جز
جایگزینی متن - ' لیکن ' به ' لکن '
(صفحهای تازه حاوی «{{نبوت}} <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل ا...» ایجاد کرد) |
جز (جایگزینی متن - ' لیکن ' به ' لکن ') |
||
خط ۶: | خط ۶: | ||
ظهار از «ظَهْر» به معنای پشت، در [[شرع]] [[مقدس]] عبارت است از اینکه مرد [[همسر]] خویش را به پشت [[مادر]] خود [[تشبیه]] کند. وجه تشبیه این است که [[ظهر]] (پشت) محل [[سوار شدن]] است و [[زن]] هنگام آمیزش مرد با وی مرکوب او واقع میشود و در [[حقیقت]] زوج با تشبیه یاد شده میخواهد به زوجه بفهماند که سوار شدن بر تو به قصد آمیزش بر من [[حرام]] است؛ چنان که سوار شدن بر مادرم بدین قصد بر من حرام است. | ظهار از «ظَهْر» به معنای پشت، در [[شرع]] [[مقدس]] عبارت است از اینکه مرد [[همسر]] خویش را به پشت [[مادر]] خود [[تشبیه]] کند. وجه تشبیه این است که [[ظهر]] (پشت) محل [[سوار شدن]] است و [[زن]] هنگام آمیزش مرد با وی مرکوب او واقع میشود و در [[حقیقت]] زوج با تشبیه یاد شده میخواهد به زوجه بفهماند که سوار شدن بر تو به قصد آمیزش بر من [[حرام]] است؛ چنان که سوار شدن بر مادرم بدین قصد بر من حرام است. | ||
ظهار در [[جاهلیت]] [[طلاق]] به شمار میرفت و [[عرب جاهلی]] [[زنان]] خود را بدین وسیله طلاق میدادند و برای همیشه [[ازدواج]] با آنان را بر خود حرام میکردند؛ | ظهار در [[جاهلیت]] [[طلاق]] به شمار میرفت و [[عرب جاهلی]] [[زنان]] خود را بدین وسیله طلاق میدادند و برای همیشه [[ازدواج]] با آنان را بر خود حرام میکردند؛ لکن [[اسلام]] از آن [[نهی]] و آن را [[باطل]] کرد و [[احکام]] ویژهای برای آن مقرر نمود.<ref>التنقیح الرائع ۳ / ۳۶۷؛ الحدائق الناضرة ۲۵ / ۶۲۹.</ref> | ||
در [[قرآن کریم]]، [[آیات]] نخست [[سوره مجادله]] برای ابطال این [[آیین]] [[جاهلی]] و [[بیان احکام]] خاص ظهار فرود آمده است. ظهار عنوان بابی مستقل در [[فقه]] میباشد که احکام آن به تفصیل در این باب بیان شده است. | در [[قرآن کریم]]، [[آیات]] نخست [[سوره مجادله]] برای ابطال این [[آیین]] [[جاهلی]] و [[بیان احکام]] خاص ظهار فرود آمده است. ظهار عنوان بابی مستقل در [[فقه]] میباشد که احکام آن به تفصیل در این باب بیان شده است. | ||
خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
بدون شک ظهار با گفتن جمله {{عربی|"أَنْتِ عَلَيَّ كَظَهْرِ أُمِّي"}} «تو بر من چون پشت مادرم هستی» محقق میشود. همچنین اگر به جای {{عربی|"أَنْتِ"}} الفاظی دیگر بگوید که زوجه را مشخص و معلوم گرداند، مانند {{عربی|"هـذِهِ"}} یا {{عربی|"فلانة"}} (اسم زن برده شود) یا به جای آن واژههایی مانند {{عربی|"بَدَنُكِ"}}، {{عربی|"جَسَدُكِ"}}، {{عربی|"جِسْمُكِ"}}، {{عربی|"جُملَتُكِ"}} و {{عربی|"كُلَّكِ"}} را که همه اندام زوجه را در بر میگیرد، به کار برد. همچنین اگر به جای {{عربی|"عَلَيَّ"}} سایر صلهها همچون {{عربی|"مِنّي"}}، {{عربی|"عِنْدي"}}، {{عربی|"مَعي"}} و مانند آن به کار رود یا به جای کاف [[تشبیه]] در {{عربی|"كَظَهْرِ أُمِّي"}} واژه «مثل» و مانند آن به کار برده شود.<ref>تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ مسالک الافهام ۹/ ۴۶۴؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۹۹ ـ ۱۰۰.</ref> | بدون شک ظهار با گفتن جمله {{عربی|"أَنْتِ عَلَيَّ كَظَهْرِ أُمِّي"}} «تو بر من چون پشت مادرم هستی» محقق میشود. همچنین اگر به جای {{عربی|"أَنْتِ"}} الفاظی دیگر بگوید که زوجه را مشخص و معلوم گرداند، مانند {{عربی|"هـذِهِ"}} یا {{عربی|"فلانة"}} (اسم زن برده شود) یا به جای آن واژههایی مانند {{عربی|"بَدَنُكِ"}}، {{عربی|"جَسَدُكِ"}}، {{عربی|"جِسْمُكِ"}}، {{عربی|"جُملَتُكِ"}} و {{عربی|"كُلَّكِ"}} را که همه اندام زوجه را در بر میگیرد، به کار برد. همچنین اگر به جای {{عربی|"عَلَيَّ"}} سایر صلهها همچون {{عربی|"مِنّي"}}، {{عربی|"عِنْدي"}}، {{عربی|"مَعي"}} و مانند آن به کار رود یا به جای کاف [[تشبیه]] در {{عربی|"كَظَهْرِ أُمِّي"}} واژه «مثل» و مانند آن به کار برده شود.<ref>تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ مسالک الافهام ۹/ ۴۶۴؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۹۹ ـ ۱۰۰.</ref> | ||
آیا با گفتن {{عربی|"أنْتِ کَظَهْرِ أمّي"}} با حذف «[[صله]]» ظهار محقق میشود؟ برخی در تحقق ظهار با صیغه یاد شده اشکال کردهاند؛<ref>تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۲.</ref> | آیا با گفتن {{عربی|"أنْتِ کَظَهْرِ أمّي"}} با حذف «[[صله]]» ظهار محقق میشود؟ برخی در تحقق ظهار با صیغه یاد شده اشکال کردهاند؛<ref>تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۲.</ref> لکن اشهر تحقق ظهار با آن است.<ref>مسالک الافهام ۹/ ۴۶۴.</ref> | ||
آیا با گفتن جمله {{عربی|"أَنْتِ عَلَيَّ کَاُمّي"}} یا {{عربی|"مِثلُ اُمّي"}} به قصد ظهار، ظهار تحقق مییابد؟ مسئله اختلافی است؛<ref>ایضاح الفوائد ۳/ ۴۰۰ ـ ۴۰۱.</ref> چنان که اگر عضوی از اعضای همسرش را به قصد ظهار به پشت مادرش تشبیه کند، مانند اینکه بگوید: {{عربی|"یَدُكِ"}} یا {{عربی|"فَرْجُكِ"}} یا {{عربی|"ظَهْرُكِ"}} یا {{عربی|"بَطْنُكِ عَلَيَّ کَظَهْرِ اُمّي"}}؛ [[دست]] یا [[فرج]] یا پشت یا شکم تو بر من همچون پشت مادرم است»، تحقق ظهار با آن اختلافی است. بیشتر [[فقها]] قائل به عدم تحققاند.<ref>ارشاد الاذهان ۲/ ۵۴؛ ایضاح الفوائد ۳/ ۴۰۲؛ رسائل المحقق الکرکی ۱/ ۲۰۲؛ مسالک الافهام ۹/ ۴۷۲؛ ریاض المسائل ۱۱/ ۱۹۴.</ref> | آیا با گفتن جمله {{عربی|"أَنْتِ عَلَيَّ کَاُمّي"}} یا {{عربی|"مِثلُ اُمّي"}} به قصد ظهار، ظهار تحقق مییابد؟ مسئله اختلافی است؛<ref>ایضاح الفوائد ۳/ ۴۰۰ ـ ۴۰۱.</ref> چنان که اگر عضوی از اعضای همسرش را به قصد ظهار به پشت مادرش تشبیه کند، مانند اینکه بگوید: {{عربی|"یَدُكِ"}} یا {{عربی|"فَرْجُكِ"}} یا {{عربی|"ظَهْرُكِ"}} یا {{عربی|"بَطْنُكِ عَلَيَّ کَظَهْرِ اُمّي"}}؛ [[دست]] یا [[فرج]] یا پشت یا شکم تو بر من همچون پشت مادرم است»، تحقق ظهار با آن اختلافی است. بیشتر [[فقها]] قائل به عدم تحققاند.<ref>ارشاد الاذهان ۲/ ۵۴؛ ایضاح الفوائد ۳/ ۴۰۲؛ رسائل المحقق الکرکی ۱/ ۲۰۲؛ مسالک الافهام ۹/ ۴۷۲؛ ریاض المسائل ۱۱/ ۱۹۴.</ref> | ||
خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
البته در صورت نخست شکی در عدم صحّت ظهار نیست.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۱۸ ـ ۱۲۰.</ref> | البته در صورت نخست شکی در عدم صحّت ظهار نیست.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۱۸ ـ ۱۲۰.</ref> | ||
آیا اگر مُظاهر به قصد زیان و [[آزار]] رساندن، همسرش را ظهار کند، ظهار واقع میشود یا نه؟ مسئله محل [[اختلاف]] است. بسیاری قائل به قول دوم شدهاند؛<ref>النهایة/ ۵۲۶؛ المهذب ۲/ ۳۰۰؛ المختصر النافع/ ۲۰۵؛ تبصرة المتعلمین/ ۱۹۴؛ الدر المنضود (فقعانی)/ ۲۲۰؛ غایة المرام ۳/ ۲۷۶؛ منهاج الصالحین (خویی) ۲/ ۳۰۹.</ref> بلکه این قول به مشهور نسبت داده شده است؛<ref>کفایة الاحکام ۲/ ۳۹۵.</ref> | آیا اگر مُظاهر به قصد زیان و [[آزار]] رساندن، همسرش را ظهار کند، ظهار واقع میشود یا نه؟ مسئله محل [[اختلاف]] است. بسیاری قائل به قول دوم شدهاند؛<ref>النهایة/ ۵۲۶؛ المهذب ۲/ ۳۰۰؛ المختصر النافع/ ۲۰۵؛ تبصرة المتعلمین/ ۱۹۴؛ الدر المنضود (فقعانی)/ ۲۲۰؛ غایة المرام ۳/ ۲۷۶؛ منهاج الصالحین (خویی) ۲/ ۳۰۹.</ref> بلکه این قول به مشهور نسبت داده شده است؛<ref>کفایة الاحکام ۲/ ۳۹۵.</ref> لکن برخی در عدم وقوع ظهار در فرض یاد شده اشکال کردهاند.<ref>شرائع الاسلام ۳/ ۶۲۵.</ref> | ||
در اینکه در مُظاهر [[اسلام]] شرط است یا نه، [[اختلاف]] میباشد. اکثر [[فقها]] اسلام را شرط ندانستهاند. بنابر این، ظهار از [[کافر]] صحیح خواهد بود.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۱.</ref> | در اینکه در مُظاهر [[اسلام]] شرط است یا نه، [[اختلاف]] میباشد. اکثر [[فقها]] اسلام را شرط ندانستهاند. بنابر این، ظهار از [[کافر]] صحیح خواهد بود.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۱.</ref> | ||
خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
=== ظهار شونده (مُظاهَر منها) === | === ظهار شونده (مُظاهَر منها) === | ||
در ظهار شونده امور زیر شرط است: | در ظهار شونده امور زیر شرط است: | ||
#[[همسر]] [[شرعی]] بودن: بنابر این، ظهار نسبت به [[زن]] [[اجنبی]] واقع نمیشود؛<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۳.</ref> | #[[همسر]] [[شرعی]] بودن: بنابر این، ظهار نسبت به [[زن]] [[اجنبی]] واقع نمیشود؛<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۳.</ref> لکن در اینکه ظهار در [[ازدواج موقت]] (مُتعه) نیز جاری است یا اختصاص به [[ازدواج]] دائم دارد، اختلاف است. مشهور ظهار را در زنی که با ازدواج موقت به همسری مردی در آمده نیز صحیح دانستهاند.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۴.</ref> | ||
#در [[پاکی]] از حیض بودن: به شرط آنکه در آن پاکی شوهرش با وی نزدیکی نکرده باشد و نیز در سن حیض شدن باشد. این شرط در فرض حضور زوج یا امکان [[آگاهی]] وی از حال زوجه معنا پیدا میکند و گرنه با [[غیبت]] زوج به علت [[مسافرت]] یا غیر آن و عدم امکان اطلاع یافتن از وضع [[همسر]] خود، ظهار صحیح است؛ هرچند وقوع آن همزمان با حیض اتفاق افتاده باشد. همچنین اگر [[زن]] یائسه یا نابالغ باشد، ظهار مطلقا صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۳.</ref> | #در [[پاکی]] از حیض بودن: به شرط آنکه در آن پاکی شوهرش با وی نزدیکی نکرده باشد و نیز در سن حیض شدن باشد. این شرط در فرض حضور زوج یا امکان [[آگاهی]] وی از حال زوجه معنا پیدا میکند و گرنه با [[غیبت]] زوج به علت [[مسافرت]] یا غیر آن و عدم امکان اطلاع یافتن از وضع [[همسر]] خود، ظهار صحیح است؛ هرچند وقوع آن همزمان با حیض اتفاق افتاده باشد. همچنین اگر [[زن]] یائسه یا نابالغ باشد، ظهار مطلقا صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۳.</ref> | ||
آیا در صحّت ظهار، مدخوله بودن زوجه شرط است یا نه؟ مسئله اختلافی است. بنابر قول نخست، ظهار زوجهای که هنوز شوهرش با او نزدیکی نکرده صحیح نخواهد بود؛ | آیا در صحّت ظهار، مدخوله بودن زوجه شرط است یا نه؟ مسئله اختلافی است. بنابر قول نخست، ظهار زوجهای که هنوز شوهرش با او نزدیکی نکرده صحیح نخواهد بود؛ لکن در صورت دخول، هرچند در دُبُر ظهار صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۴ و ۱۲۷.</ref> | ||
در ظهار شونده [[بلوغ]] و [[عقل]] شرط نیست. بنابر این، ظهار زوجه نابالغ و دیوانه صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۷.</ref> | در ظهار شونده [[بلوغ]] و [[عقل]] شرط نیست. بنابر این، ظهار زوجه نابالغ و دیوانه صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۷.</ref> | ||
=== زنی که ظهار شونده به او [[تشبیه]] میشود ( مُشَبَّه بها) === | === زنی که ظهار شونده به او [[تشبیه]] میشود ( مُشَبَّه بها) === | ||
بدون [[شک]] با تشبیه زوجه به [[مادر]] نسبی خود ظهار محقق میشود؛ | بدون [[شک]] با تشبیه زوجه به [[مادر]] نسبی خود ظهار محقق میشود؛ لکن در تحقق آن در صورت تشبیه زوجه به سایر [[محارم]]، [[اختلاف]] است. بنابر قول به تحقق، ظهار با تشبیه زوجه به محارمی که [[ازدواج]] با آنان بر زوج [[حرام]] [[ابدی]] است، مانند [[خواهر]]، عمّه و خاله، واقع میشود؛ لکن [[اختلاف]] شده است که آیا [[حکم]] اختصاص به محارم نسبی دارد یا محارم رضاعی ـ همچون مادر و خواهر رضاعی ـ را نیز در بر میگیرد یا علاوه بر آنان، محارم سببی ـ مانند مادر[[زن]] ـ را نیز شامل میشود؟ اکثر [[فقها]] قائل به قول دوم شدهاند.<ref>مختلف الشیعة ۷/ ۴۱۲ ـ ۴۱۵؛ نهایة المرام ۲/ ۱۵۱ ـ ۱۵۲؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۰ ـ ۱۰۱.</ref> | ||
چنانچه مرد همسر خویش را به غیر پشت مادرش، از قبیل دست، شکم یا موی او تشبیه کند آیا ظهار واقع میشود یا نه؟ اختلاف است؛<ref>مسالک الافهام ۹/ ۴۷۰؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۱ ـ ۱۰۳.</ref> | چنانچه مرد همسر خویش را به غیر پشت مادرش، از قبیل دست، شکم یا موی او تشبیه کند آیا ظهار واقع میشود یا نه؟ اختلاف است؛<ref>مسالک الافهام ۹/ ۴۷۰؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۱ ـ ۱۰۳.</ref> لکن با تشبیه به سایر محارم به غیر پشت، مانند تشبیه زوجه به دست یا شکم خواهرش، ظهار تحقق نمییابد؛<ref>شرائع الاسلام ۳/ ۶۲۴؛ قواعد الاحکام ۳/ ۱۷۱؛ الحدائق الناضرة ۲۵/ ۶۴۰.</ref> هرچند برخی در عدم تحقق ظهار، اشکال کرده و [[احتیاط]] وجوبی را در مترتب ساختن آثار ظهار بر آن دانستهاند.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۳؛ وسیلة النجاة/ ۸۰۲؛ هدایة العباد (گلپایگانی) ۲/ ۴۲۲.</ref> | ||
== سایر [[احکام]] == | == سایر [[احکام]] == | ||
خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
برخی قدما تکرار آمیزش را موجب تکرار کفّاره ندانستهاند، مگر در صورتی که کفّاره آمیزش اوّل را داده باشد.<ref>الوسیلة/ ۳۳۵.</ref> | برخی قدما تکرار آمیزش را موجب تکرار کفّاره ندانستهاند، مگر در صورتی که کفّاره آمیزش اوّل را داده باشد.<ref>الوسیلة/ ۳۳۵.</ref> | ||
بنابر قول به صحّت ظهار مشروط، آمیزش با زوجه قبل از حصول شرط، جایز است؛ | بنابر قول به صحّت ظهار مشروط، آمیزش با زوجه قبل از حصول شرط، جایز است؛ لکن بعد از حصول شرط در صورت قصد آمیزش کفّاره [[واجب]] میشود.<ref>جواهرالکلام ۳۳/ ۱۴۷.</ref> | ||
آیا بر ظهار کننده استمتاع از زوجه به غیر آمیزش، همچون بوسیدن و لمس کردن جایز است یا نه؟ مسئله اختلافی است.<ref>الخلاف ۴/ ۵۳۹؛ کتاب السرائر ۲/ ۷۱۱؛ مختلف الشیعة ۷/ ۴۲۴؛ جواهر الکلام ۳۳ / ۱۵۹.</ref> | آیا بر ظهار کننده استمتاع از زوجه به غیر آمیزش، همچون بوسیدن و لمس کردن جایز است یا نه؟ مسئله اختلافی است.<ref>الخلاف ۴/ ۵۳۹؛ کتاب السرائر ۲/ ۷۱۱؛ مختلف الشیعة ۷/ ۴۲۴؛ جواهر الکلام ۳۳ / ۱۵۹.</ref> | ||
در صورت [[ناتوانی]] مُظاهر از هر سه کفّاره آیا بدلی وجود دارد که با انجام دادن آن، آمیزش با زوجه [[حلال]] شود یا نه؟ مسئله محل [[اختلاف]] است. بسیاری از [[فقها]] قائل به وجود بدلاند؛ | در صورت [[ناتوانی]] مُظاهر از هر سه کفّاره آیا بدلی وجود دارد که با انجام دادن آن، آمیزش با زوجه [[حلال]] شود یا نه؟ مسئله محل [[اختلاف]] است. بسیاری از [[فقها]] قائل به وجود بدلاند؛ لکن در اینکه بدل چیست اختلاف نظر دارند. | ||
هیجده [[روز]] روزه گرفتن و با ناتوانی از آن، [[حرمت]] آمیزش تا زمانی که کفّاره بدهد؛<ref>النهایة/ ۵۲۷.</ref> [[صدقه]] (اطعام) دادن به اندازه توان؛<ref>المقنع/ ۳۲۳.</ref> هیجده روز روزه گرفتن و در صورت ناتوانی از آن، بدل هر روز، دو مُدّ طعام به [[فقرا]] دادن و با ناتوانی از آن، [[استغفار]] کردن؛<ref>الوسیلة/ ۳۵۴.</ref> و [[استغفار]] کردن،<ref>کتاب السرائر ۲/ ۷۱۳؛ المختصر النافع/ ۲۰۶؛ تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۹.</ref> اقوال مطرح در مسئله است. | هیجده [[روز]] روزه گرفتن و با ناتوانی از آن، [[حرمت]] آمیزش تا زمانی که کفّاره بدهد؛<ref>النهایة/ ۵۲۷.</ref> [[صدقه]] (اطعام) دادن به اندازه توان؛<ref>المقنع/ ۳۲۳.</ref> هیجده روز روزه گرفتن و در صورت ناتوانی از آن، بدل هر روز، دو مُدّ طعام به [[فقرا]] دادن و با ناتوانی از آن، [[استغفار]] کردن؛<ref>الوسیلة/ ۳۵۴.</ref> و [[استغفار]] کردن،<ref>کتاب السرائر ۲/ ۷۱۳؛ المختصر النافع/ ۲۰۶؛ تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۹.</ref> اقوال مطرح در مسئله است. |