اصلاح در معارف و سیره حسینی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصلاح است. اصلاح از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اصلاح در لغت - اصلاح در قرآن - اصلاح در معارف و سیره علوی - اصلاح در جامعه‌شناسی اسلامی - اصلاح در فقه سیاسی - اصلاح در سیره معصوم - اصلاح در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
بررسی قیام و نهضت امام حسین (ع) از زوایای مختلف امری است ممکن و لازم، همان طور که تاکنون بسیاری از نویسندگان و گویندگان بدان پرداخته‌اند.
یکی از ارکان نهضت امام حسین (ع) - همان‌گونه که در گفتار و روش آن امام همام می‌باشد- اصلاح‌طلبی در جامعه دینی است. بررسی واژه اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین (ع) از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری از افراد امروز با شعار اصلاح‌طلبی با انگیزه‌ها و سلیقه‌های شخصی و گروهی در صدد بهره‌برداری از آن برای رواج نوعی تسامح و تساهل و به فراموشی سپردن ارزش‌ها به ویژه ارزش‌های حاکم بر نهضت بزرگ اصلاح طلب کربلا می‌باشند. اینک به اختصار چگونگی اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین (ع) را بررسی می‌کنیم[۱].
اصلاح‌طلبی
واژه اصلاح‌طلبی بیشتر در جایی به کار گرفته می‌شد که انسان، انحراف و کج‌روی و خلاف مصالح مردم را در جامعه ببیند و بر اساس مسئولیت و نیاز، به تبیین اصلاحات و اقدام عملی مبادرت ورزد.
اساس کار در امر اصلاح‌طلبی ریشه‌های فکری و باورهای اعتقادی است؛ لذا اصلاح‌طلبی در هر جامعه‌ای متوجه گرایش اصلاح‌طلبان می‌باشد که چرا و چگونه و با کدام ابزار به اصلاح‌طلبی اقدام می‌کنند؟[۲]
اصلاح‌طلبی سرآغاز نهضت امام حسین (ع)
امام حسین (ع) پس از امتناع از بیعت با حکومت یزید بن معاویه و اعتراض به حکومت وی عزم به خروج از مدینه نمود. قبل از خروج وصیتی نوشت و به برادرش محمد حنفیه سپرد. وصیت نامه امام حسین (ع) حاوی نکته‌های بسیار عمیق و با ارزشی است که بند بند آن، حقیقت نهضت امام حسین (ع) را روشن می‌سازد.
امام حسین (ع) در این وصیت نامه با نفی هرگونه خودخواهی، خوش‌گذرانی، فساد و تباهی و ستمگری - برای خروج از مدینه و مخالفت با بیعت و حکومت یزید - انگیزه اولیه‌اش را چنین می‌فرماید: «إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي(ص)...»[۳].
با این بیان به خوبی روشن می‌شود:
- خروج امام برای فرار از بیعت نبوده است؛
- خروج امام صرفاً به منزله عدم بیعت و اعتراض به دستگاه خلافت یزید نبوده است؛
- امام مفسده‌ای را در جامعه اسلامی احساس نمود و براساس آن در صدد اصلاح آن بر آمد و لذا برای جلوگیری و مقابله با انحراف و مفسده در جامعه دینی راه خروج و حرکت از مدینه را در پیش گرفت؛
- خط و مشی امام حسین (ع) همان سیره پیامبر اکرم (ص) و روش پدر بزرگوارش علی بن ابی طالب بوده است. بسی روشن است که حرکت امام حسین (ع) در امتداد خط اصلاح‌طلبی در فرمان پیامبر اکرم (ص) و علی ابن ابی طالب (ع) بوده است[۴].
شعار مهم اصلاح‌طلبی امام حسین (ع)
امام حسین (ع) در حرکت خود به دو نکته مهم اشاره فرمود:
- «أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ (ع)»[۵]. می‌خواهم برای اصلاح جامعه امر به معروف و نهی از منکر نمایم.
- «وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (ع)»[۶]. تأکید بر سیره پیامبر (ص) تضمین‌کننده سلامت راه و برخورد با کسانی بود که تحت عنوان دین از حقیقت دین فاصله و در ضلالت مهلک تحریف و بدعت قرار گرفته بودند.
عنصر امر به معروف و نهی از منکر نیز به دو رکن مهم جامعه توجه داشت:
در حقیقت طرح امر به معروف و نهی از منکر امام، جنبه اجتماعی و حکومتی داشت، گرچه در برخورد با افراد مطرح آن زمان حقایقی از دین و جامعه را بیان می‌فرمود. اما اگر به زوایای سخن و کلام امام (ع) خوب توجه شود، در می‌یابیم که انگیزه امام (ع) اصلاح امور جامعه و حکومت بوده است. امام حسین (ع) در صدد دعوت به معروف؛ یعنی دعوت به دین خدا و پذیرش حاکم عادل و امام مسلمین بود. معروف فراموش شده در آن زمان، امامت به حق مسلمین بوده و امام (ع) بارها افراد جامعه را به همراهی و توجه به خود دعوت نمود، اما مردم با کج‌فهمی، از پذیرش و درک دعوت به حق سرباز زدند و گران بهاترین معروف الهی را در مسیر حق، تنها و بی‌یاور گذاشتند.[۷]
جایگاه مردم برای اصلاح حکومت
امام حسین (ع) خلافت آل ابی سفیان را باطل و از سوی دیگر، جهل، سکوت و همراهی مردم را عامل مهم این معضل اجتماعی می‌دانست و دلیل این انحراف را بی‌توجهی عناصر جامعه به توصیه پیامبراکرم (ص) می‌دانست.
امام حسین (ع) می‌فرماید: «وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ (ص): الْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ أَبِي سُفْيانَ فَإِذا رَأَيْتُمْ مُعاوِيَةَ عَلى مِنْبَرى فَابْقِرُوا بَطْنَهُ وَقَدْ رَآهُ اهْلُ الْمَدينَةَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَلَمْ يَبْقَرُوا فَابْتَلاهُمُ اللَّهُ بِيَزيدِ الْفاسِقِ»[۸].
جامعه‌شناسی امام حسین (ع) بسیار دقیق و روشن است؛ لذا نقش مردم را در دوره کار آمدن یزید با ادله بیان می‌کند. امام حسین (ع) برای نهی مردم از پذیرش حکومت یزید می‌فرماید: «اَيُّهَا النَّاسُ! اِنَّ رَسُولَ اللهِ (ص) قَالَ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جَائِراً مُسْتَحِلاً لِحُرُمِ الله، نَاكِثاً لِعَهْدِ الله، مُخَالِفاً لِسُنةِ رَسُولِ اللهِ (ص)، يَعْمَلُ فِى عِبادِ اللهِ بِالِاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ، فَلَمْ يُغَيِّر عَلَيْهِ بِفِعْل وَ لا قَوْل، كَانَ حَقَّاً عَلَى اللهِ اَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ»[۹].[۱۰]
انگیزه‌های قیام اصلاح‌طلبانه امام حسین (ع)
منابع
پانویس
- ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص۸۲.
- ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰ ص ۸۳.
- ↑ «خروج من فقط برای اصلاح‌طلبی در امور امت جدم پیامبر (ص) است»مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
- ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰ ص۸۳.
- ↑ مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
- ↑ «به سبک و روش جدم پیامبر اکرم (ص) و پدرم علی (ع) عمل می‌کنم» مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
- ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰ ص ۸۴.
- ↑ «من از جدم رسول الله (ص) شنیدم که فرمود: خلافت بر خاندان ابوسفیان حرام است و اگر روزی معاویه را بر بالای منبر من دیدید، شکمش را بدرید [او را بکشید]. و مردم مدینه او را بر منبر پیامبر (ص) دیدند، و او را نکشتند. پس خداوند مردم را به یزید فاسق گرفتار نمود» لهوف، ص۲۰.
- ↑ «مردم! پیامبر خدا (ص) فرمود: هر مسلمانی با سلطان زورگویی مواجه گردد که حرام خدا را حلال نموده و پیمان الهی را در هم می‌شکند و با سنت پیامبر مخالفت می‌کند و در میان بندگان خدا گناه و دشمنی را در پیش می‌گیرد. ولی او در برابر چنین سلطانی با عمل و گفتار خود مخالفت ننماید خداوند آن شخص را به محل همان طاغی، در آتش جهنم داخل می‌کند» تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.
- ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص۸۶.