معاویة بن ابی سفیان در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''[[معاویه]]'''، [[فرزند]] [[ابوسفیان]] و هند جگرخوار، بنیان‌گذار [[سلسله]] [[خلافت اموی]]، از [[دشمنان]] سرسخت [[امام علی]] {{ع}} و مردی دارای [[رذایل اخلاقی]] بود. به صورت ظاهری هنگام [[فتح مکه]] [[ایمان]] آورد و در [[زمان]] [[خلافت]] [[خلیفه دوم]] والی شام شد. امام علی {{ع}} او را برکنار کرد اما برعلیه [[امام]] [[جنگ]] به راه انداخت و سرانجام با فسخ صلح‌نامه خود با [[امام حسن]] {{ع}} به [[حکومت]] رسید. او با معرفی [[یزید]] به عنوان [[جانشینی]] حوادث آینده و [[شهادت امام حسین]] {{ع}} را رقم زد.

== مقدمه ==

[[معاویه بن ابی سفیان]] [[زمامداری]] خودکامه و طاغوتی [[جبّار]] بود. پدرش [[ابوسفیان]] و مادرش [[هند]] جگرخوار از سرسخت‌ترین [[دشمنان اسلام]] بودند. [[معاویه]]، خلیفه‌ای سنگدل، حیله‌گر، [[دروغگو]] و [[فتنه‌انگیز]] بود. از زمان [[عثمان]]، [[والی شام]] گشت و با [[علی]] {{ع}} جنگید و همواره علیه او [[توطئه]] می‌نمود. [[حسن بن علی]] {{ع}} نیز ناچار شد با [[معاویه]] [[قرارداد]] ترک [[مخاصمه]] [[امضا]] کند. [[معاویه]] به هیچ یک از تعهدات [[صلح‌نامه]] [[وفا]] نکرد. به [[کشتار]] بی‌گناهان و [[دستگیری]] و [[قتل]] [[یاران علی]] {{ع}} پرداخت و هواداران [[اهل بیت]] {{عم}} را [[سرکوب]] و قلع و قمع نمود و عمّال خویش را بر [[اموال]] و [[جان‌ها]] و نوامیس [[مسلمین]] مسلّط ساخت و دیکتاتوری‌ترین شیوه‌های [[حکومتی]] را در قالب [[تزویر]] و [[تبلیغات]]، [[اعمال]] می‌کرد و در ریشه‌کن ساختن [[دین]] [[پیامبر]] می‌کوشید. [[معاویه]]، [[ملعون]] به زبان [[پیامبر]] {{صل}} بود<ref>برای شناخت پلیدی‌ها و جنایات معاویه، ر. ک: «الغدیر»، ج۱، ص۱۳۸ تا ۳۸۴.</ref>.

از [[بدعت‌های معاویه]]، [[بیعت گرفتن]] اجباری از [[مردم]] و شخصیت‌ها برای [[ولایت‌عهدی]] [[فرزند]] شراب‌خوار و نالایقش "[[یزید]]" بود. قوی‌ترین گروه [[مخالف]] با آن [[بیعت]]، [[بنی‌هاشم]] و در رأس آنان [[حسین بن علی]] {{ع}} بود که [[مخالفت]] خویش را آشکارا اعلام کرد. اغلب چهره‌های سرشناس یا با [[تهدید]] یا با [[تطمیع]]، پذیرفته بودند ولی [[امام حسین]] {{ع}} حتی در برابر [[معاویه]] که به [[ستایش]] [[یزید]] پرداخت، به بیان زشتی‌های [[یزید]] اشاره کرد و از کار [[معاویه]] [[نکوهش]] نمود و رسوایش ساخت<ref>مع الحسین فی نهضته، ص۵۴.</ref>. در پاسخ نامۀ [[معاویه]] به آن [[حضرت]]، جنایات [[معاویه]] را در کشتن [[حجر بن عدی]] و یارانش و [[شهید]] کردن [[عمرو بن حمق]] و [[پیمان‌شکنی]] و فتنه‌انگیزی‌هایش برشمرد و [[حکومت معاویه]] را بزرگترین [[فتنه]] دانست و [[مبارزه]] با [[معاویه]] را [[برترین]] [[جهاد]] و موجب [[قرب به خدا]] بر شمرد: {{متن حدیث|وَ إِنّی وَاللّهِ ما أَعْرِفُ اَفْضَلَ مِنْ جِهادِکَ، فَإِنْ أَفْعَلْ فَإِنَّهُ قُرْبَةٌ إِلى رَبِّی، وَ إِنْ لَمْ أَفْعَلْهُ فَأَسْتَغْفِرُ اللّهَ لِدینى... وَاعْلَمْ أَنَّ اللهَ لَيْسَ بِناسٍ لَكَ قَتْلَكَ بِالظِّنَّةِ، وَأَخْذَكَ بِالتُّهْمَةِ، وَإِمارَتَكَ صَبِيًّا، يَشْرَبُ الشَّرابَ، وَيَلْعَبُ بِالكِلابِ...}}<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۱۰، ص۱۶۱.</ref>. همچنین [[اباعبدالله]] {{ع}} یک سال پیش از [[مرگ]] [[معاویه]] در یک [[سخنرانی]] عمومی در موسم [[حج]]، از [[معاویه]] به عنوان [[طاغوت]] یاد کرد و ستم‌های او را برشمرد و از [[مردم]] خواست چون به شهر‌های خود بازگشتند، سخنان آن [[حضرت]] را به [[مردم]] برسانند و آنان را به [[حقّ]] فراموش‌شدۀ [[اهل بیت]] فرا خوانند، چرا که [[بیم]] زوال [[اسلام]] و از بین رفتن [[حق]] در کار است<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۱، ص۱۹۸؛ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۲۷۱.</ref>.

[[امام حسین]] {{ع}} پیش از [[یزید]]، با پدرش [[معاویه]] و [[بنی امیه]] [[مخالف]] بود، آن هم نه نزاعی شخصی، بلکه [[نزاع]] مکتبی، وقتی از آن [[حضرت]] دربارۀ [[بنی امیه]] پرسیدند، فرمود: {{متن حدیث|إنّا و هم الخصمان اللّذان اختصما في ربّهم}}<ref>حیاة الامام الحسین بن علی، ج۲، ص۲۳۴.</ref>. و این [[نزاع]]، پیوسته در گفتگوها و [[مجادلات]]، محسوس بود. خود [[معاویه]] هم می‌دانست که [[سید الشهدا]] {{ع}} هرگز [[سازش]] نخواهد کرد و در وصیتی که پیش از [[مرگ]] به [[یزید]] داشت، به او گفت که از [[مخالفت]] چهار نفر از [[قریش]] که مهمترین آنان [[حسین بن علی]] {{ع}} است [[بیم]] دارد و هشدار داد که [[اهل عراق]]، او را وادار به [[خروج]] بر ضدّ [[یزید]] می‌کنند و توصیه کرد که: {{عربی|واما الحسين... وإياك والمكاشفة له في محاربة سلّ سيف أو محاربة طعن رمح... وإياك يا بني أن تلقى الله بدمه فتكون من الهالكين}}<ref>حیاة الامام الحسین بن علی، ج۲، ص۲۳۷؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۳۳۲.</ref>. پس از [[مرگ]] [[معاویه]] در [[رجب]] سال ۶۰ [[هجری]] و [[هجرت]] [[امام]] به [[مکه]]، [[کوفیان]] [[نامه]] به آن [[حضرت]] نوشتند و ضمن [[سپاس]] [[خداوند]] بر [[مرگ]] [[دشمن]] جبار [[امام حسین]] {{ع}} از آن [[حضرت]] درخواست کردند به [[کوفه]] آید و محور حرکت و تجمع آنان در [[مبارزه]] بر ضدّ [[شامیان]] شود<ref>مع الحسین فی نهضته، ص۷۶ به نقل از مقتل خوارزمی.</ref>.

[[معاویه]] در تحکیم سلطۀ [[بنی امیه]] بر [[مسلمانان]] و روی کار آمدن [[یزید]] و جنایت‌های بعدی سهم عمده داشت. در [[زیارت عاشورا]] اشاره است به اینکه [[بنی امیه]] و پسر [[هند]] جگرخوار که به زبان [[خدا]] و [[رسول خدا]] [[ملعون]] است، [[روز عاشورا]] را روز [[شادمانی]] قرار دادند. آنگاه [[لعن]] بر آنان است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ الْعَنْ أَبَا سُفْيَانَ وَ مُعَاوِيَةَ وَ يَزِيدَ بْنَ مُعَاوِيَةَ}}. و آنان با کشتن پسر [[پیامبر]] در [[کربلا]]، به نظر خودشان [[انتقام]] کشته‌های خود را در [[بدر]] و [[احد]] گرفتند. و این چیزی بود که [[یزید]] در اوج [[قدرت]] پس از [[حادثۀ عاشورا]]، مستانه می‌خواند: {{عربی|لَيْتَ أَشْيَاخِي بِبَدْرٍ شَهِدُوا...}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۳۳.</ref>. [[امام سجاد]] {{ع}} نیز در مجلس [[یزید]]، در رسواسازی او به [[کفر]] [[معاویه]] و [[ابوسفیان]] و جنگیدنشان با [[پیامبر خدا]] اشاره کرد و فرمود: جدّم [[علی]] {{ع}} در روز [[بدر]] و [[احد]] و [[احزاب]] [[پرچمدار]] [[رسول خدا]] {{صل}} بود، اما [[پدر]] و جدّ تو، [[پرچمدار]] [[کفر]] بودند: {{متن حدیث|وَ أَبُوكَ وَ جَدُّكَ فِي أَيْدِيهِمَا رَايَاتُ الْكُفَّارِ}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۳۶.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۶۰.</ref>.

== معاویة بن ابی سفیان ==

ولی معاویه و جریانی که رهبری‌اش را خود بر عهده داشت با مانعی جدی و از میان برنداشتنی که همان اجرای صحیح [[احکام اسلام]] توسط [[امام علی]] {{ع}} بود روبرو شدند. افزون بر اینکه [[امام]] {{ع}} هیچ‌گاه [[امت]] را به خود واننهاد و [[اعتقادات اسلامی]] را در [[دل]] آنان جایگزین ساخت. به همین دلیل [[مردم]] به ویژه مردم [[عراق]] بدو [[عشق]] می‌ورزیدند.

آن [[حضرت]] در این راستا به [[حفظ رسالت]] و [[امت اسلامی]] علاقه شدیدی داشت و بر ادعاهای هواداران سقیفه از جمله [[ابو بکر]] که عجز و [[ناتوانی]] خود را ابراز و از [[اشتباهات]] زیادش با این جمله که: «به حاکمیت شما درآمدم ولی [[بهترین]] فرد شما نیستم»<ref>تاریخ الخلفاء، ص۷۱.</ref>، پوزش‌طلبید، خط بطلان کشید؛ زیرا از این پوزش‌خواهی تا اندازه‌ای عدم امکان اجرای کامل [[دین اسلام]] استفاده می‌شود؛ ولی امام علی {{ع}} الگویی برجسته از [[رهبری]] حکیمانه‌ای لایق و توانا [[آگاه]] و [[معصوم]] پس از [[رسول خدا]] {{صل}} از خویش ارائه داد و مسلمانان نیز در [[انتظار]] رهبری چون [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} به سر می‌بردند.

اما معاویه در جهت به [[تباهی]] کشاندن این ارزش‌های [[اسلامی]] و [[نبرد]] با هواداران و [[دوستداران]] [[اهل بیت]] {{عم}} و نابود ساختن ارزش‌هایی که امام علی {{ع}} آنها را میان مسلمانان ایجاد کرده بود دست به کار شد تا امت [[عزم]] و اراده‌اش را از دست داده و با وجدانی مرده نتواند در برابر [[هوا و هوس]] [[فرمانروایان]] مخالف [[دین مقدس اسلام]] از خود [[پایداری]] و [[مقاومت]] نشان دهد.

== شیوه اسلام‌ستیزی معاویه‌==

در اینجا ناگزیریم طرح‌های [[شیطانی]] که معاویه پایه‌گذاری کرد و رخدادهای بزرگی را که در کنار آنها به وجود آمد به دلیل اینکه از مهم‌ترین‌ علل و اسباب [[قیام]] [[ابا عبدالله الحسین]] {{ع}} به‌شمار می‌آیند به نحو فشرده مورد بررسی قرار دهیم.

[[امام حسین]] {{ع}} خود بر وضعیت مسلمانان که از جنبه‌های [[اعتقادی]] و [[اخلاقی]] و [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] و [[سیاسی]] رو به [[تباهی]] رفته بودند [[شاهد]] و ناظر بود این تباهی به تمام معنا بخاطر سیاست‌های ناشی از تلاش‌های معاویه پدید آمد که در جهت [[تحمیل]] [[یزید]] با [[زور]] به عنوان [[خلیفه]] مسلمانان به اوج خود رسیده بود و [[امت]] را از مسیر [[واقعی]] [[اسلام]] دور ساخت. به همین دلیل امام حسین {{ع}} پس از [[هلاکت معاویه]] [[انقلاب]] بزرگ خویش را که به [[بیداری]] [[انسان‌ها]] و ایجاد [[عزم]] و [[اراده]] در امت انجامید، آغاز نمود.

== [[سیاست]] [[اقتصادی‌]]==

=== ایجاد [[محرومیت]] [[اقتصادی‌]]===

'''[[عراق‌]]''': از آنجا که [[عراق]] مرکز اصلی [[مخالفان]] معاویه را تشکیل می‌داد، وی مجازات‌های سخت اقتصادی را بر آنان [[تحمیل]] کرد. [[مغیرة بن شعبه]] فرمانروای وقت آن سامان از پرداخت سهمیه [[بیت‌المال]] و [[ارزاق]] عمومی به [[مردم کوفه]] خودداری می‌کرد و فرمانروایانی که پس از [[معاویه]] روی کار آمدند نیز برای روا داشتن [[جور]] و [[ستم]] و ایجاد [[محرومیت]] میان [[مردم]] [[عراق]] به اعتبار اینکه [[اکثریت]] آنان آگاهانه از [[امیر مؤمنان]] {{ع}} طرفداری می‌کردند، همین شیوه را پی گرفتند.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۱۲۴.</ref>

=== [[حفظ حکومت]] با پول‌===

معاویه درآمد [[مصر]] را به [[عمرو عاص]] بخشید و در ازای [[همکاری]] [[عمرو]] با معاویه در [[نبرد]] با امیر مؤمنان {{ع}} دیار مصر را تا عمرو زنده بود طعمه وی ساخت<ref>حیاة الامام الحسین، ج۲، ص۱۲۷.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۱۲۵.</ref>

=== خریدن مردم‌===

=== [[مالیات]] [[نوروز]] ===

== [[سیاست]] تفرقه‌افکنی‌==

=== [[جور]] و [[ستم]] بر عجم‌===

=== [[تعصب]] قبیله‌ای‌===

== [[سیاست]] [[زور]] و قدرت‌==

== [[هرزگی]] و [[گستاخی]] و اهانت به ارزش‌های دینی‌==

در کتب [[سیره]] آمده که مردم درباره او گفته‌اند: معاویه، در دوران [[عثمان]] در [[شام]] شراب می‌نوشید<ref>حیاة الامام الحسین، ج۲، ص۱۴۴- ۳۴۷.</ref>. از [[عبدالله بن بریده]] منقول است که گفت: من و پدرم بر معاویه وارد شدیم، ما را روی فرش نشانید و سپس برایمان [[غذا]] آوردند، خوردیم پس از صرف غذا شراب حاضر کردند و معاویه نوشید و به پدرم [[تعارف]] کرد، ولی پدرم در پاسخ او گفت: از آن زمان که [[رسول خدا]] {{صل}} شراب‌ را [[حرام]] کرده، هرگز ننوشیده‌ام<ref>مسند احمد حنبل، ج۵، ص۳۴۷.</ref>.

[[ابودرداء]] به او گفت: از [[رسول خدا]] {{صل}} شنیدم که از فروختن چند چیز [[نهی]] فرمود مگر اینکه مثل به مثل باشند.

ابودرداء به او گفت: چه کسی مرا از معاویه معذور می‌دارد؟ شگفتا! من سخن رسول خدا {{صل}} را به یاد وی می‌آورم ولی او نظر خودش را به من می‌گوید! من و تو هرگز در یک [[سرزمین]] گرد نیاییم. سپس ابودرداء بر [[عمر بن خطاب]] وارد شد و ماجرا را به اطلاع وی رساند و [[عمر]] به معاویه نوشت: چنین چیزی را جز مثل به مثل و یا به هم‌وزن آن مفروش<ref>سنن نسایی، ج۷، ص۲۷۹.</ref>.

ملحق کردن [[زیاد بن عبید رومی]] به [[نسب]] خود بدون [[حجّت شرعی]] و اکتفا به [[گواهی]] [[ابو مریم]] خمّار که خود نیز از نسب صحیح [[شرعی]] برخوردار نبود، از جمله مواردی است که معاویه ارزش‌های [[اسلامی]] را به باد [[اهانت]] می‌گرفت و با این کار با سخن رسول خدا {{صل}} که فرمود: {{متن حدیث|الْوَلَدُ لِلْفِرَاشِ وَ لِلْعَاهِرِ الْحَجَرُ}}<ref>ماجرای ملحق کردن زیاد و علل و اسباب و آثار آن را در کتاب «حیاة الامام الحسن بن علی»، ج۲، ص۱۷۴- ۱۹۰ بیابید.</ref>؛ فرزند از آن صاحب بستر (شوهر) است و زناکار باید سنگسار شود، به [[مخالفت]] برخاست.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۱۲۹.</ref>

== [[کینه‌توزی]] و [[دشمنی]] آشکار با [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] {{عم}}‌==

معاویه نسبت به [[نبیّ]] اکرم {{صل}} [[کینه]] می‌ورزید، او در دوران خلافتش در [[چهل]] [[نماز جمعه]] بر رسول خدا {{صل}} [[صلوات]] نفرستاد. برخی از هوادارانش سبب را از او پرسیدند، وی در پاسخ گفت: اگر بر او [[درود]] فرستم، عده‌ای بدان [[فخر]] و [[مباهات]] و گردن‌فرازی می‌کنند<ref>حیاة الامام الحسین، ج۲، ص۱۵۱ به نقل از النصائح الکافی، ص۹۷.</ref>.

# سخنوران درباری را به خدمت گمارد تا دل‌های [[مردم]] را از اهل بیت {{عم}} متوجه دیگران کنند.

# برای کاستن از ارج و عظمت اهل بیت {{عم}} به [[جعل]] [[روایات]] از زبان [[رسول خدا]] {{صل}} پرداختند و [[معاویه]] از عناصری چون [[ابوهریره دوسی]]، [[سمرة بن جندب]]، [[عمرو عاص]] و [[مغیرة بن شعبه]] که به جعل صدها [[حدیث]] از زبان رسول خدا {{صل}} دست یازیدند، بهره برد.

معاویه با به‌کارگیری مراکز [[آموزشی]] و ملامکتبی‌ها کوشید تا [[کینه]] اهل بیت {{عم}} را در [[دل]] [[کودکان]] نونهال غرس نموده و نسلی مخالف آنان روی کار آورد.

معاویه هم‌چنان به [[خصومت]] و [[دشمنی]] خود با [[امیر مؤمنان]] {{ع}} [[استمرار]] بخشید و [[ناسزا]] و [[لعن]] آن بزرگوار را در مجالس عمومی و خصوصی خود، علنی ساخت و با اشاره به [[کلیه]] [[کارگزاران]] و فرماندارانش، از آنان خواست [[ناسزاگویی]] به آن [[حضرت]] را میان مردم منتشر ساخته و گسترش بخشند. بدین ترتیب، ناسزا گفتن به امیر مؤمنان {{ع}} به سراسر [[جهان اسلام]] سرایت کرد و معاویه در جمع مردم [[شام]] سخن گفت و اظهار داشت: رسول خدا {{صل}} به من فرمود: تو پس از من به [[خلافت]] خواهی رسید. بنابراین، [[سرزمین مقدس]]- یعنی شام- را که در آن انسان‌های برجسته‌ای وجود دارد برای خود برگزین و اینک من شما مردم را برگزیدم، شما نیز [[ابو تراب]] را لعن کنید<ref>حیاة الامام الحسین، ج۲، ص۱۶۰؛ شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۱.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۱۳۱.</ref>

== [[خشونت]] با [[شیعیان‌]]==

[[شیعیان]] در عصر [[معاویه]] رسما مورد [[ستم]] و [[بیداد]] قرار گرفتند و به شدیدترین نوع قلع‌وقمع و [[رفتار]] [[خشونت‌بار]]، با آنان برخورد شد. [[امام]] [[محمّد]] [[باقر]] {{ع}} تهدیدی را که [[امویان]] بر پیروانشان روا می‌داشتند چنین به [[وصف]] می‌کشد: در هر منطقه‌ای [[پیروان]] ما به [[قتل]] می‌رسیدند دست و پاهای آنان را به صرف [[شک و تردید]] در [[دوستی]] و [[محبّت]] ما می‌بریدند، هرکس از او به دوستی و محبّت ما یاد می‌شد به [[زندان]] می‌افتاد، یا اموالش چپاول می‌شد و یا خانه‌اش [[تخریب]] می‌گشت<ref>شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۵؛ طبقات کبری، ج۵، ص۹۵.</ref>.

بیان [[انحرافات]] و جرایمی که معاویه مرتکب شد در این اشارات گذرا نمی‌گنجد و به جهت تعدّد و گسترش آنها [[کتابی]] ویژه می‌طلبد، اینک در درجه نخست مقصود ما از این اشارات، عنوان مقدمه‌ای در جهت بیان [[جنایت]] بزرگ وی تلقی می‌شود که به [[قیام]] [[سید الشهداء]] {{ع}} انجامید، جنایتی که در [[تحمیل]] فرزند فاسقش [[یزید]] به عنوان [[جانشین]] خود، تحقق یافت.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۱۳۲.</ref>

== [[بیعت گرفتن]] با [[زور]] ==

[[خلافت]]، در دوران [[ابوبکر]] و [[عثمان]] دارای اندکی رنگ و آب [[اسلامی]] بود و این [[خلفا]] با [[شعار]] خلافت و [[جانشینی رسول خدا]] {{صل}} [[حکومت]] می‌کردند.

[[معاویه]] نیز آن‌گاه که زمام حکومت را به دست گرفت- با اینکه به اندکی از [[نیرنگ]] و فریبکارهای او پی بردیم- هیچ‌گاه به خود جرأت نداد [[رسول اکرم]] {{صل}} و [[رسالت]] آن بزرگوار را آشکارا و صریح در آغاز حکومتش به هماوردی بطلبد؛ زیرا معاویه برای [[تحکیم]] نمودن حکومت و در جهت اجرای [[سلطه]] بیشتر بر [[مسلمانان]]، از مظاهر اسلامی بهره می‌گرفت. از اینجاست که معاویه به [[حیله‌گری]] و [[زیرکی]] فوق‌العاده‌ای توصیف شده چون بر بیهوده‌کاری‌های خود، [[لباس]] اسلامی می‌پوشاند.