یاران خاص امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
یاران خاص امام مهدی (ع) چه کسانی هستند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
| یاران خاص امام مهدی چه کسانی هستند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / یاران امام مهدی |
| مدخل اصلی | اصحاب خاص امام مهدی |
پاسخ جامع اجمالی
یاران امام
حکومت مهدوی، حکومت کامل عدل الهی بر روی زمین خواهد بود و امام مهدی (ع) در دوران پس از ظهور با همراهی یاران خویش، پرچم عدالت را در سراسر گیتی به اهتزاز درمی آورد. در بررسی روایات با دوگونه از یاران برای حضرت روبرو میشویم، یاران خاص و یاران عام که به بررسی آنها می‌‌پردازیم:
- دستۀ اول یاران خاص هستند که ستاد فرماندهی آن حضرت را تشکیل می دهند و تعدادشان طبق روایات ۳۱۳ نفر است و همان‌ها هستند که قرآن کریم در آیۀ ۸ سورۀ هود از آنان به عنوان "امت معدوده" یاد می‌کند[۱].
- دستۀ دوم یاران عام که پس از جمع شدن پرچمداران و ستاد فرماندهی، به یاری ایشان میآیند و طبق روایات ۱۰، ۱۲ یا ۱۵ هزار نفرند. این عده اگرچه پس از پیوستن سیصد و سیزده نفر، به امام (ع) ملحق شده‌اند، اما جلوتر از دیگران بوده و وجود آنها برای علنی کردن نهضت و خروج از مکه لازم است[۲].
یاران خاص امام در روایات
روایاتی که دربارۀ یاران خاص حضرت مهدی (ع) وجود دارد بسیار بوده و همگی حاکی از عظمت و بزرگواری و شخصیت والای آنان است. برخی از این روایات عبارت‌اند از:
- امام سجاد (ع) فرمودند: «زمانی که در ابتدای امر مردم جمع می‌شوند تا حضرت را به قتل برسانند، ۳۱۳ نفر قهرمانانه در نهایت فداکاری از آن حضرت دفاع می کنند و آنان را در راه رسیدن به هدف شومشان ناکام می‌گذارند»[۳][۴]
- امام باقر (ع) فرمودند: «سیصد و چند نفر به شمار اهل بدر با قائم بین رکن و مقام بیعت می‌کنند، در بین آنان نجبا از اهل مصر، ابدال از اهل شام و اخیار از اهل عراق هستند»[۵][۶]
- همچنین فرمودند: «این ۳۱۳ نفر پس از جبرئیل، اول کسانی هستند که با امام زمان (ع)بیعت می‌کنند»[۷].
- و نیز فرمودند: «امام قائم دارای ۳۱۳ یاور است که این افراد از نژاد عجم هستند. بعضی از آنها در روز بر روی ابر سوار شده و راه می‌روند و به نام و پدر و اوصاف معروفند و بعضی از آنها در بستر خود خوابیده‌اند و بدون وعده قبلی در مکه به حضور امام شرفیاب می‌شوند»[۸] و...[۹].
ویژگی‌های یاران خاص امام مهدی (ع)
برخی از ویژگی‌های خاص یاران خاص امام قائم (ع) عبارت‌اند از:
پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت‌الله م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری؛ |
|---|
|
آیت‌الله محمد م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، در کتاب «دانشنامهٔ امام مهدی» در این‌باره گفته است:
«چند حدیث[۱۲] که میان آنها حدیث صحیح السند[۱۳] نیز موجود است، تعداد اصحاب امام (ع) را ۳۱۳ تن به عدد اصحاب بدر دانسته‌اند[۱۴] و حد اقل یک حدیث، آنان را به تعداد اصحاب فرمان‌بردار طالوت که اجازه عبور از نهر را یافتند، گفته است[۱۵]. این معنا با توجه به جهانی بودن، ژرف بودن، همه جانبه بودن و گستردگی بی‌نظیر قیام، شگفت به نظر می‌آید. افزون بر این، چند حدیث[۱۶] نیز تعداد اصحاب امام (ع) را حد اقل ده هزار تن دانسته‌اند که در این دسته نیز حدیث صحیح السند[۱۷] وجود دارد. برخی احادیث اهل سنت، اصحاب را دوازده تا پانزده هزار تخمین زده و یک حدیث شیعی، تنها هفتاد هزار از یاران امام (ع) را از کوفه دانسته است. حل این تعارض ظاهری نیازمند دسته بندی گزارش‌های این موضوع است که در همین فصل ارائه شدند و به روشنی نشان می‌دهد که احادیث اشاره کننده به عدد ۳۱۳، ناظر به یاران خاص و به تعبیر حدیث ۱۵۹۶[۱۸]، گنج‌های نهفته و پنهان و یا نقبایی[۱۹] اند که به عنوان فرماندهان نظامی ارشد و یا کارگزارن بزرگ حکومتی در اولین وهله قیام، ندای آسمانی امام (ع) را لبیک می‌گویند و از هر سو، حتی از دل خاک و به هنگام رجعت، به یاری ایشان می‌شتابند[۲۰]. دلیل این نکته، آن است که این دسته، مجاهدانی مانند مالک اشتر و ابو دجانه انصاریاند و فرماندهی صدها و گاه هزاران نفر را به عهده دارند و یا وزیرانی مانند مؤمن خاندان فرعون و یوشع وصی حضرت موسی (ع) هستند[۲۱][۲۲]. در این صورت، صفات والا و گاه خارق العاده‌ای که یاوران امام مهدی (ع) به آنها توصیف شده‌اند، ناظر به همین عده اندک و یاران ویژه و خاص امام مهدی (ع) هستند. بر پایه احادیث، این یاران، بیشتر، جوان و به ندرت، کهن‌سال اند و در قوت بدن، به سان چهل مرد و در قوت روح، دل‌هایشان مانند پاره‌های پولاد و جگرشان جگر شیر است. ایشان اگر بر کوه آهن بگذرند، آن را از جا در می‌آورند و اگر بر دشمن بگذرند، او را زیر پای خود، له می‌کنند. ایشان تیزتر از نیزه و تندتر و سبک‌بارتر از ابرند. در عرصه نبرد، دلاور و شجاع و سهمناک و در آستان دادار هستی، شب‌زنده‌دارند و به سان راهبان تارک دنیا، سر در گریبان فرو برده و دست تضرع و حاجت به درگاه خدا بلند نموده‌اند. نشان سجود بر پیشانی‌شان، عابد بودنشان، و تصمیم‌ها و سیاست‌های زیرکانه شان، فراست برگرفته‌شان را از نور الهی نمایان می‌سازد، چندان که وجودشان چراغ فروزان دیگر مشتاقانی می‌شود که برای پیمودن مسیر ولایت، به نهضت می‌پیوندند. ایشان درندگان زمین و آسمان را نیز به اطاعت در می‌آورند؛ اما خود در برابر امام (ع) از برده در برابر مالکش فرمان‌بردارترند. در یک کلام، ایشان همان اولیای الهی بی خوف و حزن و گنج‌های نهان خدا در زمین اویند که با ولی اعظم خدا، پیمان جان می‌بندند و بر چهل خصلت- که بیشتر، اخلاقی‌اند- می‌کند. بر پایه این تحلیل، احادیثی که از وجود ده هزار یاور[۲۳] و یا دوازده و پانزده هزار نفر[۲۴] سخن می‌گویند و یا در عبارت صریحی[۲۵] که خروج امام (ع) را تنها در صورت توانایی و گردآمدن دست کم، ده هزار نفر به گرد ایشان دانسته‌اند، ناظر به توده و عموم سپاهیان امام (ع). این عده اگرچه پس از پیوستن طبقه نخست و سیصد و سیزده پیش‌قدم در این باره، به امام (ع) ملحق شده‌اند، اما جلوتر از دیگران هستند و وجود آنها برای علنی کردن نهضت و خروج از مکه لازم است و از این رو، ایشان را نیز از یاوران امام می‌شماریم. حدیث الإرشاد نیز به این نکته تصریح دارد: "وَ قَدْ وَافَاهُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ بِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا فَيُبَايِعُوهُ وَ يُقِيمُ بِمَكَّةَ حَتَّى يَتِمَّ أَصْحَابُهُ عَشْرَةَ آلَافِ نَفْسٍ ثُمَّ يَسِيرُ مِنْهَا إِلَى الْمَدِينَةِ"[۲۶]. مطابق با برخی احادیث[۲۷]، این عده، حد اقل نیروی لازم برای حرکت گسترده و قیام جهانی قائم (ع) است و این، بدان معناست که امام مهدی (ع) مانند هر پیشوای پیشرو، در هر جا و هر لحظه بر پیروان خود می‌افزاید و مشتاقان بیشتری را به زیر پرچم توحید فرا می‌خواند. در این حرکت توفنده و برق‌آسا، امام (ع) بر سر راهش در کوفه، هفتاد هزار یاور راستین (صدیق)[۲۸] را با خود همراه می‌کند. امام (ع) از میان یاران اولیه و اصلی و نیز مؤمنان ناب که رجعت نموده و با او همراه شده‌اند، فرمانده و حاکم بر می‌گزیند و بر خیل یاران خود می‌گمارد (حکام و انصار)[۲۹]»[۳۰].
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است:
بر اساس روایات وارده این ۳۱۳ نفر پس از جبرئیل، اول کسانی هستند که با امام زمان (ع) بیعت می‌کنند، چنانکه امام باقر (ع) فرمود: "أَوَّلُ مَنْ يُبَايِعُهُ جَبْرَئِيلَ ثُمَّ الثَّلَاثُمِائَةِ وَ الثَّلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا"[۳۹]. اینها و ده‌ها روایت دیگر که درباره این ۳۱۳ نفر وارد شده که به اصطلاح در حد تواتر معنوی است و همگی حاکی از عظمت و بزرگواری و شخصیت والای آنان است. در مجموع ویژگی‌های خاصی که در این روایات برای آنان ذکر شده عبارت است از:
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
«اخیار در فرهنگ مهدوی گروهی از یاران خاصّ حضرت مهدی (ع) و از جمله ۳۱۳ تن هستند که از عراق به آن حضرت می‌پیوندند و بین رکن و مقام با ایشان بیعت می‌کنند. امام باقر (ع) در این باره فرمود: "سیصد و چند نفر به شمار اهل بدر با قائم بین رکن و مقام بیعت می‌کنند. در بین آنان نجبا از اهل مصر، ابدال از اهل شام و اخیار از اهل عراق میباشند" [۴۱]»[۴۲].
|
| ۴. مجتبی تونه‌ای؛ |
|---|
|
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
«اخیار به معنای نیکان، از جمله یاران خاص حضرت مهدی (ع) و از جمله ۳۱۳ نفری هستند که از عراق به ایشان می‌پیوندند. امام باقر (ع) می‌فرماید: ۳۱۳ نفر به تعداد اهل بدر با حضرت قائم، بین رکن و مقام بیعت می‌کنند. در میان آنان نجبا از اهل مصر، ابدال از اهل شام و اخیار از اهل عراق هستند[۴۳]»[۴۴].
|
پرسش‌های وابسته
- برای یاری امام مهدی چه باید کرد؟ (پرسش)
- در زمان غیبت امام مهدی چه کارهایی باید به جا آوریم که ظهور ایشان نزدیک گردد و جزء یاران و سربازان حضرت باشیم؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی هنگامی که سیصد و سیزده یار داشته باشد ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- آیا جنیان نیز مانند شیعیان به یاری امام مهدی میآیند؟ (پرسش)
- وزیران دولت امام مهدی غالباً از چه قشری هستند؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی جوان هستند و امام مهدی در حکومت خود از جوانان استفاده می‌کند؟ (پرسش)
- آیا همه یاران امام مهدی جوان بوده افراد کهن سال میان آنان نیست؟ چرا بیشتر آنها جوان هستند؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی همه از اقوام گذشته هستند یا ما هم می‌توانیم از یاران حضرت باشیم و به او کمک کنیم؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی مانند دیگر امامان اصحابی دارند؟ (پرسش)
- مردم چه شهرهای از یاوران امام مهدی هستند؟ (پرسش)
- مأموریت‌های یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا می‌توان پیروان راستین حضرت مسیح را که مسلمان نیستند جزو یاران امام مهدی برشمرد؟ (پرسش)
- آیا هرکس می‌تواند با انجام دادن عمل نیک یکی از یاران امام مهدی گردد؟ (پرسش)
- اگر اسامی اصحاب امام مهدی از ابتدا مشخص شده چگونه ما می‌توانیم خود را از اصحاب او قرار دهیم؟ (پرسش)
- امام مهدی با اصحاب خود بر سر چه اصولی پیمان می‌بندد؟ (پرسش)
- انصار امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- نشانه‌های یاوران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا یاران اصلی امام مهدی جوانان هستند؟ (پرسش)
- سلاح یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان فهمید که ما جزء یاران امام مهدی هستیم؟ (پرسش)
- آیا از امام مهدی درباره شیعیان فرمایشی رسیده است؟ (پرسش)
- چه کسانی با امام مهدی بیعت خواهند کرد؟ (پرسش)
- بیعت یاران با امام مهدی در کجاست؟ (پرسش)
- آیا در قرآن به یاران امام مهدی اشاره شده است؟ (پرسش)
- آیا با امام مهدی از روی اکراه بیعت می‌شود؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی در جابلقا یارانی دارد؟ (پرسش)
- آیا با خواندن چهل بار دعای عهد یار حضرت مهدی میشویم؟ (پرسش)
- آیا به نام یاران امام مهدی و محل سکونت آنها در روایات اشارهای شده است؟ (پرسش)
- آیا در روایات به محل سکونت یاران امام مهدی اشارهای شده است؟ (پرسش)
- آیا در میان اصحاب امام مهدی عرب وجود ندارد؟ (پرسش)
- آیا در میان این همه مسلمان و شیعه سیصد و سیزده نفر یار برای امام مهدی وجود ندارد؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی حتما باید نماز اول وقت بخوانند و کار نیک انجام دهند و حجاب خود را حفظ نمایند یا اگر تنها عاشق امام باشند کافی است؟ (پرسش)
- با توجه به جهانی بودن حکومت امام مهدی و محدود بودن یاران آن حضرت، آیا ایشان از نیروهای غیبی نیز بهره خواهند برد؟ (پرسش)
- شعار یاوران امام مهدی در خون‌خواهی امام حسین چیست؟ (پرسش)
- بیشتر یاران امام مهدی از شرق هستند چگونه با عقب ماندگی شرق می‌توان بر غرب پیروز شد؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان با سیصد و سیزده نفر دنیا را تسخیر کرد؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی یارانی غیرعرب دارد؟ (پرسش)
- چگونه می‌توانیم از یاران واقعی امام مهدی باشیم؟ (پرسش)
- چه کسانی از پیامبران الهی با امام مهدی همراه می‌شوند؟ (پرسش)
- یاران کنونی امام مهدی چگونه به حضرت پیوسته‌اند؟ (پرسش)
- سرانجام یاران امام مهدی چه می‌شود؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی حتما باید نماز اول وقت بخوانند و کار نیک انجام دهند و حجاب خود را حفظ نمایند یا اگر تنها عاشق امام باشند کافی است؟ (پرسش)
- ریزش و رویش درباره یاران امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا با اینکه گناه‌کارم آرزوی اینکه روزی از یاران امام مهدی باشم گناه دارد؟ (پرسش)
- سپاهیان امام مهدی چگونه خود را به نزد امام مهدی می‌رسانند؟ (پرسش)
- امام مهدی برای پذیرش سپاهیان چه شرایطی را بیان کرده‌اند؟ (پرسش)
- فرماندهان سپاه امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- اهداف یاوران مهدی چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی هنگام ظهور بر اساس چه اصولی با یاران خود پیمان می‌بندد؟ (پرسش)
- آیا روایاتی مبنی براینکه در زمان غیبت امام مهدی یارانی دارند وجود دارد؟ (پرسش)
- گروه‌های مختلف یاران امام مهدی کدامند؟ (پرسش)
- جایگاه یاران امام مهدی در انقلاب جهانی چیست؟ (پرسش)
- آیا تعدادی از گروه سیصد و سیزده نفری یاران پیش از ظهور امام مهدی وجود دارند؟ (پرسش)
- یاران امام مهدی چگونه آزموده می‌شوند؟ (پرسش)
- آزمون امت اسلامی در دولت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- شعار یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- از پیشینیان چه کسانی به یاری امام مهدی برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- آیا جنیان نیز امام مهدی را یاری می‌کنند؟ (پرسش)
- آیا ملائکه نیز امام مهدی را یاری می‌کنند؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی یاران خود را هم‌اکنون برگزیده یا به هنگام ظهور برخواهد گزید؟ (پرسش)
- فرق بین اصحاب و انصار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ ر.ک: طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۲۳۵ ـ ۲۳۸.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۳۶۸ ـ ۳۷۱.
- ↑ «فَیَقُومُونَ إِلَیْهِ لِیَقْتُلُوهُ فَیَقُومُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ یُنِیفُ عَلَی الثَّلَاثِمِائَةِ فَیَمْنَعُونَهُ مِنْه»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص ۳۰۶.
- ↑ ر.ک: طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۲۳۵ ـ ۲۳۸.
- ↑ «یُبَایِعُ الْقَائِمَ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ نَیِّفٌ عِدَّةَ أَهْلِ بَدْرٍ فِیهِمُ النُّجَبَاءُ مِنْ أَهْلِ مِصْرَ وَ الْأَبْدَالُ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ وَ الْأَخْیَارُ مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ»؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص ۴۷۶، ح ۵۰۲.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۴۰؛ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۸۰.
- ↑ «أَوَّلُ مَنْ یُبَایِعُهُ جَبْرَئِیلَ ثُمَّ الثَّلَاثُمِائَةِ وَ الثَّلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص۳۱۶.
- ↑ «أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع)قَالَ: أَصْحَابُ الْقَائِمِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا أَوْلَادُ الْعَجَمِ بَعْضُهُمْ یُحْمَلُ فِی السَّحَابِ نَهَاراً یُعْرَفُ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِیهِ وَ نَسَبِهِ وَ حِلْیَتِهِ وَ بَعْضُهُمْ نَائِمٌ عَلَی فِرَاشِهِ فَیُرَی فِی مَکَّةَ عَلَی غَیْرِ مِیعَاد»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۷۰.
- ↑ ر.ک: طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۲۳۵ ـ ۲۳۸.
- ↑ ر.ک: طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۲۳۵ ـ ۲۳۸.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۳۶۸ ـ ۳۷۱.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۸۳ (شمار یاوران ویژه قائم).
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۸۴، ح ۱۵۹۴ و، ص ۲۹۲، ح ۱۵۹۹.
- ↑ یک حدیث از اهل سنت، این تعداد را ۳۱۴ دانسته است (ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۹۹، ح ۱۶۰۸).
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۹۱، ح ۱۵۹۷.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۹۳، ح ۱۵۹۸ (شمار یاران عمومی امام).
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۹۳، ح ۱۵۹۸ (شمار یاران عمومی امام).
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸ص ۲۸۹، ح ۱۵۹۶.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۳۱، ح ۱۵۳۸.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۴۱، ح ۱۵۵۰.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۳۳، ح ۱۵۴۲ و ۱۵۴۳ (یاورانش از میان رجعت کنندگان) (تفسیر العیاشی، ج ۲، ص ۳۲، ح ۹۰، دلائل الامامة، ص ۴۶۳، ح ۴۴۴).
- ↑ گفتنی است علامه مجلسی نیز همین بیان را ارائه نموده است (بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۲۳).
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۳۱، ح ۱۵۴۰ و، ص ۲۹۳، ح ۱۵۹۸ و، ح ۱۵۹۹ و ۱۶۰۰.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۹۵، ح ۱۶۰۱ و، ح ۱۶۰۲.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸ص ۲۹۳، ح ۱۵۹۸.
- ↑ و سیصد و سیزده و اندی مرد به او می‌رسند و با او بیعت می‌کنند و در مکه می‌ماند تا آن که یارانش به ده هزار تن برسند و سپس از آن جا به سوی مدینه حرکت می‌کند؛ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۹۲، ح ۱۶۰۰.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۹۵، ح ۱۶۰۱.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۹۹، ح ۱۶۰۶.
- ↑ ر.ک: م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۲۳۲، ح ۱۵۴۲.
- ↑ م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص ۳۶۸ - ۳۷۱.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۸.
- ↑ اثبات الهدی، ج ۷، ص ۹۰.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۷۰.
- ↑ تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص ۱۳۹؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۴۲.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۶.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۲۶.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۶.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۰.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص۳۱۶.
- ↑ طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۲۳۵ - ۲۳۸.
- ↑ " يُبَايِعُ الْقَائِمَ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ نَيِّفٌ عِدَّةَ أَهْلِ بَدْرٍ فِيهِمُ النُّجَبَاءُ مِنْ أَهْلِ مِصْرَ وَ الْأَبْدَالُ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ وَ الْأَخْيَارُ مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ "؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۷۶، ح ۵۰۲
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۴۰.
- ↑ غیبة طوسى، ص ۴۷۶.
- ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۸۰.