نماز در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۳۹: خط ۳۹:


«تورک» در نماز در اینجا به معنای دست‌ها را روی ران‌ها قراردادن در هنگام ایستادن است که [[فقها]] آن را [[مکروه]] دانسته‌اند<ref>محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار، ج۴، ص۴۹۶: {{عربی|و هو الاعتماد باليدين على الوركين و يسمى التورك}}؛ (به نقل از شهید).</ref>. تورک را به دو معنای مختلف، [[سنت]] و مکروه دانسته‌اند. سنت آن این است که در تشهد آخر دست‌ها را روی ران و دو ران را کج و نشیمن‌گاه را بر [[زمین]] قرار دهد. مکروه این است که در [[حال]] قیام دست‌ها را روی ران قرار دهد<ref>محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار، ج۴، ص۴۹۶؛ الأزهری، تهذیب اللغه، ج۱۰، ص۱۹۲؛ ابن‌اثیر جزری (مبارک)، النهایه، ج۵، ص۱۷۶؛ {{عربی|قال التورُّك في الصلاة ضربان، سنة و مكروه و أمّا السّنة فإن يُنحى رجلَيه في التشهد الأخير و يلصق مقعدتَه بالأرض و هو في موضع الورك ما فوق الفخذ و هي مؤنثة و أمّا المكروه فأن يضع يديه على وَرِکَيْه في الصلاة و هو قائم}}.</ref>. البته [[مرحوم مجلسی]] و دیگران تورک نشستن را به گونه‌های دیگر هم بیان کرده‌اند<ref>محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار، ج۴، ص۴۹۶؛ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۵، ص۲۹۷.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۸۷</ref>.
«تورک» در نماز در اینجا به معنای دست‌ها را روی ران‌ها قراردادن در هنگام ایستادن است که [[فقها]] آن را [[مکروه]] دانسته‌اند<ref>محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار، ج۴، ص۴۹۶: {{عربی|و هو الاعتماد باليدين على الوركين و يسمى التورك}}؛ (به نقل از شهید).</ref>. تورک را به دو معنای مختلف، [[سنت]] و مکروه دانسته‌اند. سنت آن این است که در تشهد آخر دست‌ها را روی ران و دو ران را کج و نشیمن‌گاه را بر [[زمین]] قرار دهد. مکروه این است که در [[حال]] قیام دست‌ها را روی ران قرار دهد<ref>محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار، ج۴، ص۴۹۶؛ الأزهری، تهذیب اللغه، ج۱۰، ص۱۹۲؛ ابن‌اثیر جزری (مبارک)، النهایه، ج۵، ص۱۷۶؛ {{عربی|قال التورُّك في الصلاة ضربان، سنة و مكروه و أمّا السّنة فإن يُنحى رجلَيه في التشهد الأخير و يلصق مقعدتَه بالأرض و هو في موضع الورك ما فوق الفخذ و هي مؤنثة و أمّا المكروه فأن يضع يديه على وَرِکَيْه في الصلاة و هو قائم}}.</ref>. البته [[مرحوم مجلسی]] و دیگران تورک نشستن را به گونه‌های دیگر هم بیان کرده‌اند<ref>محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار، ج۴، ص۴۹۶؛ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۵، ص۲۹۷.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۸۷</ref>.
==[[سیره امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} در خواندن هزار رکعت==
درباره [[نماز]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[روایات]] متعددی نقل شده است که حضرت در شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خوانده و به [[نقلی]] در هر شب هزار رکعت نماز می‌گزارده است. این روایات در کتب مهم [[شیعه]] و [[منابع تاریخی]] نقل شده است. اکنون به نقل آنها از [[کتب اربعه]] می‌پردازیم:
۱. در [[کتاب کافی]] و به نقل از آن، در [[تهذیب الأحکام]] و [[إستبصار]] [[حدیثی]] درباره [[عبادت]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} در [[ماه مبارک رمضان]] نقل شده است که می‌گوید گروهی از [[اصحاب]] ما از [[احمد بن محمد]] از [[حسین بن سعید]] از [[قاسم بن سعید]] از [[علی بن ابی‌حمزه]] از [[ابو‌بصیر]] نقل کرده‌اند که گوید: بر [[امام صادق]]{{ع}} وارد شدیم. ابو‌بصیر به حضرت گفت: درباره نماز در [[ماه رمضان]] چه می‌فرمایید؟ حضرت فرمود: برای ماه رمضان [[حرمت]] و حقی است که برای هیچ یک از ماه‌های مشابه آن نیست؛ بعد افزود: «در ماه رمضان هر چه می‌توانی در شب و [[روز]] آن نماز مستحبی بخوان. اگر توانستی در هر شبانه‌روز آن هزار رکعت نماز بخوانی، این کار را انجام بده؛ زیرا علی{{ع}} در آخر عمرش در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌گزارد»<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۴، ص۱۵۴؛ ج۱، صص۲۰۵ و ۴۶۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۳، ص۶۳؛ همو، الإستبصار، ج۱، ص۴۶۳: {{متن حدیث|صَلِّ مَا اسْتَطَعْتَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَطَوُّعاً بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُصَلِّيَ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ أَلْفَ رَكْعَةٍ فَافْعَلْ إِنَّ عَلِيّاً{{ع}} فِي آخِرِ عُمُرِهِ كَانَ يُصَلِّي فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ أَلْفَ رَكْعَةٍ}}.</ref>.
در این [[روایت]] به‌روشنی ذکر شده که [[حضرت علی]]{{ع}} در [[رمضان]] آخر عمرش در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خوانده است و برای نماز زیاد در رمضان، به [[سیره]] حضرت استناد شده است. در ادامه [[حدیث]] بیان می‌کند که در بیست روز اول هر شب بیست رکعت و در ده روز آخر هر شب سی رکعت بخوان، افزون بر آنچه از قبل انجام می‌دادی. عدد این رکعات به هفتصد رکعت می‌رسد؛ در هر شبانه‌روز، پنجاه رکعت هم نمازهای یومیه و نافله‌های آن است.
این [[روایت]] در عین اینکه در معتبرترین [[کتب حدیثی شیعه]] یعنی کافی، [[تهذیب الأحکام]] و [[إستبصار]] آمده، از نظر سند خدشه‌پذیر است؛ زیرا [[علی بن حمزه بطائنی]] یکی از سران واقفه است و [[راوی]] از وی، [[قاسم بن محمد جوهری]] هم به نقل [[شیخ طوسی]] جزو [[معتقدان]] به [[وقف]] بوده است<ref>شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۷۳، ش‌۳۹۴۶ و ص۳۴۲، ش‌۵۰۹۵؛ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث؛ ج۱۴، ص۴۸.</ref>. او با ابن‌بطائنی از این جهت [[عقیده]] مشترک داشته است؛ البته [[ابو‌بصیر]] [[ثقه]] است که برابر این روایت، کنیۀ وی [[ابو‌محمد]] بوده که در [[کتب رجال]] مانند [[رجال نجاشی]] به این کنیۀ وی اشاره شده است<ref>احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص۴۴۱.</ref>. [[مجلسی]] این خبر را [[ضعیف]] دانسته است<ref>محمدباقر مجلسی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج۱۶، ص۳۷۷.</ref>.
۲. شیخ طوسی از [[محمد بن جعفر مؤدب]] از [[محمد بن حسن صفار]] از [[محمد بن حسین]] از [[نصر بن شعیب]] از [[جمیل بن صالح]] از [[امام صادق]]{{ع}} نقل می‌کند که فرمود: {{متن حدیث|إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُصَلِّيَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ غَيْرِهِ فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ فَافْعَلْ فَإِنَّ عَلِيّاً{{ع}} كَانَ يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ}}<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج‌۳، ص‌۶۱؛ همو، الإستبصار، ج۱، ص۴۶۱.</ref>: «اگر توانستی، در [[ماه رمضان]] و دیگر ایام در شبانه‌روز هزار رکعت به جا بیاوری انجام ده؛ زیرا علی{{ع}} در هر شبانه‌روز هزار رکعت [[نماز]] می‌خواند». سند این روایت هم خدشه‌پذیر است. مجلسی سند آن را مجهول یا ضعیف دانسته است<ref>محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج۵، ص۱۵: {{عربی|لأن محمد بن جعفر ضعّفه ابن الوليد}}.</ref>.
۳. [[شیخ صدوق]] در کتاب [[من لایحضره الفقیه]] که [[اخبار]] آن را مورد [[تأیید]] قرار داده، خبری دراین‌باره ندارد؛ ولی در [[خصال]]، [[حمران بن اعین]] به نقل از [[امام باقر]]{{ع}} دراین‌باره خبری را نقل می‌کند که فرمود: «[[سیره]] [[علی بن الحسین]]{{ع}} این بود که در هر شبانه‌روز هزار رکعت می‌خواند، آن‌گونه که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} انجام می‌داده است. حضرت پانصد اصله خرما داشته که در کنار هر یک، دو رکعت [[نماز]] می‌خوانده است»<ref>شیخ صدوق، الخصال، ص۵۱۷: {{متن حدیث|كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ{{ع}} يُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ كَمَا كَانَ يَفْعَلُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} كَانَتْ لَهُ خَمْسُمِائَةِ نَخْلَةٍ فَكَانَ يُصَلِّي عِنْدَ كُلِّ نَخْلَةٍ رَكْعَتَيْنِ‌}}.</ref>.
مجموع رکعات به هزار می‌رسد. علی{{ع}} در اینجا بین کار [[اقتصادی]] و [[عبادت]] [[آشتی]] برقرار کرده و از درختان برای دقت کار [[عبادی]] استفاده کرده است؛ البته برخی تصور کرده‌اند [[امام سجاد]]{{ع}} در کنار درختان خرما نماز می‌خوانده است.
۴. [[شیخ صدوق]] در [[أمالی]] با سندی معتبر از [[امام باقر]]{{ع}} روایتی را درباره سیره [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} و [[زهد]] او نقل کرده که در بخشی از آن در توصیف نماز حضرت چنین آمده است:
{{متن حدیث|وَ إِنْ كَانَ لَيُصَلِّي فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ أَلْفَ رَكْعَةٍ وَ إِنْ كَانَ أَقْرَبُ النَّاسِ شَبَهاً بِهِ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ{{ع}} وَ مَا أَطَاقَ عَمَلَهُ أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ بَعْدَهُ}}<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ص۲۸۱.</ref>: «علی{{ع}} در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند. نزدیک‌ترین افراد در شباهت به ایشان، علی بن الحسین{{ع}} بود. هیچ‌کس از [[مردم]] بعد از وی، [[طاقت]] این‌گونه [[اعمال]] را نداشت.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۱۵۱</ref>.
==بررسی اجمالی [[اخبار]] هزار رکعت==
در اینجا جای چند [[پرسش]] است که با توجه به آنها می‌توان خواندن هزار رکعت را در شبانه‌روز [[تأیید]] کرد. آیا در عمل می‌توان هزار رکعت نماز در شبانه‌روز خواند و آیا این با [[اعتدال]] در عبادت و رسیدگی به امور دیگر که در [[سنت نبوی]] آمده و یارانش را مانند [[عثمان بن مظعون]] از [[رهبانیت]] و [[گوشه‌نشینی]] بر [[حذر]] داشته<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۴۹۴.</ref>، منافات ندارد و آیا سند این اخبار قابل [[اعتماد]] است؟
[[واقعیت]] این است که سند برخی از این اخبار معتبر است و نمی‌شود آنها را نادیده گرفت. باید توجه داشت که [[نماز]] مستحبی [[اذان]] و اقامه ندارد و [[قنوت]] در [[نمازها]]، اعم از [[مستحب]] و [[واجب]]، لازم نیست و می‌توان نماز مستحبی را بدون [[سوره]] و فقط با [[حمد]] خواند؛ بنابراین می‌توان گفت که اگر هر رکعت نماز یک دقیقه و چند ثانیه طول بکشد، هزار رکعت، هزار دقیقه و اندی می‌شود؛ درنتیجه برای هزار رکعت باید حدود هفده [[ساعت]] [[زمان]] صرف کرد و هفت ساعت باقیمانده از شبانه‌روز را به امور لازم دیگر پرداخت؛ درنتیجه امکان وقوع چنین عملی در طول یک شب و یک [[روز]]، وجود دارد؛ به‌ویژه اگر در زمانی باشد که شب‌ها طولانی‌تر از روزها باشد؛ مانند ایام زمستان، به‌ویژه دی‌ماه. البته توجه به این نکته هم لازم است که یک فرد نمی‌تواند روزهای زیادی به این کار بپردازد؛ چراکه نیاز به [[خواب]] و [[خوراک]] و [[استراحت]] دارد. فقط اخباری که در آن بیان شده [[حضرت علی]]{{ع}} هزار رکعت را در یک شب می‌خواند، دور از [[واقعیت]] به نظر می‌رسد و ممکن است از باب [[غلبه]] باشد؛ چون بیشتر آن را در شب می‌خوانده است. این احتمال را هم نمی‌شود از نظر دور داشت که اساساً ممکن است کلمه هزار نشانۀ کثرت باشد؛ یعنی شبانه‌روز به [[عبادت]] و [[خواندن نماز]] مشغول بوده است. همان‌گونه که گفته شده، هفتاد و هفتصد که در [[اخبار]] آمده، در مواردی کثرت را می‌رساند؛ این دسته اخبار نیز دلیل بر [[کثرت عبادت]] است.
اما درباره این سخن که این روش با [[اعتدال]] و [[سنت نبوی]] در تضاد است می‌توان گفت: رهاکردن امور و بی‌توجهی به [[زن]] و [[زندگی]] و پرداختن به عبادت، دور از [[دستورهای اسلامی]] و مورد [[نهی]] است و [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} خود، [[عاصم بن زیاد]] را در [[بصره]] از این کار نهی کرد. او مدعی بود که این عملش برگرفته از [[ساده‌زیستی]] حضرت است و حضرت پاسخ داد [[رهبران]] [[جامعه]] باید مانند ضعیف‌ترین آنان زندگانی کنند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۱۰.</ref>. از [[روایت]] اول و سوم که در [[خصال صدوق]] آمده، دائمی‌بودن این عمل [[نفی]] می‌شود؛ بلکه نشان می‌دهد [[خواندن نماز]] زیاد توسط حضرت، در دو مقطع خاص از [[زندگی]] ایشان بوده است:
#وقتی که [[حضرت علی]]{{ع}} در [[ینبع]] درخت خرما می‌کاشت و به کارهای [[سیاسی]] [[اشتغال]] نداشت، در کنار هر [[نخل]] دو رکعت [[نماز]] می‌خواند که پانصد نماز دورکعتی، هزار رکعت می‌شود. این اتفاق در [[دوران خلفا]] بود که حضرت به [[امور اجتماعی]] و سیاسی اشتغال نداشت.
# [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[رمضان]] سال آخر عمر در هر شبانه‌روز هزار رکعت نماز خوانده که از روایت اول استفاده می‌شود. طبق این خبر، حضرت برخی از شب‌ها و روزهای [[ماه رمضان]] آخر عمر خود را مخصوص [[عبادت]] قرار داده بود.
[[واقعیت]] این است که خواندن هزار رکعت در ایام [[خلافت]] که حضرت علی{{ع}} کارهای [[اجتماعی]] و سیاسی زیادی برای [[ادارۀ جامعه]] بر عهده داشته، بعید است، مگر در حد چند شب و [[روز]]. گزارش‌های [[تاریخی]]، از جمله ضربت‌خوردن حضرت در [[محراب]] نشان می‌دهد که ایشان خود نمازهای [[جماعت]] را برگزار می‌کرده و به [[امور حکومتی]] می‌پرداخته و بعید می‌نماید که در آن مقطع [[فرصت]] پرداختن به این حجم از عبادت داشته باشد؛ مگر اینکه هزار رکعت را دلیل بر کثرت بدانیم؛ یعنی شب‌ها و روزها در ماه رمضان آخر عمر خود بیشتر به نماز مشغول بوده است؛ درنتیجه اگر خبر نمازهای حضرت را در کنار نخل‌ها بپذیریم، می‌توان گفت حضرت در شبانه‌روز هزار رکعت نماز خوانده است.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۱۵۴</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
۷۲٬۴۴۲

ویرایش