عرش: تفاوت میان نسخه‌ها

عرش در لغت به معنای [[سلطنت]] است و عرش [[خداوند]] [[سلطنت]] اوست و استوای او بر عرش، استیلای او بر [[سلطنت]] است<ref>شیخ مفید، المصنفات، ج۵، ص۷۳.</ref>. عرش و برخی مفاهیم دیگر مانند کرسی، [[لوح]] و قلم از مفاهیم [[معنوی]] و مربوط به [[عالم غیب]] هستند. در اصطلاح [[دینی]] وقتی سخن از عرش [[خدا]]ست، کنایه از [[حاکمیت]] و [[فرمانروایی]] مطلق [[خداوند]] بر همه هستی و موجودات است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص ۳۳۹؛ [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[آشنایی با قرآن (کتاب)|آشنایی با قرآن]]، ج ۲، ص ۶۶ و ۶۷؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۸۵ ـ ۹۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۴۸.</ref>.

==عرش در [[قرآن]]==

واژۀ عرش در برخی از [[آیات قرآن]] به کار رفته است مانند: {{متن قرآن|وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ}}<ref>و فرشتگان بر کناره‌های آن (آسمان) اند و در آن روز اورنگ (فرمانفرمایی) پروردگارت را هشت تن (از ایشان) بر فراز سر می‌برند ؛ سوره حاقه، آیه۱۷.</ref>، {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي خَلَق السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاء}}<ref>و اوست که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید و اورنگ (فرمانفرمایی) وی بر آب قرار داشت تا شما را بیازماید که کدام نکوکردار ترید و اگر بگویی که شما پس از مرگ برانگیخته خواهید شد بی‌گمان کافران می‌گویند این جز جادویی آشکار نیست؛ سورۀ هود، آیۀ ۷</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم]]، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص ۱۳۷ـ ۱۴۵</ref>

از دید [[قرآن]]، عرش [[مقام]] [[تدبیر]] عمومی عالَم و محل صدور [[اوامر]] [[تکوینی]] [[خداوند]] است: {{متن قرآن|ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ}}<ref>دارنده ارجمند اورنگ فرمانفرمایی جهان. انجام دهنده آنچه بخواهد ؛ سوره بروج، آیه:۱۵-۱۶.</ref>. رحمان بزرگ‌ترین اسم [[الله]] است و این اسم بر عرش [[استیلا]] یافته است: {{متن قرآن|الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى}}<ref>سورۀ طه، آیۀ ۵.</ref> [[حضرت رسول]]{{صل}} فرمودند: "هیچ مخلوقی نیست مگر اینکه صورت آن در زیر عرش است"<ref>ر.ک. حسن زاده، حسن، ممدالهمم، ص۱۲۷.</ref>. پس عرش همه چیز را در بر می‌گیرد؛ از این‌رو، در آیه شریفه {{متن قرآن|وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ}}<ref>سورۀ اعراف، آیۀ ۱۵۶.</ref>، عرش همان [[رحمت الهی]] است که [[رسول اکرم]]{{صل}} مُظهر آن است و آیه شریفه {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ}}<ref>سورۀ انبیاء، آیۀ ۱۰۷.</ref> بر این امر دلالت دارد<ref>ر.ک. [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۸۵ ـ ۹۰؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۷۵؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۴۸.</ref>.

در یک [[تفسیر]]<ref>[[امام خمینی]]، آداب الصلوه، ص ۲۷۲ ـ ۲۷۳ و [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۲.</ref> عرش به معنای [[علم]] و [[قدرت الهی]]<ref>مانند: الکافی، ج ۱، ص ؛۱۲۹ کتاب التوحید، باب العرش و الکرسی، ح ۱و ۲ و ۶.</ref> معنا شده، همان‌گونه که [[مقام]] [[تدبیر]] عام و فراگیر همه چیز است<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۲</ref>، و حامل آن نیز دارای [[علم]] و قدرتی است که بدین وسیله، بر همۀ مخلوقات [[دانا]] و تواناست و [[پیامبران]] و [[اهل بیت]]{{عم}} حاملان این [[علم]] هستند، منتها منظور [[علم فعلی]] [[خداوند]] است نه [[علم ذاتی]]<ref>ر.ک: [[حسین صالحی مالستانی|صالحی مالستانی، حسین]]، [[علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی (مقاله)|علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی]]، فصلنامه حضور، ش ۸۸؛ [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|علم غیب]]، ص ۱۳۹؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۷۵.</ref>.

باید توجه داشت عرش و کرسی دو باب از ابواب [[غیب]] و در [[غیب]] بودن نزدیک به هم هستند، کرسی باب ظاهر غیبی است که اشیا همه از آن هستند و عرش [[باب ]] [[باطنی]] است که [[علم]] کیف، کون، [[قدر]]، (...) همه در آن است. البته در رابطه با معنای دو واژۀ عرش و کرسی نظرات مختلفی وجود دارد که آیا این دو یکی هستند یا دو معنای مختلف؟ بیشتر بزرگان<ref>مانند علامۀ طباطبایی در المیزان، آیت الله مکارم در تفسیر نمونه و... .</ref> احتمال داده اند عرش و کرسی یک چیز است با دو نام، عرش به اعتبار دلالت برای اریکۀ [[سلطنت]] و [[قدرت]] و کرسی به اعتبار [[برتری]] و سریر [[حکمران]] و مقر [[فرمانروایی]]، هر دو تعبیر کنایی است، از مقامی که امر [[تدبیر]] [[جهان]] از آن ناشی می‌شود<ref>ر.ک: [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، معارف قرآن، ج ۱ ـ ۳، ص ۲۴۸؛ [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم]]، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص ۱۳۷ـ ۱۴۵؛ [[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، تفسیر کوثر، ص ۲۱ـ ۲۷.</ref>

#[[امام صادق]] {{ع}} در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ}}<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۵.</ref> فرمودند: "[[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و آنچه میان آن دو است، در [[کرسی]] است و عرش، [[علمی]] است که اندازه آن را هیچ‌کس نمی‌تواند تقدیر کند"<ref>{{متن حدیث|فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَقَالَ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا فِی الْکُرْسِیِّ وَ الْعَرْشُ هُوَ الْعِلْمُ الَّذِی لَا یَقْدِرُ أَحَدٌ قَدْرَهُ}}؛ ابن بابویه، محمد بن علی، التوحید، ص۳۲۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۴، ص۸۹.</ref>.

# [[امام رضا]]{{ع}} فرمودند: "[[عرش]] اسم [[علم]] و [[قدرت]] است، عرشی است که در آن همه چیز موجود است. آنگاه حمل را به دیگر آفریده‌هایش، نسبت می‌دهد؛ زیرا او [[خلق]] خود را با حمل عرش خویش [[بنده]] خود ساخته است و آنان حاملین علم اویند"<ref>{{متن حدیث|... الْعَرْشُ اسْمُ عِلْمٍ وَ قُدْرَةٍ وَ عَرْشٍ فِیهِ کُلُّ شَیْ‏ءٍ ثُمَّ أَضَافَ الْحَمْلَ إِلَی غَیْرِهِ خَلْقٍ مِنْ خَلْقِهِ لِأَنَّهُ اسْتَعْبَدَ خَلْقَهُ بِحَمْلِ عَرْشِهِ وَ هُمْ حَمَلَةُ عِلْمِه‏...}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۳۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم]]، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص۱۳۷ـ ۱۴۵.</ref>

روایاتی  وارد شده مبنی بر اینکه [[ارواح]] [[امامان]]{{عم}} در شب‌های [[جمعه]] به [[عرش الهی]] [[صعود]] می‌کند و در آنجا کسب [[علم]] می‌نمایند. [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: "شب جمعه‌ای نباشد، جز اين که برای اولياء الله در آن شب سروری هست. راوی گويد عرض کردم: قربانت گردم آنسرور چيست؟ فرمود: چون شب جمعه شود، پيغمبر و ائمه به عرش برآيند و من هم با ايشان بر آيم و جز اين نباشد که با علم استفاده شده برگردم و اگر چنين نبود، آن چه نزدم هست نابود می‌شد"<ref>{{متن حدیث|"مَا مِنْ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ إِلَّا وَ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ فِيهَا سُرُورٌ قُلْتُ كَيْفَ ذَاكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ إِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ وَافَى رَسُولُ اللَّهِ الْعَرْشَ وَ وَافَى الْأَئِمَّةُ الْعَرْشَ وَ وَافَيْتُ مَعَهُمْ فَمَا أَرْجِعُ إِلَّا بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَفِدَ مَا عِنْدَنَا"}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص ١٣۱، ح ۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص ۶۲.</ref>

# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، '''معارف قرآن'''.

# [[پرونده:B1771.JPG|22px]] [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|'''علم امام''']]

# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|رتبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم''']].