آیات الاحکام در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

آیات الاحکام در علوم قرآنی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۲۵

۲ بایت حذف‌شده ، ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲

جز

وظیفهٔ شمارهٔ ۲

دیداریویکی‌متن

HeydariBot

۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش

@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 در [[شیعه]]، نخستین کتاب از کلبی است؛ امّا قدیم‌ترین اثر بر جای مانده، فقه‌القرآن تألیف [[قطب الدین راوندی]] به شمار می‌رود. از دیگر آثار مشهور شیعه، کنزالعرفان فی فقه القرآن تألیف [[فاضل مقداد]] تفسیر شاهی و آیات الاحکام (به [[فارسی]]) از [[سید امیر ابوالفتح جرجانی]] زبده ‌البیان از [[مقدّس]] [[اردبیلی]] و مسالک الافهام الی [[آیات الاحکام]] از [[فاضل جواد کاظمی]] است. بنا به آن‌چه شیخ [[آقا بزرگ تهرانی]] در الذریعه آورده، [[علمای شیعه]] بیش از ۳۰ کتاب در تفسیر آیات‌ الاحکام نگاشته‌اند<ref> الذریعة، ج ۱، ص ۴۰ ـ ۴۳.</ref>.
-در میان [[اهل سنت]] نیز قدیم‌ترین کتاب موجود از آنِ [[شافعی]] با نام [[احکام]] [[قرآن]] است که [[بیهقی]] آن را گرد آورده و بیش‌ترین کتاب‌ها در زمینه [[تفسیر]] آیات الاحکام را [[فقیهان]] [[مالکی]] عرضه کردند که مشهورترین آنها احکام‌القرآن [[ابن عربی]] و الجامع لأحکام القرآن [[قرطبی]] است. از کتاب‌های معروف فقیهان شافعی نیز یکی احکام‌القرآن کیاهرّاسی  و دیگری الحاوی الکبیر [[ماوردی]] است. [[سیوطی]] نیز از دیگر فقیهان شافعی کتاب الاکلیل فی [[استنباط]] التنزیل را در این موضوع نگاشته است. احکام القرآن جصاص نیز درباره تفسیر آیات الاحکام محور [[فقه]] [[حنفی]] است. کم‌ترین تألیفات در این زمینه، به فقیهان [[حنبلی]] تعلّق دارد آن‌چه به آنان نسبت داده شده، چندان قابل توجّه نیست و اصلاً خود [[امام]] [[احمد بن حنبل]] در استنباط احکام [[عنایت]] چندانی به [[آیات]] نداشته و توجّه بیش‌تر وی به [[حدیث]] بوده است<ref> المغنی، ج ۱، ص ۵.</ref>.<ref>[[آیات ‌الاحکام (مقاله)|مقاله «آیات ‌الاحکام»]]؛ [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص:۳۴۵-۳۴۶.</ref>
+در میان [[اهل سنت]] نیز قدیم‌ترین کتاب موجود از آنِ [[شافعی]] با نام [[احکام]] [[قرآن]] است که [[بیهقی]] آن را گرد آورده و بیش‌ترین کتاب‌ها در زمینه [[تفسیر]] آیات الاحکام را [[فقیهان]] [[مالکی]] عرضه کردند که مشهورترین آنها احکام‌القرآن [[ابن عربی]] و الجامع لأحکام القرآن [[قرطبی]] است. از کتاب‌های معروف فقیهان شافعی نیز یکی احکام‌القرآن کیاهرّاسی  و دیگری الحاوی الکبیر [[ماوردی]] است. [[سیوطی]] نیز از دیگر فقیهان شافعی کتاب الاکلیل فی [[استنباط]] التنزیل را در این موضوع نگاشته است. احکام القرآن جصاص نیز درباره تفسیر آیات الاحکام محور [[فقه]] [[حنفی]] است. کم‌ترین تألیفات در این زمینه، به فقیهان [[حنبلی]] تعلّق دارد آن‌چه به آنان نسبت داده شده، چندان قابل توجّه نیست و اصلاً خود [[امام]] [[احمد بن حنبل]] در استنباط احکام [[عنایت]] چندانی به [[آیات]] نداشته و توجّه بیش‌تر وی به [[حدیث]] بوده است<ref> المغنی، ج ۱، ص ۵.</ref><ref>[[آیات ‌الاحکام (مقاله)|مقاله «آیات ‌الاحکام»]]؛ [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص:۳۴۵-۳۴۶.</ref>
 ==شیوه [[تفسیر]]==
@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 در [[شیعه]] نیز [[فاضل مقداد]]، مسأله ۵۰۰ آیه را مسلّم نگرفته و [[اعتقاد]] دارد که کم‌تر از این تعداد، [[آیات]] [[احکام]] داریم؛ با این [[وصف]]، اشکالی در نظرش آمده که اگر آیات احکام کم‌تر از ۵۰۰ آیه است، چرا در [[روایات]] [[اهل‌بیت]]، تعبیر ربع از [[قرآن]] در [[فرایض]] و احکام آمده<ref> الکافی، ج ۲، ص ۶۲۷؛ عیّاشی، ج ۱، ص ۹.</ref>؛ سپس دو پاسخ به این اشکال داده است: نخست آنکه در این روایات ربع [[حقیقی]] منظور نیست؛ بلکه مقصود یکی از چهار قسمت قرآن است و دوم آن‌که ممکن است بگوییم: منظور از فرایض و احکام، فقط [[احکام فقهی]] به معنای متداول نیست؛ بلکه احکام اصولی ([[اعتقادی]] و [[اخلاقی]]) را هم در بر می‌گیرد<ref>کنزالعرفان، ج ۱، ص ۵.</ref>.
-[[ محقّق اردبیلی]] نیز در عمل، این آمار را نپذیرفته و فقط حدود ۳۷۰ آیه را [[تفسیر]] کرده است. منشأ [[اختلاف]] در آمار [[آیات الاحکام]]، افزون بر اختلاف قریحه‌ها این است که بعضی، فقط به آیات صریح در [[حکم]] بسنده کرده؛ امّا برخی دیگر، به آیات غیر صریح نیز توجّه داشته و حتّی گستره آیات الاحکام را در دایره وسیع‌تری به آیات امثال، آیات قصص، آیات اخلاقی و حتّی آیات اعتقادی نیز سرایت داده‌اند و از مدلولات تضمّنی و التزامی آیات نیز [[حکم فقهی]] [[استنباط]] کرده‌اند که با لحاظ این امر، نه تنها بیش از ۵۰۰ آیه، بلکه شاید نزدیک به ربع قرآن، بر احکام، فرایض، [[سنن]] و دستورهای عملی [[جوارحی]] و [[جوانحی]] در باب‌های گوناگون دلالت داشته باشد و لازم است ابوابی تنظیم شود که تاکنون نه در آیات احکام و نه کتاب‌های [[فقهی]] به آن پرداخته نشده است.<ref>[[آیات ‌الاحکام (مقاله)|مقاله «آیات ‌الاحکام»]]؛ [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص:۳۴۷-۳۴۹.</ref>
+[[محقّق اردبیلی]] نیز در عمل، این آمار را نپذیرفته و فقط حدود ۳۷۰ آیه را [[تفسیر]] کرده است. منشأ [[اختلاف]] در آمار [[آیات الاحکام]]، افزون بر اختلاف قریحه‌ها این است که بعضی، فقط به آیات صریح در [[حکم]] بسنده کرده؛ امّا برخی دیگر، به آیات غیر صریح نیز توجّه داشته و حتّی گستره آیات الاحکام را در دایره وسیع‌تری به آیات امثال، آیات قصص، آیات اخلاقی و حتّی آیات اعتقادی نیز سرایت داده‌اند و از مدلولات تضمّنی و التزامی آیات نیز [[حکم فقهی]] [[استنباط]] کرده‌اند که با لحاظ این امر، نه تنها بیش از ۵۰۰ آیه، بلکه شاید نزدیک به ربع قرآن، بر احکام، فرایض، [[سنن]] و دستورهای عملی [[جوارحی]] و [[جوانحی]] در باب‌های گوناگون دلالت داشته باشد و لازم است ابوابی تنظیم شود که تاکنون نه در آیات احکام و نه کتاب‌های [[فقهی]] به آن پرداخته نشده است.<ref>[[آیات ‌الاحکام (مقاله)|مقاله «آیات ‌الاحکام»]]؛ [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص:۳۴۷-۳۴۹.</ref>
 ==[[ویژگی‌های احکام]] [[قرآن]]==