جز
جایگزینی متن - 'مستحق' به 'مستحق'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'مستحق' به 'مستحق') |
||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*واژگان "[[قضا]]" و "[[قضاوت]]" معانی متعددی دارند که [[حقیقت]] همه آن معانی، [[انقطاع]] و تمامیت است؛ مشهورترین معنای [[قضا]]، [[حکم]] و [[فرمان]]، و معنای لغوی [[قضا]] با معنای اصطلاحی آن [[متحد]] است<ref>محمد حسن النجفی، جواهر الکلام، ج ۴، ص ۸.</ref>. فقهای فرق مختلف [[اسلامی]] مانند حنبلیها، مالکیها، شافعیها و حنفیها و نیز فقهای [[امامیه]]، تعابیر مختلفی را برای [[قضا]] بیان کردهاند؛ بنابر تعریف فقهای [[امامیه]]، "[[قضا]] نوعی [[ولایت]] [[شرعی]] برای کسانی است که اهلیت دارند درباره جزئیات [[قوانین]] مربوط به اشخاص [[فتوا]] دهند تا حقی را ثابت کرده، آنچه را که | *واژگان "[[قضا]]" و "[[قضاوت]]" معانی متعددی دارند که [[حقیقت]] همه آن معانی، [[انقطاع]] و تمامیت است؛ مشهورترین معنای [[قضا]]، [[حکم]] و [[فرمان]]، و معنای لغوی [[قضا]] با معنای اصطلاحی آن [[متحد]] است<ref>محمد حسن النجفی، جواهر الکلام، ج ۴، ص ۸.</ref>. فقهای فرق مختلف [[اسلامی]] مانند حنبلیها، مالکیها، شافعیها و حنفیها و نیز فقهای [[امامیه]]، تعابیر مختلفی را برای [[قضا]] بیان کردهاند؛ بنابر تعریف فقهای [[امامیه]]، "[[قضا]] نوعی [[ولایت]] [[شرعی]] برای کسانی است که اهلیت دارند درباره جزئیات [[قوانین]] مربوط به اشخاص [[فتوا]] دهند تا حقی را ثابت کرده، آنچه را که مستحق است، به طور کامل دریافت کنند"<ref>فاضل هندی، کشف اللثام، ج۲، ص۳۲۰.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۵۵۹.</ref>. | ||
* [[جنگها]]، [[خونریزیها]]، کشتارهای کوچک و بزرگ، دعواهای [[خانوادگی]] و... بخشی از رویدادهای [[دنیا]]، و آشکارا بیانگر این حقیقتاند که [[انسانها]] به [[دلیل]] داشتن [[قوه]] [[اختیار]] و نیز [[غرایز]] و [[تمایلات]] گوناگون، گاه با همنوع خود [[اختلاف]] پیدا میکنند، و هرکدام برای خود [[حقوقی]] قایلاند و به گاهِ [[اختلاف]]، دیگری را محکوم میکنند. وجود [[قانون]] و کسانی که [[توانایی]] [[فهم]] و [[استنباط]] صحیح آن را داشته باشند، از ضروریات هر [[جامعه بشری]] است. بیگمان [[خداوند متعال]] نیز که [[انسان]] را [[آفریده]]، نیازهای فردی و [[اجتماعی]] او را بهتر از هر کسی میداند. برنامه [[خداوند]] برای [[تکامل]] [[بشر]]، بهگونهای است که [[التزام عملی]] به آن موجب جلوگیری از بسیاری [[اختلافات]] کوچک و بزرگ است. با وجود این، [[خداوند]] [[حکیم]] با [[شناخت]] [[انسان]]، قوانینی را بهطور ویژه برای رفع خصومتها نیز [[تشریع]] کرده است. [[بهترین]] [[قانون]] برای رفع [[خصومت]] میان [[انسانها]] همان قانونی است که [[خداوند متعال]] [[شارع]] آن است؛ همو که [[انسان]] را [[آفریده]] و میشناسد. ازاینروست که [[قرآن کریم]]، پیامبرش را ملزم میکند تا براساس آنچه بر او نازل کرده، [[قضاوت]] کند: {{متن قرآن|وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ...}}.<ref>«و این کتاب [قرآن] را بهحق بر تو نازل کردیم؛ در حالی که کتب پیشین را تصدیق میکند و حافظ و نگاهبان آنهاست. پس بر طبق احکامی که خدا نازل کرده، در میان آنها حکم کن»... (مائده، ۴۸).</ref> | * [[جنگها]]، [[خونریزیها]]، کشتارهای کوچک و بزرگ، دعواهای [[خانوادگی]] و... بخشی از رویدادهای [[دنیا]]، و آشکارا بیانگر این حقیقتاند که [[انسانها]] به [[دلیل]] داشتن [[قوه]] [[اختیار]] و نیز [[غرایز]] و [[تمایلات]] گوناگون، گاه با همنوع خود [[اختلاف]] پیدا میکنند، و هرکدام برای خود [[حقوقی]] قایلاند و به گاهِ [[اختلاف]]، دیگری را محکوم میکنند. وجود [[قانون]] و کسانی که [[توانایی]] [[فهم]] و [[استنباط]] صحیح آن را داشته باشند، از ضروریات هر [[جامعه بشری]] است. بیگمان [[خداوند متعال]] نیز که [[انسان]] را [[آفریده]]، نیازهای فردی و [[اجتماعی]] او را بهتر از هر کسی میداند. برنامه [[خداوند]] برای [[تکامل]] [[بشر]]، بهگونهای است که [[التزام عملی]] به آن موجب جلوگیری از بسیاری [[اختلافات]] کوچک و بزرگ است. با وجود این، [[خداوند]] [[حکیم]] با [[شناخت]] [[انسان]]، قوانینی را بهطور ویژه برای رفع خصومتها نیز [[تشریع]] کرده است. [[بهترین]] [[قانون]] برای رفع [[خصومت]] میان [[انسانها]] همان قانونی است که [[خداوند متعال]] [[شارع]] آن است؛ همو که [[انسان]] را [[آفریده]] و میشناسد. ازاینروست که [[قرآن کریم]]، پیامبرش را ملزم میکند تا براساس آنچه بر او نازل کرده، [[قضاوت]] کند: {{متن قرآن|وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ...}}.<ref>«و این کتاب [قرآن] را بهحق بر تو نازل کردیم؛ در حالی که کتب پیشین را تصدیق میکند و حافظ و نگاهبان آنهاست. پس بر طبق احکامی که خدا نازل کرده، در میان آنها حکم کن»... (مائده، ۴۸).</ref> | ||
* [[قرآن کریم]] و [[روایات]] [[پیشوایان دین]]، آکنده از احکامی [[قضایی]] است که برای رفع [[خصومت]] میان [[انسانها]] تعبیه شده است. روشن است این [[گمان]] که صِرف وجود همین [[احکام]] برای روشن شدن [[تکلیف]] [[اختلافات]] پیشآمده کافی است، [[نادرست]] خواهد بود؛ چه، در این صورت، هر کسی در [[اختلاف]] خود با دیگران، با مراجعه به آن [[قوانین]] مدعی [[استحقاق]] [[حق]] برای خود میشود؛ چنانکه این [[حق]] برای طرف مقابل او نیز محفوظ است. با توجه به چنین حقیقتی، [[اختلافات]] در اغلب موارد حل نخواهد شد. ازاینرو [[عقل]] نیز وجود کسانی را که متصدی امر [[قضاوت]] میان [[انسانها]] بوده، براساس [[قوانین]] به [[حکم]] میان ایشان بپردازند، به خوبی [[درک]] میکند. چنین افرادی همان قاضیانی هستند که [[اسلام]] برای آنها شرایطی خاص در نظر گرفته است که پرداختن به آنها از چهارچوب این نوشتار خارج است. در این نوشتار به دنبال آن هستیم تا با استفاده از [[آیات قرآن]] و [[روایات]] این مدعا را [[اثبات]] کنیم که [[امامان معصوم]]{{عم}} چنین شأنی را داشتهاند. | * [[قرآن کریم]] و [[روایات]] [[پیشوایان دین]]، آکنده از احکامی [[قضایی]] است که برای رفع [[خصومت]] میان [[انسانها]] تعبیه شده است. روشن است این [[گمان]] که صِرف وجود همین [[احکام]] برای روشن شدن [[تکلیف]] [[اختلافات]] پیشآمده کافی است، [[نادرست]] خواهد بود؛ چه، در این صورت، هر کسی در [[اختلاف]] خود با دیگران، با مراجعه به آن [[قوانین]] مدعی [[استحقاق]] [[حق]] برای خود میشود؛ چنانکه این [[حق]] برای طرف مقابل او نیز محفوظ است. با توجه به چنین حقیقتی، [[اختلافات]] در اغلب موارد حل نخواهد شد. ازاینرو [[عقل]] نیز وجود کسانی را که متصدی امر [[قضاوت]] میان [[انسانها]] بوده، براساس [[قوانین]] به [[حکم]] میان ایشان بپردازند، به خوبی [[درک]] میکند. چنین افرادی همان قاضیانی هستند که [[اسلام]] برای آنها شرایطی خاص در نظر گرفته است که پرداختن به آنها از چهارچوب این نوشتار خارج است. در این نوشتار به دنبال آن هستیم تا با استفاده از [[آیات قرآن]] و [[روایات]] این مدعا را [[اثبات]] کنیم که [[امامان معصوم]]{{عم}} چنین شأنی را داشتهاند. |