قضاوت امام علی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== یک نوزاد و دو [[پدر]] ==

هنگامی که [[امام علی]] {{ع}} به عنوان [[حاکم]] و [[قاضی]] در [[یمن]] مستقر شد، دو نفر مرد را به محضر [[حضرت]] آوردند که آن دو، کنیزی به طور مساوی خریداری و در یک طهر با وی جمع شده بودند. اینها چون [[تازه مسلمان]] و از [[احکام شریعت]] [[اسلام]] بی‌اطلاع بودند نمی‌دانستند که نباید دو مرد با [[کنیز]] خودشان در یک طهر نزدیک شوند و [[فکر]] می‌کردند ملکیت آنها بر کنیز در [[حلیت]] آن بر ایشان کافی است. بالاخره پسر بچه‌ای از آن کنیز متولد شد. سپس درباره این بچه که متعلق به کدام یک از آنهاست، [[اختلاف]] کردند و این [[نزاع]] را در نزد [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} آوردند و [[دادخواهی]] نمودند.

این [[قضاوت]] و [[داوری]] به [[گوش]] [[رسول خدا]] {{صل}} رسید. حضرت، قضاوت علی را [[امضا]] کرد و [[حکومت علی]] را در [[احکام اسلام]] مجری دانست و فرمود:

{{متن حدیث|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ فِينَا أَهْلَ الْبَيْتِ مَنْ يَقْضِي عَلَى سُنَنِ دَاوُدَ {{ع}} وَ سَبِيلِهِ فِي الْقَضَاءِ}}؛

«[[حمد]] و [[سپاس]] [[خدا]] را که در [[خانواده]] ما کسی را قرار داده که مانند [[داود]] {{ع}} داوری می‌کند»<ref>مفید، الارشاد، ص۱۸۲، فصل ۵۶ از باب ۲.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]] ص ۱۸۷.</ref>

== [[حکم]] فرار زناکار از [[رجم]] ==

[[حسین بن خالد]] نقل می‌کند که: از [[ابوالحسن]] امیرالمؤمنین {{ع}} پرسیدم: در زنای محصنه اگر مرد از گودال فرار کند آیا برگردانده می‌شود برای مجازات یا نه؟

بعد [[حضرت رسول]] {{صل}} دستور داد از [[بیت المال]] دیه او را پرداخت نمایند<ref>ثقة الاسلام کلینی، کافی، ج۷، ص۱۸۵؛ وسائل الشیعة، ج۱۸، ص۳۷۶.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]] ص ۱۸۸.</ref>

== [[قضاوت]] درباره یک گاو ==

رسول خدا {{صل}} فرمود: «نزد ابی‌بکر بروید و از او بخواهید تا برای شما قضاوت کند».

آن دو به محضر [[امیر المؤمنین علی بن ابی طالب]] {{ع}} شرفیاب شدند و داستان خود را بازگو کردند.

آن دو نفر به محضر [[پیغمبر]] [[خدا]] بازگشتند و [[داوری]] علی {{ع}} را به عرض رساندند. پیغمبر فرمود:

{{متن حدیث|فَرَفَعَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} يَدَهُ إِلَى السَّمَاءِ فَقَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ مِنِّي مَنْ يَقْضِي بِقَضَاءِ النَّبِيِّينَ}}<ref>شریف رضی، خصائص الائمة، تحقیق دکتر هادی امینی، ص۸۱؛ ثنبلجی، نور الأبصار، ص۷۱؛ ابن حجر الصواعق المحرقه، ص۷۳؛ حسین فیروز آبادی، فضائل الخمسة، ج۲، ص۳۰۳.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]] ص ۱۸۹.</ref>

== یک نوزاد و سه [[پدر]] ==

به رسول خدا خبر دادند که در [[یمن]] سه نفر [[تازه مسلمان]] به محضر علی {{ع}} رسیدند و درباره [[فرزندی]] که هر کدام او را از خود می‌پنداشتند داوری خواستند و هر کدام از آنها می‌گفت که با [[مادر]] [[کودک]] در یک طهر نزدیکی شده است، پس فرزند از آن اوست و این قضیه در [[زمان جاهلیت]] و قبل از آن‌که [[مسلمان]] شوند اتفاق افتاده است.

[[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرموده است: اینها شریکانی هستند که [[شکایت]] دارند. سپس قرعه برای یکی از آن سه مرد زد و به نام یکی از آن سه نفر اصابت کرد. دستور داد [[نوجوان]] از آن او باشد و دو ثلث دیه برای دو مرد دیگر از او گرفت و به آنها فرمود: دیگر از این [[کارها]] نکنند.

{{متن حدیث|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ فِينَا أَهْلَ الْبَيْتِ مَنْ يَقْضِي عَلَى سُنَنِ دَاوُدَ {{ع}}}}؛

«[[حمد]] خدای را سزاست که در میان ما [[اهل بیت]] کسی را قرار داد که به سنت‌های [[داود]] [[پیامبر]] {{صل}} [[قضاوت]] می‌کند»<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۲۵۳.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]] ص ۱۹۰.</ref>

== اسبی که مردی را کشت ==

[[مرحوم صدوق]] از [[امام باقر]] {{ع}} نقل می‌کند که فرمود: «[[رسول خدا]]، علی {{ع}} را به [[یمن]] فرستاد تا بین [[مردم]] [[داوری]] کند. در آنجا اسب [[سرکشی]] از یمن فرار کرد و با پای خود مردی را لگد زد و او را کشت.

اولیای مقتول اسب را گرفتند و [[خدمت]] امیرالمؤمنین {{ع}} آوردند و بر او [[اقامه دعوا]] کردند. صاحب اسب، [[شهود]] آورد که اسبش گریخته و پس از فرار، آن مرد را لگد زده و کشته است. علی {{ع}} در این قضیه [[حکم]] به [[برائت]] صاحب اسب کرد و [[خون]] کشته شده را هدر دانست.

اولیای مقتول که از این داوری ناراضی بودند به [[مدینه]] آمدند و به نزد رسول خدا {{صل}} از حکم علی، شکایت آوردند و گفتند: علی به ما [[ستم]] کرده و خون صاحب ما را هدر داده است. پیغمبر خدا فرمود:

[[اهل یمن]] وقتی این سخنان را از [[رسول خدا]] {{صل}} درباره علی {{ع}} شنیدند گفتند:

== مرد شرابخوار ==

ابوبکر به دست و پا افتاد، نمی‌دانست درباره وی چگونه [[قضاوت]] کند. کسانی که حضور داشتند گفتند: از علی {{ع}} کمک بگیر و حکم این مسأله را از او سؤال کن. ابوبکر فوراً کسی را به [[حضور امام]] {{ع}} فرستاد و حکم این موضوع را از وی سؤال کرد.

[[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمود: «دستور بده دو [[مرد]] [[مسلمان]] مورد [[وثوق]]، دست این مرد شرابخوار را بگیرند و به مجالس [[مهاجر]] و [[انصار]] ببرند و از آنان سؤال کنند: آیا در میان شما کسی هست که [[آیه تحریم]] شراب را برای این مرد [[تلاوت]] کرده و یا به او اطلاع داده باشد که [[رسول خدا]] شراب را [[حرام]] کرده است؟ اگر دو نفر از مهاجر یا انصار [[شهادت]] دادند که آیه تحریم یا حکم رسول خدا به او رسیده است [[حد الهی]] را بر او جاری کنید و اگر [[گواهی]] ندادند باید او را [[توبه]] داد که در [[آینده]] لب به شراب نزند و بعد رهایش سازید».

== [[تازه مسلمان]] شرابخوار ==

[[شیخ طوسی]] از [[ابن بکیر]] و [[کلینی]] از [[ابی بصیر]] از [[امام صادق]] {{ع}} نقل می‌کنند که فرمود:

ابوبکر دستور داد علی {{ع}} را برایم حاضر کنید.

ابوبکر و عمر با آن [[مرد]] [[گناهکار]] و جمعی از [[مردم]] به محضر [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} حاضر شدند. ابوبکر و عمر قصه آن مرد شرابخوار را به اطلاع [[حضرت]] رساندند و مرد هم به خوردن شراب اعتراف کرد.

[[سلمان]] به امیرالمؤمنین {{ع}} عرض کرد: چرا آنها را [[راهنمایی]] کردی؟

== یک طفل و دو [[مادر]] ==

دو [[زن]] در حالی که بچه‌ای به همراه داشتند بر [[عمر بن خطاب]] در [[دادگاه]] حاضر شدند و از وی خواستند میان ایشان به [[عدالت]] [[قضاوت]] کند. هر کدام از این دو زن ادعا می‌کرد [[کودک]] از آن من است و هیچ کدام هم دلیلی بر مدعای خود نداشتند. بهت و [[حیرت]]، سراسر وجود مجلس و [[قاضی]] [[محکمه]]، عمر بن خطاب را فرا گرفت و از هر گونه اظهار نظری عاجز ودرمانده شد، چاره‌ای ندید جز این که به باب [[مدینة العلم]] [[پیغمبر]] یعنی [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[پناه]] برد و از او [[استمداد]] جوید. دستور داد آن دو زن و کودک را به محضر [[علی بن ابی‌طالب]] ببرند. آن دو آمدند [[شکایت]] خود را طرح کردند و عرض حال دادند.

[[حضرت امیر]] چون سخن آن دو زن را شنید زبان به [[وعظ]] و [[اندرز]] گشود و آنها را از [[عذاب الهی]] [[بیم]] داد تا [[حقیقت]] را بیان کنند، اما [[سخنان امام]] {{ع}} در دلشان مؤثر نیفتاد و بر ادعای خود [[اصرار]] ورزیدند و هر کدام از دو زن گفتند: کودک [[مال]] من است و من هم مادر اویم.

در این موقع امیرالمؤمنین {{ع}} فرمود: حال که به [[صلح]] و [[صفا]] نمی‌گرایید ناگزیر [[حکم]] [[حق]] را در قضیه شما [[اجرا]] خواهم کرد.

چهره [[حق]] با این برخورد از پرده ابهام بیرون افتاد؛ زیرا وقتی [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} سخن او را بشنید و [[سکوت]] دیگری را ملاحظه کرد به آواز بلند، [[الله اکبر]] گفت. بعد فرمود:

چون [[حکم]] حق از [[منطق]] [[صدق علی]] {{ع}} اعلام شد آن زن دیگر به [[حقیقت]] امر اعتراف کرد و کودک را به رقیب خود تحویل داد.

[[عمر بن خطاب]] از شنیدن نتیجه حکم شادمان شد و زبان به ثنای امیرالمؤمنین {{ع}} گشود<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۳۶۷.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]] ص ۱۹۷.</ref>

== [[کشف]] [[راز]] [[خیانت]] یک دوشیزه ==

عمر سرگردان شد که زن، مدعی [[گناه]] جوان است و شاهدی هم ([[لباس]] ملوث) دارد، اما جوان، [[سوگند]] یاد کرد که مرتکب گناهی نشده است و این یک [[حیله]] و [[تزویر]] است؛ از این جهت عمر چاره‌ای جز آن ندید که برای حل این مشکل نیز مثل سایر [[مشکلات]] به [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} [[توسل]] جوید.

[[حضرت امیر]] {{ع}} دستور داد پیراهن زن را گرفتند و سپس فرمود تا ظرف آب جوشی در حال غلیان حاضر کردند و از آن آب بر روی [[جامه]] ریخت. مایعی که بر جامه بود شکل ماده سفید رنگی منعقد شد و قسمتی از آن را بویید بوی تخم مرغ از آن استشمام کرد و قسمتی از آن را در دهان گذاشت طعم تخم مرغ داد.

آن گاه [[حضرت]] {{ع}} صفیه را خواند و به او فهماند که تحقیق او [[کذب]] دعوایش را ثابت کرده؛ لذا آن زن حیله باز به ناچار زبان به [[اقرار]] گشود و [[حقیقت]] [[عشق]] آتشین خود نسبت به آن مرد جوان [[پارسا]] را بازگو کرد و [[اعتراف به گناه]] خود نمود.

در بعضی از کتاب‌هایی که این قضیه را نقل کرده‌اند در خاتمه آورده‌اند که جوان [[انصاری]] هم در برابر این که از بند [[اتهام]] خلاصی یافت در مقابل علی {{ع}} ایستاد و گفت: من [[رفتار]] بد صفیه را به [[عفو]] و [[اغماض]] [[پاداش]] می‌دهم و از مطالبه حد [[قذف]] و [[کیفر]] افترایی که به من وارد کرده است صرف‌نظر می‌کنم<ref>ابن قیم جوزیه، الطرق الحکمیه، ص۴۷، شریف رضی، خصائص الأئمة، ص۸۴؛ صدر الدین بلاغی، عدالت و قضا در اسلام، ص۳۱۴.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]] ص ۱۹۸.</ref>

== زنی که از [[ترس]]، [[اقرار]] به [[زنا]] کرد ==

جمعی از علمای [[عامه]] از امیرالمؤمنین {{ع}} [[روایت]] کرده‌اند که: در [[زمان]] [[حکومت]] [[عمر بن خطاب]]، [[زن]] حامله‌ای را به [[محکمه قضا]] آوردند. [[عمر]] از زن سؤال کرد: آیا [[مرتکب گناه]] و [[فحشا]] شده‌ای؟

موقعی که زن را به محل [[اجرای حد]] می‌بردند امیرالمؤمنین {{ع}} در آنجا حاضر بود، سؤال کرد: این زن چه کرده است؟

[[حضرت امیر]] {{ع}} دستور داد زن را برگردانند و بر عمر وارد شد.

[[امام]] {{ع}} فرمود: آیا مگر نشنیده‌ای که [[پیامبر خدا]] {{صل}} می‌فرمود:

== [[چوپان]] و زن ==

[[امیرالمؤمنین]] {{ع}} که در آن مجلس حاضر بود به عمر فرمود: آیا از او سؤال کرده‌ای چرا زنا داده است، شاید برایش عذر موجهی باشد.

آن گاه علی {{ع}} با صدای بلند گفت: [[الله اکبر]] و بعد فرمود: این همان مورد و معنای [[اضطرار]] است که [[خدا]] در [[قرآن]] فرموده هر کس [[مضطر]] و ناچار شد، هرگاه که از حد نگذراند و بی‌میلی جوید، گناهی مرتکب نشده است که [[خداوند]] [[آمرزنده]] و [[بخشاینده]] است. {{متن قرآن|فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«جز این نیست که (خداوند)، مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را جز به نام خداوند ذبح شده باشد بر شما حرام کرده است؛ پس کسی که ناگزیر (از خوردن این چیزها) شده باشد در حالی که افزونخواه (برای رسیدن به لذّت) و متجاوز (از حدّ سدّ جوع) نباشد بر او گناهی نیست، که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۷۳.</ref>.

== مرده‌ای که [[امانت]] خود را مطالبه کرد ==

عمر تقاضای زن را پذیرفت و مثل موارد دیگر، حل این مشکل را به [[ضمیر]] روشن و [[ذهن]] تیز [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} واگذار کرد.

مرد شاکی و زن مشتکی عنها هر دو به پیشگاه [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} حاضر شدند و سؤال و جواب و تحقیقات انجام شد.

علی {{ع}}از [[حقیقت]] امر [[آگاه]] شد و دانست که ام سالم [[زن]] [[راستگو]] و سالمی است و هبیره با [[حقه بازی]] و جنجال می‌خواهد [[حق]] را به جانب خود معطوف کند و زن ساده [[دل]] را به دام [[مکر]] و [[حیله]] گرفتار سازد.

امیرالمؤمنین {{ع}} فرمود: در این صورت ام سالم [[وظیفه]] دارد که از تسلیم ودیعه به تو خودداری کند تا زمانی که صخر نیز در این جا حاضر شود.

خلاصه امیرالمؤمنین {{ع}} با این برنامه و طرح یک سؤال نقشه‌ای را که آن دو جوان [[حیله‌گر]] طرح کرده بودند برهم زد و زن ساده [[لوح]] را از چنگال آن دو حقه باز [[نجات]] داد.

وقتی [[عمر]] این [[قضاوت]] را از [[حضرت علی]] {{ع}} شنید گفت: