر این مطلب ادعای اجماع کرده‏‌اند.

یک دینار، بیست قیراط شرعی و در مقایسه با درهم از نظر وزنی، معادل یک و سه هفتم درهم و از نظر ارزشی معادل ده درهم بوده است.

دینار همچون درهم ـ بر خلاف پول‌های رایج امروزی که صرفاً دارای ارزش اعتباری‌‏اند ـ علاوه بر ارزش اعتباری دارای ارزش ذاتی است و آنچه مورد نظر فقها است، همان طلای مسکوک با وزن معیّن است. از این عنوان در باب‌های طهارت، زکات، خمس، تجارت، حدود و دیات سخن گفته‏‌اند.

طهارت: کفّاره آمیزش در حال حیض، در یک سوم نخست مدت حیض، یک دینار و در یک سوم میانی، نصف دینار و در یک سوم آخر، یک چهارم دینار است. در وجوب یا استحباب آن اختلاف است. چنان که در وجوب پرداخت دینار (یک مثقال طلای خالص مسکوک) یا کفایت پرداخت قیمت آن اختلاف می‌‏باشد.

زکات: در دینار همچون درهم، در صورت رسیدن به حدّ نصاب، زکات واجب است. در نصاب بیست دینار، بنابر مشهور، نصف دینار (ده قیراط) با شرایطی واجب می‏‌شود که یک چهلم بیست دینار خواهد بود، و در بیشتر از بیست دینار در هر چهار دینار افزایش، دو قیراط (یک چهلم چهار دینار، برابر یک دهم دینار) به عنوان زکات افزایش می‏‌یابد.

شرط تعلق زکات به دینار، مسکوک و رایج بودن آن در بازار است؛ بنابر این، در دینار غیر مسکوک و یا مسکوک غیر رایج زکات ثابت نیست. البته اگر قبلا رایج بوده و اکنون از رواج افتاده، زکات به آن تعلّق می‏‌گیرد. در اینکه به طلا و نقره مسکوک و رایج در بازار که برای زینت استفاده می‏‌شود، زکات تعلّق می‌‏گیرد یا نه، اختلاف است .

پرداخت زکات مادیانی که در چراگاه طبیعی می‌‏چرد و یک سال از مالکیت آن گذشته، مستحب است. مقدار زکات آن، برای هر رأس از نوع تازی دو دینار و از نوع غیر تازی یک دینار است.

خمس: نصاب خمس معدن ـ بنابر نظر برخی ـ رسیدن قیمت آن به ارزش بیست دینار و نصاب آنچه با غواصی از دریا به دست می‏‌آید، همچون جواهر بنابر مشهور، رسیدن قیمت آن به قدر یک دینار است.

تجارت: شرط صحّت معامله درهم و دینار با یکدیگر ـ که از آن به بیع صرف تعبیر می‏‌کنند ـ بنابر مشهور تقابض در مجلس است.

گرفتن زیادی در معامله دینار با دینار، ربا به شمار می‏‌رود و حرام است؛ لیکن در معامله دینار با درهم، از آن جهت که دو جنس محسوب می‏‌شوند، اشکال ندارد؛ چنان که معامله یک درهم و یک دینار با دو درهم و دو دینار ـ از آن جهت که هر کدام از آن دو در برابر جنس مخالف خود قرار می‏‌گیرد ـ ربا محسوب نمی‏‌شود و بدون اشکال است.

حدود: از شرایط اجرای حدّ سرقت مال، رسیدن آن به حدّ نصاب است، که بنابر مشهور یک چهارم دینار یا قیمت آن می‏‌باشد.

دیات: دیه کامل مرد آزاد مسلمان صد شتر یا دویست حلّه یا هزار گوسفند یا دویست گاو یا هزار دینار و یا ده هزار درهم است.

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت