اجتناب از ظلم: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲
جز
خط ۲: خط ۲:


== پیش‌گیری و درمان پدیده ظلم ==
== پیش‌گیری و درمان پدیده ظلم ==
* نفس [[انسانی]] به طور طبیعی و برخلاف [[فطرت]] الاهی متمایل به [[تجاوز]] و [[تعدی]] و گذر از مرزهای [[حقوقی]] [[اجتماعی]] است. به همین [[دلیل]] ترک [[ستم]]، و [[اصلاح]] نفس محتاج جهادی پیگیر است. [[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهُمُّ بِظُلْمِ أَحَدٍ}}<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۹۶.</ref>؛ [[برترین]] [[جهاد]] این است که [[انسان]] به جایی برسد که [[تصمیم]] ظلم بر کسی را نداشته باشد.
* نفس [[انسانی]] به طور طبیعی و برخلاف [[فطرت]] الاهی متمایل به [[تجاوز]] و [[تعدی]] و گذر از مرزهای [[حقوقی]] [[اجتماعی]] است. به همین [[دلیل]] ترک [[ستم]]، و [[اصلاح]] نفس محتاج جهادی پیگیر است. [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهُمُّ بِظُلْمِ أَحَدٍ}}<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۹۶.</ref>؛ [[برترین]] [[جهاد]] این است که [[انسان]] به جایی برسد که [[تصمیم]] ظلم بر کسی را نداشته باشد.
* برای درمان این [[بیماری]] [[اخلاقی]] دو راه [[علمی]] و عملی پیشنهاد شده است:
* برای درمان این [[بیماری]] [[اخلاقی]] دو راه [[علمی]] و عملی پیشنهاد شده است:
=== نخست: راه [[علمی]] درمان ظلم ===
=== نخست: راه [[علمی]] درمان ظلم ===
#'''[[تفکر]] در آثار ظلم''': آثار ظلم را پیش از این برشمردیم. منظور از این راهکار این است که [[انسان]] به یاد داشته باشد که ظلم چه آثاری در پی دارد، توجه داشته باشد که [[ستم]] بر دیگران [[نعمت‌ها]] را [[تغییر]] می‌دهد، [[انتقام]] الاهی را بر می‌انگیزد، پیوندها را می‌گسلد، عمرها را کوتاه و [[خانه‌ها]] را ویران می‌کند، [[تباهی]] و [[ذلت]] را برای [[فرزندان]] و نسل‌های [[آینده]] به ارمغان می‌آورد و مهم‌تر از همه در [[قیامت]] [[عذاب]] [[ابدی]] را نصیب [[ظالم]] می‌کند.
# '''[[تفکر]] در آثار ظلم''': آثار ظلم را پیش از این برشمردیم. منظور از این راهکار این است که [[انسان]] به یاد داشته باشد که ظلم چه آثاری در پی دارد، توجه داشته باشد که [[ستم]] بر دیگران [[نعمت‌ها]] را [[تغییر]] می‌دهد، [[انتقام]] الاهی را بر می‌انگیزد، پیوندها را می‌گسلد، عمرها را کوتاه و [[خانه‌ها]] را ویران می‌کند، [[تباهی]] و [[ذلت]] را برای [[فرزندان]] و نسل‌های [[آینده]] به ارمغان می‌آورد و مهم‌تر از همه در [[قیامت]] [[عذاب]] [[ابدی]] را نصیب [[ظالم]] می‌کند.
#'''مطالعه حالات گذشتگان''': [[تاریخ]] [[بشر]] سرشار است از سرگذشت ستم‌پیشگان و [[اهل]] [[عدالت]]. مطالعه این سرگذشت‌ها که از نابودی [[اقوام]] و افراد [[ستمکار]] و کامیابی عدالت‌ورزان پرده برمی دارد، [[انسان]] را در راه [[عدالت‌ورزی]] و [[پرهیز]] از [[ستم]] [[استوار]] می‌کند.
# '''مطالعه حالات گذشتگان''': [[تاریخ]] [[بشر]] سرشار است از سرگذشت ستم‌پیشگان و [[اهل]] [[عدالت]]. مطالعه این سرگذشت‌ها که از نابودی [[اقوام]] و افراد [[ستمکار]] و کامیابی عدالت‌ورزان پرده برمی دارد، [[انسان]] را در راه [[عدالت‌ورزی]] و [[پرهیز]] از [[ستم]] [[استوار]] می‌کند.
#'''توجه به دست [[برتر]]''': توجه به آثار، هرچند برای [[پیشگیری]] و درمان ظلم بسیار مؤثر است، ولی درمان قطعی نیست. به همین [[دلیل]] در [[روایات]]، توجه به دست [[برتر]] [[خداوند]] به عنوان مجری و ضامن [[انتقام]] از [[ظالم]] به عنوان راهکاری مؤثر و قطعی پیشنهاد شده است. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث|اذْكُرْ عِنْدَ الظُّلْمِ عَدْلَ اللَّهِ فِيكَ وَ عِنْدَ الْقُدْرَةِ قُدْرَةَ اللَّهِ عَلَيْكَ}}<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۰۳.</ref>؛ هنگامی که میخواهی دست به [[ستم]] بگشایی به یاد بیاور که [[خدا]] با [[عدالت]] با تو [[رفتار]] خواهد کرد و هنگامی که قدرتی داری به یاد آور که [[خداوند]] نیز بر تو [[قدرت]] دارد. این سخن [[شریف]] دو باب از [[تفکر]] را در پیش روی [[انسان]] باز می‌کند: نخست [[تفکر]] در [[عدالت]] الاهی که موجب می‌شود ستمِ هیچ [[ستمکاری]] بی‌پاسخ نماند. [[امیرالمؤمنین]] می‌فرماید: هر کس [[شمشیر]] ظلم برکشد، با همان [[شمشیر]] کشته می‌شود هر کس چاهی برای برادرش بکند، خود در آن میافتد، هرکس پرده [[اسرار]] برادرش را پاره کند، [[عیوب]] و زشتی‌های خانه‌اش برملا می‌شود<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۰۳.</ref>. این بازخوردها که [[حضرت]] نام میبرد همه بازتاب [[عدل]] الاهی است که در [[جهان آفرینش]] به صورت [[قانون]] قطعی [[اجرا]] می‌شود؛ بنابراین اگر کسی به این [[سنت]] تغییرناپذیر توجه داشته و بداند که چوب ظلم‌ورزی بر سر خودش فرود میآید، [[دست]] از [[ستم]] بر میدارد. باب دوم، [[تفکر]] در [[قدرت]] خداست. [[انسان]] به طور طبیعی وقتی دست به [[ستم]] می‌گشاید که بداند کسی [[برتر]] از او نیست که پاسخ کردارش را بدهد. به همین [[دلیل]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} میفرماید: در آن هنگام که با [[احساس]] [[قدرت]] و [[برتری]] به سوی [[ستم]] پیش میروی، به یاد بیاور که دست [[قدرت خدا]] بالای سرت قرار دارد<ref>طوسی، امالی، ص۳۰۳.</ref>. این توجه باعث می‌شود که پای [[انسان]] در مسیر [[ستم]] بلرزد و دست از [[ستمکاری]] بردارد.
# '''توجه به دست [[برتر]]''': توجه به آثار، هرچند برای [[پیشگیری]] و درمان ظلم بسیار مؤثر است، ولی درمان قطعی نیست. به همین [[دلیل]] در [[روایات]]، توجه به دست [[برتر]] [[خداوند]] به عنوان مجری و ضامن [[انتقام]] از [[ظالم]] به عنوان راهکاری مؤثر و قطعی پیشنهاد شده است. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} میفرماید: {{متن حدیث|اذْكُرْ عِنْدَ الظُّلْمِ عَدْلَ اللَّهِ فِيكَ وَ عِنْدَ الْقُدْرَةِ قُدْرَةَ اللَّهِ عَلَيْكَ}}<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۰۳.</ref>؛ هنگامی که میخواهی دست به [[ستم]] بگشایی به یاد بیاور که [[خدا]] با [[عدالت]] با تو [[رفتار]] خواهد کرد و هنگامی که قدرتی داری به یاد آور که [[خداوند]] نیز بر تو [[قدرت]] دارد. این سخن [[شریف]] دو باب از [[تفکر]] را در پیش روی [[انسان]] باز می‌کند: نخست [[تفکر]] در [[عدالت]] الاهی که موجب می‌شود ستمِ هیچ [[ستمکاری]] بی‌پاسخ نماند. [[امیرالمؤمنین]] می‌فرماید: هر کس [[شمشیر]] ظلم برکشد، با همان [[شمشیر]] کشته می‌شود هر کس چاهی برای برادرش بکند، خود در آن میافتد، هرکس پرده [[اسرار]] برادرش را پاره کند، [[عیوب]] و زشتی‌های خانه‌اش برملا می‌شود<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۰۳.</ref>. این بازخوردها که [[حضرت]] نام میبرد همه بازتاب [[عدل]] الاهی است که در [[جهان آفرینش]] به صورت [[قانون]] قطعی [[اجرا]] می‌شود؛ بنابراین اگر کسی به این [[سنت]] تغییرناپذیر توجه داشته و بداند که چوب ظلم‌ورزی بر سر خودش فرود میآید، [[دست]] از [[ستم]] بر میدارد. باب دوم، [[تفکر]] در [[قدرت]] خداست. [[انسان]] به طور طبیعی وقتی دست به [[ستم]] می‌گشاید که بداند کسی [[برتر]] از او نیست که پاسخ کردارش را بدهد. به همین [[دلیل]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} میفرماید: در آن هنگام که با [[احساس]] [[قدرت]] و [[برتری]] به سوی [[ستم]] پیش میروی، به یاد بیاور که دست [[قدرت خدا]] بالای سرت قرار دارد<ref>طوسی، امالی، ص۳۰۳.</ref>. این توجه باعث می‌شود که پای [[انسان]] در مسیر [[ستم]] بلرزد و دست از [[ستمکاری]] بردارد.
=== دوم: راه‌های عملی درمان ظلم ===
=== دوم: راه‌های عملی درمان ظلم ===
راه‌ها عملی درمان [[ستمکاری]] به دو شاهراه عمده بر میگردد: نخست [[تزکیه]] و [[تهذیب نفس]] و دیگر تحکیم پایه‌های [[ایمان]]. برای [[تزکیه نفس]] باید قوای [[نفسانی]] را به حالت [[اعتدال]] آوریم تا نه تنها [[بدی‌ها]] از [[ساحت]] وجود ما رخت بربندد، بلکه میل به [[بدی]] هم در نفس نماند و برای تحکیم پایه‌های [[ایمان]] باید به راهکارهایی که [[شریعت]] پیش روی ما نهاده است، عمل کنیم.
راه‌ها عملی درمان [[ستمکاری]] به دو شاهراه عمده بر میگردد: نخست [[تزکیه]] و [[تهذیب نفس]] و دیگر تحکیم پایه‌های [[ایمان]]. برای [[تزکیه نفس]] باید قوای [[نفسانی]] را به حالت [[اعتدال]] آوریم تا نه تنها [[بدی‌ها]] از [[ساحت]] وجود ما رخت بربندد، بلکه میل به [[بدی]] هم در نفس نماند و برای تحکیم پایه‌های [[ایمان]] باید به راهکارهایی که [[شریعت]] پیش روی ما نهاده است، عمل کنیم.
#'''[[تهذیب نفس]]''': درباره راهکارهای [[تهذیب نفس]] و [[معتدل]] ساختن قوای [[نفسانی]] در جای مناسب خود به تفصیل سخن گفته‌ایم؛ در اینجا به ذکر یک نکته در این باره اکتفا میکنیم. [[قرآن کریم]] میفرماید: {{متن قرآن|فَإِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ}}<ref>«پس چون (از کار) آسودی (به دعا) بکوش» سوره انشراح، آیه ۷.</ref>. در این [[آیه شریفه]] دو مفهوم به کار رفته است یکی فراغت و دیگری کوشیدن. در این باره که متعلق فراغت و کوشش چیست وجوه بسیاری گفته شده. مفاد برخی از آنها این است که چون از طاعتی فارغ شدی به [[طاعت]] دیگری روی آور<ref>ر. ک: محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۱۰، ص۳۷۳؛ حسن بن فضل طبرسی، جوامع الجامع، ج۳، ص۸۰۵؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۸۲، ص۳۱۳ و ۳۳۵؛ سید علی‌خان کبیر مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ج۴، ص۸۶.</ref>. از این [[آیه کریمه]] استفاده می‌شود که در [[راه کمال]] سه چیز لازم است: فعالیت، پیگیری و [[استقامت]] و توجه. کسی که این سه عنصر را فراهم کند حتماً به [[هدف]] میرسد. اگر کسی در کاری [[پیروز]] نشد باید بدانیم فعالیت نداشته، اگر فعالیت و تلاش کرده، ممکن است استمرار و [[استقامت]] نداشته است و اگر این عنصر را نیز فراهم کرده بدون [[شک]] بی‌توجهی کرده است. در غیر این صورت با هر استعداد و توانی و با وجود همه موانع، [[پیروزی]] حتمی است. از جمله کسانی که با وجود موانع در [[راه کمال]] به [[پیروی]] رسیده‌اند، جناب [[میثم تمار]] نمونه خوبی است. پیرمردی که فقط چهار سال در [[خدمت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بود، ولی به جایی رسید که از [[اصحاب]] سرّ [[حضرت]] شد. مردی که حتی سواد [[خواندن و نوشتن]] هم نداشت از نظر وجودی چنان وسعتی پیدا کرد و به چنان مرتبه رفیعی رسید که توانست سرّ [[ولایت]] را [[تحمل]] کند. هنگامی که [[ابن زیاد]] دستگیرش کرد، فرمود: مولایم [[علی]] به من فرموده است که تو مرا دار می‌زنی و زبانم را می‌بری. ابن‌زیاد گفت: من دارت می‌زنم، ولی زبانت را نمی‌برم تا [[دروغ]] مولایت آشکار شود. او را بر درخت خرمایی به دار کشیدند. [[میثم]] بر سر دار چون خطیبی بر [[منبر]] [[سخن]] به [[فضایل امیرالمؤمنین]] گشود، فرمود: [[مردم]] من از تمام وقایع [[تاریخ]] [[آفرینش]] با خبرم، این [[علم]] را مولایم [[علی]] به من آموخته است. [[مردم]] در اطراف درخت جمع می‌شدند و به سخنان [[میثم]] گوش می‌کردند کار به جایی رسید که [[ابن زیاد]] از [[ترس]] [[شورش]] [[مردم]] [[دستور]] داد زبانش را نیز بریدند. بعد از چند روز کسی به پای دار آمد، خطاب به جناب [[میثم]] گفت: من تو را می‌شناسم از همه [[عبادات]] و خدماتت باخبرم، ولی برای خوش‌آمد ابن‌زیاد تو را می‌کشم. آن‌گاه با حربه‌ای که در دست داشت پهلوی او را شکافت و او را به [[شهادت]] رسانید. شما این دو نفر را مقایسه کنید یکی به خاطر فعالیت پیگیر و توجه به خویش به [[مقام]] سرّ [[ولایت]] می‌رسد، یکی به [[دلیل]] [[تنبلی]] و بی‌توجهی [[قاتل]] [[میثم]] می‌شود. [[حضرت موسی بن جعفر]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|إِيَّاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا يَمْنَعَانِكَ مِنْ حَظِّكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ}}<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۰۹.</ref>؛ از [[تنبلی]] و [[افسردگی]] بپرهیز که از بهره [[دنیا]] و [[آخرت]] محرومت می‌کنند. از نظر [[اسلام]] [[انسان]] [[درستکار]] موفق کسی است که هم برای اهداف [[دنیوی]] تلاش کند و هم برای اهداف [[اخروی]]. [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا}}<ref>«و در آنچه خداوند به تو داده است سرای واپسین را بجوی و بهره خود از این جهان را (هم) فراموش مکن» سوره قصص، آیه ۷۷.</ref>. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَبْغَضُ الْخَلْقِ إِلَى اللَّهِ جِيفَةٌ بِاللَّيْلِ بَطَّالٌ بِالنَّهَارِ}}<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۶، ص۳۴۰.</ref>؛ مبغوض‌ترین آفریدگان نزد [[خدا]] کسانی‌اند که در [[شب]] چون مردار می‌خوابند و روز را به [[بطالت]] می‌گذرانند. بنابر آنچه گذشت، یکی از شرایط [[پیروزی]] و دستیابی به [[هدف]]، تلاش و فعالیت است. شرط دیگری که از آن یاد کردیم پیگیری و [[مداومت]] است. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|قَلِيلٌ مَدُومٌ عَلَيْهِ خَيْرٌ مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ}}؛ کار اندکی که با [[مداومت]] صورت گیرد بهتر است از کار زیادی که [[انسان]] را خسته و ملول کند. و می‌فرماید: {{متن حدیث|قَلِيلٌ يَدُومُ خَيْرٌ مِنْ كَثِيرٍ مُنْقَطِعٍ}}<ref>شریف رضی، نهج البلاغه، ۴/۱۰۳.</ref>؛ کمی که ادامه یابد بهتر است از زیادی که بریده شود.
# '''[[تهذیب نفس]]''': درباره راهکارهای [[تهذیب نفس]] و [[معتدل]] ساختن قوای [[نفسانی]] در جای مناسب خود به تفصیل سخن گفته‌ایم؛ در اینجا به ذکر یک نکته در این باره اکتفا میکنیم. [[قرآن کریم]] میفرماید: {{متن قرآن|فَإِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ}}<ref>«پس چون (از کار) آسودی (به دعا) بکوش» سوره انشراح، آیه ۷.</ref>. در این [[آیه شریفه]] دو مفهوم به کار رفته است یکی فراغت و دیگری کوشیدن. در این باره که متعلق فراغت و کوشش چیست وجوه بسیاری گفته شده. مفاد برخی از آنها این است که چون از طاعتی فارغ شدی به [[طاعت]] دیگری روی آور<ref>ر. ک: محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۱۰، ص۳۷۳؛ حسن بن فضل طبرسی، جوامع الجامع، ج۳، ص۸۰۵؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۸۲، ص۳۱۳ و ۳۳۵؛ سید علی‌خان کبیر مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ج۴، ص۸۶.</ref>. از این [[آیه کریمه]] استفاده می‌شود که در [[راه کمال]] سه چیز لازم است: فعالیت، پیگیری و [[استقامت]] و توجه. کسی که این سه عنصر را فراهم کند حتماً به [[هدف]] میرسد. اگر کسی در کاری [[پیروز]] نشد باید بدانیم فعالیت نداشته، اگر فعالیت و تلاش کرده، ممکن است استمرار و [[استقامت]] نداشته است و اگر این عنصر را نیز فراهم کرده بدون [[شک]] بی‌توجهی کرده است. در غیر این صورت با هر استعداد و توانی و با وجود همه موانع، [[پیروزی]] حتمی است. از جمله کسانی که با وجود موانع در [[راه کمال]] به [[پیروی]] رسیده‌اند، جناب [[میثم تمار]] نمونه خوبی است. پیرمردی که فقط چهار سال در [[خدمت]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} بود، ولی به جایی رسید که از [[اصحاب]] سرّ [[حضرت]] شد. مردی که حتی سواد [[خواندن و نوشتن]] هم نداشت از نظر وجودی چنان وسعتی پیدا کرد و به چنان مرتبه رفیعی رسید که توانست سرّ [[ولایت]] را [[تحمل]] کند. هنگامی که [[ابن زیاد]] دستگیرش کرد، فرمود: مولایم [[علی]] به من فرموده است که تو مرا دار می‌زنی و زبانم را می‌بری. ابن‌زیاد گفت: من دارت می‌زنم، ولی زبانت را نمی‌برم تا [[دروغ]] مولایت آشکار شود. او را بر درخت خرمایی به دار کشیدند. [[میثم]] بر سر دار چون خطیبی بر [[منبر]] [[سخن]] به [[فضایل امیرالمؤمنین]] گشود، فرمود: [[مردم]] من از تمام وقایع [[تاریخ]] [[آفرینش]] با خبرم، این [[علم]] را مولایم [[علی]] به من آموخته است. [[مردم]] در اطراف درخت جمع می‌شدند و به سخنان [[میثم]] گوش می‌کردند کار به جایی رسید که [[ابن زیاد]] از [[ترس]] [[شورش]] [[مردم]] [[دستور]] داد زبانش را نیز بریدند. بعد از چند روز کسی به پای دار آمد، خطاب به جناب [[میثم]] گفت: من تو را می‌شناسم از همه [[عبادات]] و خدماتت باخبرم، ولی برای خوش‌آمد ابن‌زیاد تو را می‌کشم. آن‌گاه با حربه‌ای که در دست داشت پهلوی او را شکافت و او را به [[شهادت]] رسانید. شما این دو نفر را مقایسه کنید یکی به خاطر فعالیت پیگیر و توجه به خویش به [[مقام]] سرّ [[ولایت]] می‌رسد، یکی به [[دلیل]] [[تنبلی]] و بی‌توجهی [[قاتل]] [[میثم]] می‌شود. [[حضرت موسی بن جعفر]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|إِيَّاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا يَمْنَعَانِكَ مِنْ حَظِّكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ}}<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۰۹.</ref>؛ از [[تنبلی]] و [[افسردگی]] بپرهیز که از بهره [[دنیا]] و [[آخرت]] محرومت می‌کنند. از نظر [[اسلام]] [[انسان]] [[درستکار]] موفق کسی است که هم برای اهداف [[دنیوی]] تلاش کند و هم برای اهداف [[اخروی]]. [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا}}<ref>«و در آنچه خداوند به تو داده است سرای واپسین را بجوی و بهره خود از این جهان را (هم) فراموش مکن» سوره قصص، آیه ۷۷.</ref>. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَبْغَضُ الْخَلْقِ إِلَى اللَّهِ جِيفَةٌ بِاللَّيْلِ بَطَّالٌ بِالنَّهَارِ}}<ref>میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۶، ص۳۴۰.</ref>؛ مبغوض‌ترین آفریدگان نزد [[خدا]] کسانی‌اند که در [[شب]] چون مردار می‌خوابند و روز را به [[بطالت]] می‌گذرانند. بنابر آنچه گذشت، یکی از شرایط [[پیروزی]] و دستیابی به [[هدف]]، تلاش و فعالیت است. شرط دیگری که از آن یاد کردیم پیگیری و [[مداومت]] است. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|قَلِيلٌ مَدُومٌ عَلَيْهِ خَيْرٌ مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ}}؛ کار اندکی که با [[مداومت]] صورت گیرد بهتر است از کار زیادی که [[انسان]] را خسته و ملول کند. و می‌فرماید: {{متن حدیث|قَلِيلٌ يَدُومُ خَيْرٌ مِنْ كَثِيرٍ مُنْقَطِعٍ}}<ref>شریف رضی، نهج البلاغه، ۴/۱۰۳.</ref>؛ کمی که ادامه یابد بهتر است از زیادی که بریده شود.
* [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا دَاوَمَ عَلَيْهِ الْعَبْدُ وَ إِنْ قَلَّ}}<ref>علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، ص۳۷۰.</ref>؛ محبوب‌ترین [[عبادات]] نزد [[خدا]] عبادتی است که [[بنده]] آن را مستمر انجام دهد اگرچه کم باشد. فایده اصلی [[عبادت]] تأثیری است که بر [[نفس انسان]] می‌گذارد و می‌دانیم که اثرگذاری به [[پیوستگی]] و استمرار منوط است. قطره‌ای که پیوسته می‌چکد، سنگ را سوراخ می‌کند، ولی رودی که یک‌باره بریزد بی‌آنکه بر سنگ اثری کند، راه خود را در پیش می‌گیرد. شرط سوم [[پیروزی]] توجه است. مهم‌ترین عامل [[سقوط]]، [[غفلت]] و بی‌توجهی است. [[انسان]] پیوسته در خطر برخورد با مانع و لغزیدن به سرازیری است. با توجه است که می‌توان راه خود را از میان موانع و در گردنه‌های سنگلاخی از بین ورطه‌های هولناک پیدا کرد و به [[سلامت]] در [[منزل]] نشست<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۸۲.</ref>. خلاصه سخن آنکه برای درمان [[ستمکاری]] باید قوای [[نفسانی]] را به حالت [[اعتدال]] آورد و برای رسیدن به این [[هدف]] باید با توجه و پیگیری تلاش کرد<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج14، ص141-145.</ref>.
* [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا دَاوَمَ عَلَيْهِ الْعَبْدُ وَ إِنْ قَلَّ}}<ref>علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، ص۳۷۰.</ref>؛ محبوب‌ترین [[عبادات]] نزد [[خدا]] عبادتی است که [[بنده]] آن را مستمر انجام دهد اگرچه کم باشد. فایده اصلی [[عبادت]] تأثیری است که بر [[نفس انسان]] می‌گذارد و می‌دانیم که اثرگذاری به [[پیوستگی]] و استمرار منوط است. قطره‌ای که پیوسته می‌چکد، سنگ را سوراخ می‌کند، ولی رودی که یک‌باره بریزد بی‌آنکه بر سنگ اثری کند، راه خود را در پیش می‌گیرد. شرط سوم [[پیروزی]] توجه است. مهم‌ترین عامل [[سقوط]]، [[غفلت]] و بی‌توجهی است. [[انسان]] پیوسته در خطر برخورد با مانع و لغزیدن به سرازیری است. با توجه است که می‌توان راه خود را از میان موانع و در گردنه‌های سنگلاخی از بین ورطه‌های هولناک پیدا کرد و به [[سلامت]] در [[منزل]] نشست<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۸۲.</ref>. خلاصه سخن آنکه برای درمان [[ستمکاری]] باید قوای [[نفسانی]] را به حالت [[اعتدال]] آورد و برای رسیدن به این [[هدف]] باید با توجه و پیگیری تلاش کرد<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج14، ص141-145.</ref>.
* [[امام]]{{ع}} راه‌هایی را فراروی [[انسان‌ها]] قرار می‌دهد که با تقویت و به‌کارگیری آنها، [[انسان‌ها]] از [[ستمگری]] بازمی‌استند. از جمله: تقویت [[ایمان به خدا]] و [[روز رستاخیز]]<ref>نک: {{متن حدیث|لا يؤمن‏ بالمعاد من لم يتحرّج عن ظلم‏ العباد}}؛ غررالحکم، ۲ / ۴۷۵، ۶۶۲ و ۸۵۲</ref>؛ به یاد آوردن [[قدرت]] [[خداوند]] در برابر قدرت‌نمایی‌های [[انسان‌ها]] در عرصه‌های مختلف [[اجتماع]] و یادکرد [[قدرت]] لایزال [[الهی]] در [[کیفر]] و [[مجازات]] [[خطاکاران]]<ref>{{متن حدیث|أذكر عند الظّلم عدل اللّه فيك و عند القدرة قدرة اللّه عليك}}؛ غررالحکم، ۱ / ۳۱۹</ref>؛ توجه به [[پاداش]] [[رفتار عادلانه]] نزد [[پروردگار]] و اینکه [[پاداش]] [[عدالت]] چندان بزرگ است که بهانه‌ای برای ظلم و [[تباهی]] باقی نمی‌گذارد<ref>{{متن حدیث|وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَا كُلِّفْتُمْ بِهِ يَسِيرٌ وَ أَنَّ ثَوَابَهُ كَثِيرٌ. وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ فِيمَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ مِنَ الْبَغْيِ وَ الْعُدْوَانِ عِقَابٌ يُخَافُ، لَكَانَ فِي ثَوَابِ اجْتِنَابِهِ مَا لَا عُذْرَ فِي تَرْكِ طَلَبِهِ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۵۱</ref>؛ [[شناخت حق]] و [[یاری]] و عمل به آن، چنان‌که فرمود: خدای [[رحمت]] کند کسی را که [[حق]] را بشناسد و آن را [[یاری]] کند یا ظلم و تجاوزی را ببیند و با آن بستیزد و همواره [[اهل حق]] را [[یاور]] و طرفدار باشد<ref>{{متن حدیث|رَحِمَ اللَّهُ رَجُلًا رَأَى حَقّاً فَأَعَانَ عَلَيْهِ، أَوْ رَأَى جَوْراً فَرَدَّهُ وَ كَانَ عَوْناً بِالْحَقِّ عَلَى صَاحِبِهِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ٢٠٥</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۳۱.</ref>.
* [[امام]] {{ع}} راه‌هایی را فراروی [[انسان‌ها]] قرار می‌دهد که با تقویت و به‌کارگیری آنها، [[انسان‌ها]] از [[ستمگری]] بازمی‌استند. از جمله: تقویت [[ایمان به خدا]] و [[روز رستاخیز]]<ref>نک: {{متن حدیث|لا يؤمن‏ بالمعاد من لم يتحرّج عن ظلم‏ العباد}}؛ غررالحکم، ۲ / ۴۷۵، ۶۶۲ و ۸۵۲</ref>؛ به یاد آوردن [[قدرت]] [[خداوند]] در برابر قدرت‌نمایی‌های [[انسان‌ها]] در عرصه‌های مختلف [[اجتماع]] و یادکرد [[قدرت]] لایزال [[الهی]] در [[کیفر]] و [[مجازات]] [[خطاکاران]]<ref>{{متن حدیث|أذكر عند الظّلم عدل اللّه فيك و عند القدرة قدرة اللّه عليك}}؛ غررالحکم، ۱ / ۳۱۹</ref>؛ توجه به [[پاداش]] [[رفتار عادلانه]] نزد [[پروردگار]] و اینکه [[پاداش]] [[عدالت]] چندان بزرگ است که بهانه‌ای برای ظلم و [[تباهی]] باقی نمی‌گذارد<ref>{{متن حدیث|وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَا كُلِّفْتُمْ بِهِ يَسِيرٌ وَ أَنَّ ثَوَابَهُ كَثِيرٌ. وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ فِيمَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ مِنَ الْبَغْيِ وَ الْعُدْوَانِ عِقَابٌ يُخَافُ، لَكَانَ فِي ثَوَابِ اجْتِنَابِهِ مَا لَا عُذْرَ فِي تَرْكِ طَلَبِهِ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۵۱</ref>؛ [[شناخت حق]] و [[یاری]] و عمل به آن، چنان‌که فرمود: خدای [[رحمت]] کند کسی را که [[حق]] را بشناسد و آن را [[یاری]] کند یا ظلم و تجاوزی را ببیند و با آن بستیزد و همواره [[اهل حق]] را [[یاور]] و طرفدار باشد<ref>{{متن حدیث|رَحِمَ اللَّهُ رَجُلًا رَأَى حَقّاً فَأَعَانَ عَلَيْهِ، أَوْ رَأَى جَوْراً فَرَدَّهُ وَ كَانَ عَوْناً بِالْحَقِّ عَلَى صَاحِبِهِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ٢٠٥</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۳۱.</ref>.
* از نگاه آن [[حضرت]]، [[انسان]] باید همواره خود را ملاک و معیار سنجش قرار دهد: فرزندم، در [[روابط اجتماعی]] و [[حقوقی]] متقابل، "خویشتن خویش" را معیار سنجش قرار ده و با دیگران چنان باش که [[انتظار]] داری با تو باشند. پس آنچه را برای دیگران می‌پسندی برای دیگران بپسند و آنچه را برای خود [[ناپسند]] می‌بینی برای آنان نیز مپسند و همان گونه که ظلم را به خود روا نمی‌داری، هرگز دست [[ستم]] [بر دیگری] مگشا<ref>{{متن حدیث|یا بُنَيَّ اجْعَلْ نَفْسَكَ مِيزَاناً فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ غَيْرِكَ؛ فَأَحْبِبْ لِغَيْرِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِك وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لَهَا، وَ لَا تَظْلِمْ كَمَا لَا تُحِبُّ أَنْ تُظْلَمَ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۳۱.</ref>.
* از نگاه آن [[حضرت]]، [[انسان]] باید همواره خود را ملاک و معیار سنجش قرار دهد: فرزندم، در [[روابط اجتماعی]] و [[حقوقی]] متقابل، "خویشتن خویش" را معیار سنجش قرار ده و با دیگران چنان باش که [[انتظار]] داری با تو باشند. پس آنچه را برای دیگران می‌پسندی برای دیگران بپسند و آنچه را برای خود [[ناپسند]] می‌بینی برای آنان نیز مپسند و همان گونه که ظلم را به خود روا نمی‌داری، هرگز دست [[ستم]] [بر دیگری] مگشا<ref>{{متن حدیث|یا بُنَيَّ اجْعَلْ نَفْسَكَ مِيزَاناً فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ غَيْرِكَ؛ فَأَحْبِبْ لِغَيْرِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِك وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لَهَا، وَ لَا تَظْلِمْ كَمَا لَا تُحِبُّ أَنْ تُظْلَمَ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۳۱.</ref>.


۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش