حماد بن عیسی جهنی در معارف و سیره رضوی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حماد بن عیسی جهنی است. حماد بن عیسی جهنی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حماد بن عیسی جهنی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
از راویان حدیث و از یاران امام کاظم (ع) و امام رضا (ع) می‌باشد[۱]. او از اهالی کوفه بود و در بصره سکونت داشت که در سال ۲۰۹ هجری و در زمان امامت امام جواد (ع) درگذشت. وی دارای تألیفاتی چون، کتاب زکاة، کتاب صلاة و... می‌باشد[۲].
او می‌گوید: «بر امام کاظم (ع) وارد شدم، گفتم: فدایت شوم! از خدا بخواه به من خانه‌ای و زوجه‌ای و فرزندی و خادمی عطا کند و در هر سال حج قسمت من گرداند. امام (ع) فرمودند: ««اللَّهُمَّ صَلِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»، خدایا! به او خانه‌ای و زوجه‌ای و فرزندی و خادمی و پنجاه سال حج عطا کن».
حمّاد می‌گوید: «چون شرط کردند. پنجاه سال، فهمیدم که بیش از پنجاه بار حج نخواهم کرد. اکنون چهل و هشت حج به جا آوردم و این خانه‌ای است که خدا به من داده و این زوجه من است که پشت پرده است و کلام مرا می‌شنود و این فرزند من و این خادم من است که خدا به من عطا کرده است».
بعد از آن، حمّاد دو حج انجام داد و پنجاه حج کامل شد، سپس خارج شد برای انجام حج به همراه ابوالعباس نوفلی قصری، وقتی به جایی رسید که باید مُحرِم شود، وارد رودخانه شد تا غسل کند، سیل او را با خود برد و غرق شد، قبل از این که حجی اضافه بر پنجاه حج انجام دهد[۳].[۴]
حماد بن عیسی جهنی در راویان امام رضا در مسند الرضا
او یکی از راویان جلیل‌القدر و موثق می‌باشد، علمای رجال در کتب خود او را بسیار تعظیم و تکریم کرده و به صدق و امانت و ورع و دیانت ستوده‌اند فقها احادیث او را قبول می‌کنند و گفتار او را مورد عمل قرار می‌دهند و اجماع دارند بر تصحیح روایاتی که مورد اعتماد او باشد.
شیخ طوسی در رجال خود گوید: حماد بن عیسی بحری اصلش از کوفه بود و تا زمان حضرت رضا(ع) در حیات بود، و در راه مکه به جحفه گرفتار سیل شد و غرق گردید، و در فهرست گوید: حماد بن عیسی جهنی غریق جحفه از ثقات به شمار می‌رود، او کتاب‌هایی تألیف کرده که محمد بن خالد برقی از وی روایت می‌کند.
کشی گوید: حماد بن عیسی می‌‌گفت: من خدمت ابوالحسن اول(ع) رسیدم، و عرض کردم قربانت گردم از خداوند بخواهید خانه‌ای و زوجه‌ای و خادمی به من روزی کند و توفیق دهد هر سال به مکه بروم و حج خانه خدا را به جای آورم، امام(ع) فرمودند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْهُ دَاراً وَ زَوْجَةً وَ وَلَداً وَ خَادِماً وَ الْحَجَّ خَمْسِینَ سَنَةً»، او گوید: من دانستم که بیش از پنجاه حج به جای نخواهم آورد.
حماد گفت: من اکنون چهل و هشت بار حج به جای آورده‌ام، این خانه‌ای است که خداوند به من ارزانی داشته است، و این زوجه من است که در پشت پرده قرار دارد و سخنان مرا می‌شنود، این فرزند من و این هم خادم من می‌باشد که خداوند همه آنها را به من روزی فرموده است. او بعد از این دو بار دیگر هم حج به جای آورد، و پنجاه حج کامل شد، او بار دیگر همراه ابوالعباس نوفلی برای حج بیرون شد و هنگامی که به میقات رسید به کناری رفت تا غسل کند، در این هنگام سیلی آمد و او را در آب فرو برد و نتوانست بیش از پنجاه بار حج به جای آورد او تا زمان امام رضا زنده بود و در سال ۲۰۹ در گذشت.
نجاشی گوید: حماد بن عیسی ابومحمد جهنی از موالیان است و گفته شده عرب بوده است، اصل او از کوفه می‌باشد ولی در بصره سکونت داشت، گفته شده که او از امام صادق(ع) روایت کرده و بیست حدیث از او نقل نموده است، و از ابوالحسن موسی و رضا(ع) نیز نقل می‌کند و در حیات امام جواد(ع) وفات کرده است ولی او از امام رضا و ابوجعفر حدیث نقل نکرده.
او در نقل اخبار موثق و مورد اطمینان و اعتماد است، او می‌‌گفت: من هفتاد حدیث از امام صادق(ع) شنیده‌ام ولی همواره شک بر من عارض می‌گردد و فقط بیست حدیث آن را نقل می‌کنم، من کتابی دیدم که در آن موضوعاتی از مطالب گوناگون بود و در آن خط حسن بن احمد بن شیبان قزوینی شاگرد حماد بن عیسی دیده می‌‌شد، او در سال ۲۰۹ در جحفه در سیل غرق شد.
علامه حلی نیز در خلاصه گفتار نجاشی و کشی و شیخ را نقل کرده و او را از ثقات معرفی نموده است، و او برخلاف کشی گوید: امام جعفر صادق(ع) دعا کردند تا خداوند او را توفیق دهد پنجاه بار حج خانه خدا را به جای آورد و در سال ۲۰۷ و یا ۲۰۸ هنگام رفتن به مکه معظمه در حین احرام در جحفه گرفتار سیل شد و غرق گردید.
ابن حجر گوید: حماد بن عیسی بن عبیدة بن طفیل جهنی واسطی که در جحفه غرق شد از ابن جریج و ثوری و معمر و موسی بن عبید ربذی و جعفر صادق روایت می‌کند، و از وی حسن بن علی حلوانی و احمد بن سعید دارمی و عبد بن حمید، و ابوموسی، و محمد بن اسحاق صنعانی و دوری و ابراهیم جوزجانی و کریمی و جماعتی دیگر روایت می‌کنند.
ابن معین گوید: حماد بن عیسی شیخ صالحی بود، ابوحاتم گفته: او در نقل حدیث ضعیف است، آجری از ابوداود نقل کرده که او ضعیف می‌باشد و احادیث ناپسندی نقل می‌کند، ابوموسی گفت: او در سال ۲۰۹ درگذشت. حاکم گوید: او از ابن جریج و جعفر صادق اخبار نادرست نقل کرده است روی هم رفته علمای مخالف به خاطر این که او شیعه بوده و فضایل نقل می‌کرده او را تضعیف کرده‌اند.
او از حضرت رضا(ع) فقط یک حدیث نقل می‌کند، او می‌گوید: حضرت رضا(ع) از پدرش روایت کردند که امام جعفر صادق(ع) فرمودند: هرگاه مردی از من حاجتی را بخواهد من زود حاجت او را بر می‌آورم؛ زیرا ممکن است وی نیازش برطرف گردد و من به او کمک نکرده باشم.[۵]
منابع
پانویس
- ↑ الرجال کشی، ج۲، ص۸۳۰؛ الرجال نجاشی، ص۱۰۴؛ معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۲۴.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۲۴-۲۲۵.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۲۷.
- ↑ محمدی، حسین، رضانامه ص ۲۵۲.
- ↑ عطاردی قوچانی، عزیزالله، راویان امام رضا در مسند الرضا، ص 145-147.