آموزه‌های قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

آموزه ارشادی، گزاره یا حکمی است که [[عقل آدمی]] - مستقل از [[وحی]] - آن را [[درک]] و [[اثبات]] می‌کند. سخنان وحی و [[شرع]] در این موارد، [[ارشاد]] و [[تأیید]] [[حکم عقل]] است. بسیاری از معارف و احکام قرآن، ارشاد به حکم عقل است. احکامی مانند [[وجوب]] [[ایمان به خدا]] پس از یادآوری [[معرفت]] [[فطری]]، [[وجوب توبه]]، [[لزوم]] [[وفا به عهد]]، [[نیکی به پدر و مادر]] و [[حرمت]] [[شرب خمر]] - که حوزه مستقلات [[عقلی]] را شکل می‌دهند - با [[عقل]] [[کشف]] می‌شود؛ چنان‌که بن‌مایه [[اخلاق]] را مستقلات عقلی پی می‌ریزد.

مقایسه احکام و [[آموزه‌های قرآنی]] با [[احکام عقلی]] که در بیان [[امام علی]]{{ع}} مطرح شده [[گواه]] ملازمه و [[هماهنگی]] [[معارف قرآنی]] با دریافت‌های عقلی است؛ مثلاً در قرآن از [[امر به معروف و نهی از منکر]] سخن به میان آمده است؛ امام علی{{ع}} نیز می‌فرماید: {{متن حدیث|الْعَقْلُ مُنَزَّهٌ عَنِ الْمُنْكَرِ آمِرٌ بِالْمَعْرُوفِ}}<ref>غررالحکم، ج۱، ص۳۲۸، ح۱۲۵۰.</ref> «[[خرد]] از [[بدی]] [[پاک]] می‌کند و به خوبی [[فرمان]] می‌دهد». در جای دیگری، [[امام]] [[میانه‌روی]]، ترک [[اسراف]]، وفا به عهد و [[بردباری]] به هنگام [[خشم]] را جزو احکام خرد دانسته‌اند<ref>غررالحکم، ج۲، ص۱۴۵، ح۲۱۳۰.</ref>. در [[قرآن کریم]] نیز از این احکام سخن گفته شده است. امام علی{{ع}} در وصف [[عقل]]، همان تعابیر را به کار می‌برند که در توصیف [[قرآن]] یاد کرده‌اند؛ مثلاً درباره قرآن، وصف [[هدایت‌گری]] را به کار برده، و در مورد عقل می‌فرمایند: {{متن حدیث|الْعَقْلُ يَهْدِي وَ يُنْجِي‌}}<ref>غررالحکم، ج۲، ص۱۵۲، ح۲۱۵۱.</ref>؛ «عقل [[هدایت]] می‌کند و [[نجات]] می‌بخشد». درباره قرآن می‌فرماید: {{متن حدیث|هُوَ النَّاصِحُ الَّذِي لَا يَغُشُّ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵.</ref>؛ «[[خیرخواهی]] است که [[خیانت]] نمی‌کند». در مورد عقل می‌فرماید: {{متن حدیث|لَا يَغُشُّ الْعَقْلُ مَنِ انْتَصَحَهُ‌}}<ref>غررالحکم، ج۶، ص۳۸۹، ح۱۰۶۹۸.</ref>؛ «[[خرد]] به پندخواهانش خیانت نمی‌کند».

==آموزه‌های تذکری==

پس [[خداوند]]، محمد{{صل}} را برانگیخت تا بندگانش را از [[پرستش]] [[بت‌ها]] به پرستش خود، و از [[طاعت شیطان]] به [[طاعت]] خودش بیرون برد؛ با [[قرآنی]] که آن را روشن و [[استوار]] گردانید، تا [[بندگان]] - که متذکر [[معرفت خدا]] نبودند - او را بشناسند و پس از انکارش، به وجود او اعتراف کنند و پس از آن‌که [[معرفت]] او را فراموش کرده بودند، او را [[نیک]] بشناسند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۴۷.</ref>.

یکی از [[قرآن‌پژوهان]] معاصر، درباره آموزه‌های ارشادی و تذکری [[قرآن]] می‌نویسد:

تذکری بودن آموزه‌ای، به معنای [[نفی]] [[عقلانی]] بودن آن نیست؛ زیرا مؤدای تذکر با مفاد ارشاد، یکی است؛ ازاین‌رو، [[خداشناسی]] هم تذکری است، هم [[عقلی]]. [[امیرمؤمنان]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|ظَهَرَ لِلْعُقُولِ بِمَا أَرَانَا مِنْ عَلَامَاتِ التَّدْبِيرِ الْمُتْقَنِ وَ الْقَضَاءِ الْمُبْرَمِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۱.</ref>؛ «خداوند با نشانه‌های [[تدبیر]] استوار و قضای مبرم که به ما نشان داد، بر [[عقل‌ها]] ظاهر گشته است».<ref>[[علی نقی خدایاری|خدایاری، علی نقی]]، [[قرآن‌شناسی - خدایاری (مقاله)|مقاله «قرآن‌شناسی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱]] ص۱۷۴.</ref>