جبلة بن حارثة بن شراحیل کلبی: تفاوت میان نسخه‌ها

وی از تیره [[کلب بن وبره]] از [[قضاعه]]<ref>ابن سلام، ابوعبید القاسم، کتاب النسب، ص۳۶۷.</ref> و [[برادر]] [[زید بن حارثه]] - پسر خوانده [[رسول خدا]] {{صل}} - و عموی [[اسامة بن زید]] بود<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۵۸۷؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب ج۱، ص۳۰۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۶۵.</ref>. وی را در شمار [[صحابی]] ساکن [[کوفه]] آورده‌اند<ref>ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الأمصار، ج۳، ص۵۷؛ سمعانی، الأنساب، ج۵، ص۸۵.</ref>. بر پایه گزارشی، از جبله پرسیدند: تو بزرگ‌تری یا زید؟ گفت: زید از من بهتر است، ولی من پیش از او به [[دنیا]] آمده‌ام. [[مادر]] ما از [[قبیله طی]] بود. او درگذشت و ما در آغوش جدمان بودیم. عموهای ما به جدمان گفتند: ما به پسران برادرمان سزاوارتریم. او گفت: جبله را ببرید، ولی زید را واگذارید تا آنکه کاروانی از تهامه به زید برخوردند و او در [[ملک]] [[خدیجه]] {{ع}} قرار گرفت. خدیجه {{ع}} او را به رسول خدا {{صل}} بخشید و آن [[حضرت]] آزادش کرد<ref>بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۸۳؛ ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۱۶۲؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب ج۱، ص۳۰۷؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۱۰.</ref>. گفته‌اند زمانی که رسول خدا {{صل}} در [[مکه]] بود، جبله به همراه پدرش [[حارثه بن شراحیل کلبی|حارثه]] [[خدمت]] حضرت رسید. حارثه نزد زید ماند و جبله رفت. وی سپس نزد رسول خدا {{صل}} بازگشت و [[اسلام]] آورد<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۵۸۷؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۹۰؛ و با اندکی تفاوت، ر. ک: ذهبی، تجرید أسماء الصحابه ص۲۶۹.</ref>. بنا بر [[نقلی]]، جبله نزد رسول خدا {{صل}} رفت و از آن حضرت اجازه خواست برادرش زید را با خود ببرد. حضرت فرمود: او در [[اختیار]] توست. اگر برود من مانع او نمی‌شوم، ولی زید [[سوگند]] خورد کسی را بر رسول خدا {{صل}} ترجیح نمی‌دهد<ref>ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۱۶۲؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۶۵.</ref>. جبله نیز این [[تصمیم]] زید را درست‌تر دانست<ref>ترمذی، محمد بن عیسی، سنن، ج۵، ص۵۴۰؛ ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الأمصار، ج۳، ص۵۸.</ref>.

از جبله نقل کرده‌اند هرگاه رسول خدا {{صل}} در [[جنگ]] شرکت نمی‌کرد، [[سلاح]] خود را به [[امام علی]] {{ع}} یا به زید می‌سپرد<ref>ابن ابی عاصم، الآحاد و المثانی، ج۵، ص۶۴؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۲۸۷.</ref>. بنا بر روایتی دیگر، [[جبله]] از [[رسول خدا]] {{صل}} خواست چیزی به او بیاموزد. آن [[حضرت]] فرمود: «هنگام خوابیدن [[سوره کافرون]] و [[سوره توحید]] <ref>ر. ک: ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۱۶۲.</ref> را [[تلاوت]] کن»<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۲۸۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۶۶.</ref>. [[اشتباه]] یکی از [[راویان]] [[بشر بن ولید]] در نقل این [[حدیث]] که «جبلة بن حارثه» را با تصحیف «[[خارجة بن جبله]]» نقل کرده<ref>ر. ک: بغوی، معجم الصحابه، ج۲، ص۲۵۵؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۹۷۴.</ref> سبب شده است تا [[ابن حبان]]<ref>ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الأمصار، ج۳، ص۵۷.</ref> به اشتباه افزون بر جبلة بن حارثه، نام خارجة بن جبله را به عنوان [[صحابی]] ثبت کند<ref>ر. ک: ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الأمصار، ج۳، ص۱۱۱.</ref>. در منابع بعدی این تصحیفات ادامه یافته و [[ابن منده]]<ref>ر. ک: ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۱۰۵.</ref> او را «جبلة بن خارجه» و [[ابن کثیر]]<ref>ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، ج۴، ص۵۹۹.</ref> حارث بن جبله معرفی کرده‌اند. از سویی، [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۹۷۴.</ref> و [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۳۰۷.</ref> عنوان خارجة بن جبله را موهوم دانسته و حدیث یادشده را از جبلة بن حارثه [[روایت]] کرده‌اند. برخی منابع به نقل از ابن منده از صحابی دیگری به نام جبلة بن شراحیل یاد کرده‌اند که عموی [[زید بن حارثه]] می‌شود، ولی ابونعیم<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۵۸۸.</ref> و برخی دیگر آن را نادرست و ناشی از اشتباه در ارجاع ضمیری دانسته‌اند که در داستان مربوط به [[اسلام آوردن]] [[حارثة بن شراحیل]] نقل شده است. بنابراین، صحابی‌ای با نام جبلة بن شراحیل وجود ندارد<ref>برای اطلاع بیشتر، ر. ک: ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۵۸۸؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱، ص۵۱۱؛ ذهبی، تجرید أسماء الصحابه ج۱، ص۷۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۶۴۲ و ۶۴۳.</ref>.<ref>[[قاسم خانجانی|خانجانی، قاسم]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|مقاله «جبلة بن حارثة بن شراحیل کلبی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۲، ص ۳۶۶.</ref>