جابر بن عبدالله انصاری در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۵ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۴۹
، ۱۵ ژانویهٔ ۲۰۲۲بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
[[جابر بن عبدالله بن عمرو بن حرام انصاری]] از [[طایفه]] [[خزرج]] و یکی از بزرگان صحابۀ [[پیامبر اسلام]]{{صل}} است. مادرش، نسیبه، دختر [[عقبة بن عدی]] و کنیه‌اش [[ابوعبدالله]] یا [[ابوعبدالرحمان]] است<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۲۱۹؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۷.</ref>. وی در سال دوم [[ظهور اسلام]] در [[عقبه]] همراه [[پدر]] بود. خود می‌گوید: [[رسول خدا]]{{صل}} در ۲۱ [[غزوه]] و [[جنگ]] حاضر بود که من در نوزده غزوه آن شرکت داشتم<ref>تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۱، ص۲۱۶؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۲، ص۵۱۹.</ref>. ولی [[جابر]] در جنگ‌های [[بدر]] و [[اُحد]] شرکت نداشت، زیرا پدرش او را منع کرد، لکن در آب دادن به [[مسلمانان]] کمک می‌کرد. پس از [[رحلت پیامبر]]{{صل}} در تمام [[جنگ‌ها]] حاضر بود، در [[صفین]] هم در رکاب [[امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب]]{{ع}} حاضر بوده است<ref>الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه: مستوفی هروی)، ص۳۹۳؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۲۰؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۷؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۱، ص۲۱۷؛ ریحانة الادب، مدرس تبریزی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری (مقاله)|مقاله «جابر بن عبدالله انصاری»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص۱۰۵؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۶۶- | [[جابر بن عبدالله بن عمرو بن حرام انصاری]] از [[طایفه]] [[خزرج]] و یکی از بزرگان صحابۀ [[پیامبر اسلام]]{{صل}} است. مادرش، نسیبه، دختر [[عقبة بن عدی]] و کنیه‌اش [[ابوعبدالله]] یا [[ابوعبدالرحمان]] است<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۲۱۹؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۷.</ref>. وی در سال دوم [[ظهور اسلام]] در [[عقبه]] همراه [[پدر]] بود. خود می‌گوید: [[رسول خدا]]{{صل}} در ۲۱ [[غزوه]] و [[جنگ]] حاضر بود که من در نوزده غزوه آن شرکت داشتم<ref>تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۱، ص۲۱۶؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۲، ص۵۱۹.</ref>. ولی [[جابر]] در جنگ‌های [[بدر]] و [[اُحد]] شرکت نداشت، زیرا پدرش او را منع کرد، لکن در آب دادن به [[مسلمانان]] کمک می‌کرد. پس از [[رحلت پیامبر]]{{صل}} در تمام [[جنگ‌ها]] حاضر بود، در [[صفین]] هم در رکاب [[امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب]]{{ع}} حاضر بوده است<ref>الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه: مستوفی هروی)، ص۳۹۳؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۲۰؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۷؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۱، ص۲۱۷؛ ریحانة الادب، مدرس تبریزی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری (مقاله)|مقاله «جابر بن عبدالله انصاری»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص۱۰۵؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۶۶-۲۶۷؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 231- 232.</ref> | ||
==پدر جابر== | ==پدر جابر== | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
===[[علی]]{{ع}} و [[حدیثی]] جالب و آموزنده=== | ===[[علی]]{{ع}} و [[حدیثی]] جالب و آموزنده=== | ||
در پایان شرح زندگانی [[جابر]] این [[صحابی]] بزرگ [[رسول خدا]]{{صل}} [[کلام]] [[حکمت]] آمیز و بسیار جالب [[امیر مؤمنان]]{{صل}} به [[جابر]] را [[نقل]] می‌کنیم که حاوی نکات ارزنده و آموزنده‌ای است، حضرت فرمود: "ای [[جابر]]، [[ارکان دین]] و [[دنیا]] بر چهار چیز [[استوار]] است. به عالم و دانشمندی که [[علم]] خود را به کار گیرد و به [[نادانی]] که از [[فراگیری علم]] و [[دانش]] سر باز نزند و به [[بخشنده]]ای که در [[کار نیک]] [[بخل]] نورزد و به [[نیازمندی]] که [[آخرت]] خود را به [[دنیا]] نفروشد؛ هرگاه عالم، [[علم]] خود را ضایع کند (و به آن عمل ننماید) و [[نادان]] از [[فراگیری علم]] خودداری نماید و بی‌نیاز از [[بخشش]] کردن [[بخل]] ورزد و [[نیازمندی]] که [[آخرت]] خود را به [[دنیا]] بفروشد، [[ارکان دین]] و [[دنیا]] تباه می‌گردد"<ref>{{متن حدیث|يَا جَابِرُ قِوَامُ اَلدِّينِ وَ اَلدُّنْيَا بِأَرْبَعَةٍ عَالِمٍ مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ وَ جَاهِلٍ لاَ يَسْتَنْكِفُ أَنْ يَتَعَلَّمَ وَ جَوَادٍ لاَ يَبْخَلُ بِمَعْرُوفِهِ وَ فَقِيرٍ لاَ يَبِيعُ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاهُ فَإِذَا ضَيَّعَ اَلْعَالِمُ عِلْمَهُ اِسْتَنْكَفَ اَلْجَاهِلُ أَنْ يَتَعَلَّمَ وَ إِذَا بَخِلَ اَلْغَنِيُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ اَلْفَقِيرُ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاهُ}}</ref>. سپس [[امام]]{{ع}} افزود: ای جابر، کسی که [[نعمت]] فراوان [[خداوند]] به او روی می‌آورد، نیازهای [[مردم]] بر او فزونی می‌یابد، در این حال آن‌کس که [[وظیفه]] خود را در برابر این نعمت‌های [[خدادادی]] انجام دهد به دوام و بقای [[نعمت]] خویش کمک کرده است و آن کس که چنین نکند، [[نعمت‌ها]] را در معرض زوال و نابودی قرار داده است<ref>{{متن حدیث|يَا جَابِرُ مَنْ كَثُرَتْ نِعَمُ اَللَّهِ عَلَيْهِ كَثُرَتْ حَوَائِجُ اَلنَّاسِ إِلَيْهِ، فَمَنْ قَامَ لِلَّهِ فِيهَا بِمَا يَجِبُ فِيهَا عَرَّضَهَا لِلدَّوَامِ وَ اَلْبَقَاءِ، وَ مَنْ لَمْ يَقُمْ فِيهَا بِمَا يَجِبُ عَرَّضَهَا لِلزَّوَالِ وَ اَلْفَنَاءِ}}؛ نهج البلاغه، سخن ۳۷۲.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۸۱- | در پایان شرح زندگانی [[جابر]] این [[صحابی]] بزرگ [[رسول خدا]]{{صل}} [[کلام]] [[حکمت]] آمیز و بسیار جالب [[امیر مؤمنان]]{{صل}} به [[جابر]] را [[نقل]] می‌کنیم که حاوی نکات ارزنده و آموزنده‌ای است، حضرت فرمود: "ای [[جابر]]، [[ارکان دین]] و [[دنیا]] بر چهار چیز [[استوار]] است. به عالم و دانشمندی که [[علم]] خود را به کار گیرد و به [[نادانی]] که از [[فراگیری علم]] و [[دانش]] سر باز نزند و به [[بخشنده]]ای که در [[کار نیک]] [[بخل]] نورزد و به [[نیازمندی]] که [[آخرت]] خود را به [[دنیا]] نفروشد؛ هرگاه عالم، [[علم]] خود را ضایع کند (و به آن عمل ننماید) و [[نادان]] از [[فراگیری علم]] خودداری نماید و بی‌نیاز از [[بخشش]] کردن [[بخل]] ورزد و [[نیازمندی]] که [[آخرت]] خود را به [[دنیا]] بفروشد، [[ارکان دین]] و [[دنیا]] تباه می‌گردد"<ref>{{متن حدیث|يَا جَابِرُ قِوَامُ اَلدِّينِ وَ اَلدُّنْيَا بِأَرْبَعَةٍ عَالِمٍ مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ وَ جَاهِلٍ لاَ يَسْتَنْكِفُ أَنْ يَتَعَلَّمَ وَ جَوَادٍ لاَ يَبْخَلُ بِمَعْرُوفِهِ وَ فَقِيرٍ لاَ يَبِيعُ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاهُ فَإِذَا ضَيَّعَ اَلْعَالِمُ عِلْمَهُ اِسْتَنْكَفَ اَلْجَاهِلُ أَنْ يَتَعَلَّمَ وَ إِذَا بَخِلَ اَلْغَنِيُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ اَلْفَقِيرُ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاهُ}}</ref>. سپس [[امام]]{{ع}} افزود: ای جابر، کسی که [[نعمت]] فراوان [[خداوند]] به او روی می‌آورد، نیازهای [[مردم]] بر او فزونی می‌یابد، در این حال آن‌کس که [[وظیفه]] خود را در برابر این نعمت‌های [[خدادادی]] انجام دهد به دوام و بقای [[نعمت]] خویش کمک کرده است و آن کس که چنین نکند، [[نعمت‌ها]] را در معرض زوال و نابودی قرار داده است<ref>{{متن حدیث|يَا جَابِرُ مَنْ كَثُرَتْ نِعَمُ اَللَّهِ عَلَيْهِ كَثُرَتْ حَوَائِجُ اَلنَّاسِ إِلَيْهِ، فَمَنْ قَامَ لِلَّهِ فِيهَا بِمَا يَجِبُ فِيهَا عَرَّضَهَا لِلدَّوَامِ وَ اَلْبَقَاءِ، وَ مَنْ لَمْ يَقُمْ فِيهَا بِمَا يَجِبُ عَرَّضَهَا لِلزَّوَالِ وَ اَلْفَنَاءِ}}؛ نهج البلاغه، سخن ۳۷۲.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۸۱-۲۸۲؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 231- 232.</ref> | ||
==جابر و [[ملاقات با امام]] [[باقر]]{{ع}} در اواخر عمر== | ==جابر و [[ملاقات با امام]] [[باقر]]{{ع}} در اواخر عمر== | ||
| خط ۱۸۰: | خط ۱۸۰: | ||
[[جابر]] در پاسخ من گفت: ای عطیه، از حبیبم [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که می‌فرمود: "هرکس قومی را از [[نیک]] و بد [[دوست]] بدارد با آنان [[محشور]] می‌شود و کسی که عمل قومی را [[دوست]] بدارد، با عمل آنان در [[اجرا]] [[شریک]] خواهد بود. ای عطیه، به خدایی که [[محمد]]{{صل}} را به [[حق]]، [[مبعوث]] به [[رسالت]] کرد، همانا من مایل بودم همراه [[امام حسین]]{{ع}} باشم و در [[راه]] آن [[امام]] [[مظلوم]] [[شهید]] شوم، این درخواست من و [[یاران]] من بود، بنابراین به خواست [[خداوند]] ما در [[اجر]] و [[پاداش]] این [[شهیدان]] که شربت [[شهادت]] نوشیده‌اند، شریکیم. | [[جابر]] در پاسخ من گفت: ای عطیه، از حبیبم [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که می‌فرمود: "هرکس قومی را از [[نیک]] و بد [[دوست]] بدارد با آنان [[محشور]] می‌شود و کسی که عمل قومی را [[دوست]] بدارد، با عمل آنان در [[اجرا]] [[شریک]] خواهد بود. ای عطیه، به خدایی که [[محمد]]{{صل}} را به [[حق]]، [[مبعوث]] به [[رسالت]] کرد، همانا من مایل بودم همراه [[امام حسین]]{{ع}} باشم و در [[راه]] آن [[امام]] [[مظلوم]] [[شهید]] شوم، این درخواست من و [[یاران]] من بود، بنابراین به خواست [[خداوند]] ما در [[اجر]] و [[پاداش]] این [[شهیدان]] که شربت [[شهادت]] نوشیده‌اند، شریکیم. | ||
عطیه می‌گوید: سپس از کنار [[قبر]] حضرت [[سیدالشهدا]]{{ع}} حرکت کردیم. در بین [[راه]]، [[جابر]] به من فرمود: ای عطیه، من وصیتی دارم، آیا آن را بگویم؛ زیرا ممکن است پس از این [[سفر]] دیگر مرا [[دیدار]] ننمایی؟ گفتم: بگو، [[جابر]] خطاب به من گفت: "ای عطیه، [[دوستان]] [[آل محمد]] را مادامی که مفتخر به [[دوستی]] آنان هستند [[دوست]] بدار و [[دشمنان]] [[آل محمد]] را تا زمانی که [[دشمنی]] دارند، [[دشمن]] بدار، اگر چه همواره در حال [[نماز]] و [[روزه]] باشند. ای عطیه، با [[محب]] [[آل محمد]] [[مدارا]] کن و اگر چه لغزشی دارند و قدمی بر خلاف بر می‌دارند و گناه‌کارند، اما به واسطه گام‌های دیگری که در [[محبت]] [[آل محمد]] برمی دارند جبران آن [[گناهان]] می‌شود؛ زیرا [[دوست‌داران]] آنان [[اهل بهشت]] و بازگشت [[دشمنان]] آنان به به [[جهنم]] است<ref>{{عربی|يَا عَطِيَّةُ أَحْبِبْ مُحِبَّ آلِ مُحَمَّدٍ أَحَبَّهُمْ وَ أَبْغِضْ مُبْغِضَ آلِ مُحَمَّدٍ مَا أَبْغَضَهُمْ وَ إِنْ كَانَ صَوَّاماً قَوَّاماً...}}؛ بحارالانوار، ج۶۸، ص۱۳۰.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۷۴-۲۷۷؛ [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری (مقاله)|مقاله «جابر بن عبدالله انصاری»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص۱۲۶- | عطیه می‌گوید: سپس از کنار [[قبر]] حضرت [[سیدالشهدا]]{{ع}} حرکت کردیم. در بین [[راه]]، [[جابر]] به من فرمود: ای عطیه، من وصیتی دارم، آیا آن را بگویم؛ زیرا ممکن است پس از این [[سفر]] دیگر مرا [[دیدار]] ننمایی؟ گفتم: بگو، [[جابر]] خطاب به من گفت: "ای عطیه، [[دوستان]] [[آل محمد]] را مادامی که مفتخر به [[دوستی]] آنان هستند [[دوست]] بدار و [[دشمنان]] [[آل محمد]] را تا زمانی که [[دشمنی]] دارند، [[دشمن]] بدار، اگر چه همواره در حال [[نماز]] و [[روزه]] باشند. ای عطیه، با [[محب]] [[آل محمد]] [[مدارا]] کن و اگر چه لغزشی دارند و قدمی بر خلاف بر می‌دارند و گناه‌کارند، اما به واسطه گام‌های دیگری که در [[محبت]] [[آل محمد]] برمی دارند جبران آن [[گناهان]] می‌شود؛ زیرا [[دوست‌داران]] آنان [[اهل بهشت]] و بازگشت [[دشمنان]] آنان به به [[جهنم]] است<ref>{{عربی|يَا عَطِيَّةُ أَحْبِبْ مُحِبَّ آلِ مُحَمَّدٍ أَحَبَّهُمْ وَ أَبْغِضْ مُبْغِضَ آلِ مُحَمَّدٍ مَا أَبْغَضَهُمْ وَ إِنْ كَانَ صَوَّاماً قَوَّاماً...}}؛ بحارالانوار، ج۶۸، ص۱۳۰.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۷۴-۲۷۷؛ [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری (مقاله)|مقاله «جابر بن عبدالله انصاری»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص۱۲۶-۱۲۷؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۳۲.</ref> | ||
==جابر و [[حجاج بن یوسف]]== | ==جابر و [[حجاج بن یوسف]]== | ||
| خط ۱۹۰: | خط ۱۹۰: | ||
==سرانجام جابر== | ==سرانجام جابر== | ||
جابر در ۹۴ سالگی و در سال ۷۴ یا ۷۸ [[هجری]] در مدینه [[وفات]] کرد و [[ابان بن عثمان]]، [[حاکم]] مدینه، بر او [[نماز]] خواند<ref>المعارف، ابن قتیبه دینوری، ص۳۰۷؛ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۴۸؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۲۰؛ رجال طوسی، شیخ طوسی، ص۲۳؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۱، ص۲۱۰-۲۱۱؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۷ و معجم الرجال الحدیث، خوئی، ج۴، ص۱۱.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری (مقاله)|مقاله «جابر بن عبدالله انصاری»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص۱۲۸؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۶۶- | جابر در ۹۴ سالگی و در سال ۷۴ یا ۷۸ [[هجری]] در مدینه [[وفات]] کرد و [[ابان بن عثمان]]، [[حاکم]] مدینه، بر او [[نماز]] خواند<ref>المعارف، ابن قتیبه دینوری، ص۳۰۷؛ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۴۸؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۲۰؛ رجال طوسی، شیخ طوسی، ص۲۳؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۱، ص۲۱۰-۲۱۱؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۷ و معجم الرجال الحدیث، خوئی، ج۴، ص۱۱.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری (مقاله)|مقاله «جابر بن عبدالله انصاری»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص۱۲۸؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۲۶۶-۲۶۷؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۳۲.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۱۹۸: | خط ۱۹۸: | ||
# [[پرونده:1100352.jpg|22px]] [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری (مقاله)|مقاله «جابر بن عبدالله انصاری»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲''']] | # [[پرونده:1100352.jpg|22px]] [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری (مقاله)|مقاله «جابر بن عبدالله انصاری»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲''']] | ||
# [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|'''اصحاب امام علی ج۱''']] | # [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|'''اصحاب امام علی ج۱''']] | ||
# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[سید جمال‌الدین دین‌پرور|دین‌پرور، سیدجمال‌الدین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۱''']] | |||
# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||