فساد در قرآن

این مدخل زیرشاخهٔ بحث فساد است. فساد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فساد در قرآن - فساد در فقه اسلامی - فساد بنی امیه - فساد در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

«فساد» هر گونه خروج از اعتدال به تفریط و افراط است؛ بنابراین مفسدان انسان‌هایی هستند که از حق و عدل خارج می‌‌شوند و به باطل و ظلم گرایش دارند. این بدان معناست که مفسدان نه تنها خود اهل حق و عدل نیستند، بلکه دیگران و محیط زیست انسانی را به تباهی می‌‌کشانند و شرایط زیست انسانی را به سمت و سویی سوق می‌‌دهند که دست یابی به سعادت و کمالات یا دشوار یا دست نیافتنی می‌‌شود.

از نظر آموزه‌های قرآنی، نه تنها مبارزه و مقابله با فساد و مفسدان لازم است، بلکه لازم است تا به صلاح و اصلاح پرداخته شود و امری که فساد شده اصلاح شود.

آثار خطرناک فساد و افساد

بی‌گمان شناخت هر چیزی شیوه‌ها و روش‌هایی دارد که یکی از بهترین و ساده‌ترین و آسان‌ترین آنها شناخت آثار هر چیزی است. از همین روست که خدا در قرآن برای ایجاد توجه و اهتمام به هر چیزی جهت گرایش یا گریزش به آثار مثبت یا منفی آن اشاره می‌‌کند تا این گونه عاملی برای گرایش و گریزش نسبت به چیزی شود.

از نظر آموزه‌های وحیانی قرآن، فساد به دلیل آنکه خروج از دایره و ساحتحق و عدل و گرایش به ساحت باطل و ظلم است، اصولا امری ضد ارزشی و رفتاری نادرست و خلاف حکمت‌های الهی است؛ از این روست که از هر گونه فساد در هر سطح باز می‌‌دارد و به افراد نسبت به آثار خطرناک آن هشدار می‌‌دهد. از جمله مهم‌ترین آثار خطرناک و زیانبار فساد و افساد از نظر قرآن می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

از نظر قرآن، کسی که به تباهی و فساد در جامعه ایمانی به هر شکلی اقدام می‌‌کند، به طور رسمی با خدا و پیامبرش اعلان جنگ کرده و به عنوان «محارب» شناخته و کیفر و مجازات محارب برایش در نظر گرفته می‌‌شود. از این روست که از نظر قرآن، فساد در زمین جزو محرمات موکد و گناهان بزرگ است که انسان را گرفتار دوزخ و خسران ابدی می‌‌کند و خدا به اشکال گوناگون در آیات بسیاری نسبت به آن هشدار داده است.

از نظر آموزه‌های وحیانی قرآن، از آثار زیان‌بار و خطرناک فساد و افساد می‌‌توان به:

کفر،کفران نعمت،گمراهی، کور دلی و عدم درک حقایق،لعنت خدا،مانع اصلاح اجتماعی،محرومیت از خلافت الهی،محرومیت از سعادت اخروی،محرومیت از محبت خدا،محرومیت از احترام و و ارزش‌های انسانی ،گرایش به اسراف ، تخریب محیط زیست،گرفتار شدن به خسران و زیان ،انکار آیات الهی،فتنه‌گری و فتنه انگیزی،عذاب استیصال و نابودی ملت‌ها و امت،جنگ و نسل کشی،روحیه برتر‌طلبی و تکبر نسبت به دیگران،نسل‌کشی و قتل بی‌گناهان،ایجاد تفرقه در میان مردمان،ایجاد بی‌حیایی و استثمار زنان و مانند آنها اشاره کرد.

عوامل و بسترهای فساد و افساد

از نظر قرآن کسی به آمرزش خدا و مغفرت می‌‌رسد که اهل اجتناب از فساد باشد و همه همت خویش را مبذول احسان کند و دنبال خیرات برود و دنبال رحمت الهی و سعادت اخروی باشد.

بر اساس آموزه‌های وحیانی قرآن، کسی که دنبال اطاعت از حق است و به خدا ایمان دارد، و در امور هستی و خوب و بد و زشت و زیبای آن تفکر می‌‌کند، و نیز از هر گونه اسراف و اطاعت از مسرفان اجتناب می‌‌کند گرایشی به فساد و افساد ندارد. بنابراین، هر کسی دنبال این امور می‌‌رود در حقیقت دنبال افساد می‌‌رود و می‌‌خواهد در میان مردمان به عنوان مفسد شناخته شود.

از نظر قرآن، خوف از خدا و تقوای الهی، عمل صالح، صداقت و زندگی بر مدار فطرت پاک الهی بوده و متوجه به علم الهی بوده و به عاقبت ناگوار فساد و مفسدان توجه دارد، می‌‌توان گفت از فساد و افساد پرهیز می‌‌کند؛ زیرا این امور را می‌‌توان به عنوان عامل بازدارنده از فساد و افساد دانست؛ پس اگر کسی که این گونه نیست، چنین شخصی گرفتار فساد و افساد است یا خواهد شد.

بنابراین از نظر قرآن، کسی که دارای روحیه اسرافگری و در رفاه مادی دنیوی غرق است، یا نسبت به دین ، قرآن و توحید و یکتاپرستی اعراض دارد گرفتار فساد و افساد است.

از نظر قرآن ثروت، زراندوزی و عجب و تفاخر مالی، قدرت ترک امر به معروف و نهی از منکر، ترک جهاد ، فسق ، طغیان ، گناه، ظلم و بی‌عدالتی اقتصادی، مکر و توطئه‌گری، سحر و جادو، سلطه بیگانگان، وسوسه‌های شیطانی، سخنان ناشایست و مشاجرات، عمل زشت هم جنس‌گرایی، راهزنی، جاسوسی، تجاوز از حریم خویش و نقض حقوق دیگران، و مانند آنها موجب می‌‌شود تا فساد در محیط زیست اجتماعی مردم افزایش یابد و ارزش‌ها از میان برود و به جای آن ضد ارزش‌ها و منکرات جایگزین شود.

روش‌ها و شیوه‌های مبارزه با فساد

مقالهٔ اصلی: مبارزه با فساد

از نظر آموزه‌های وحیانی قرآن بر مؤمنان بلکه همه انسان‌هایی که دارای فطرت الهی هستند لازم و ضروری است تا با اتخاذ روش‌ها و شیوه‌هایی به مبارزه و مقابله با فساد و مفسدان بپردازند.

از نظر قرآن، احسان و نیکی به نیازمندان، بر انگیختن احساسا و عواطف پاک و فطری انسان‌ها، ترک اطاعت مفسدان حاکم، تشویق و برانگیختن عواطف مردم جهت چای بندی به اعمال نیک و اهداف متعالی، تهدید مفسدان به مجازات‌های اخروی، کیفر مفسدان به مجازات‌های دنیوی، نهی از فساد و بیان زشتی‌های آن، دفع و سرکوب مفسدان با هر ابزاری و وسیله‌ای ، تهدید مصلح نماهای مفسد، شناسایی و جداسازی مصلحان واقعی از مفسدان و بیان این حقیقت، تبیین فرجام مفسدان و هشدار به آنان، طرد اجتماعی مفسدان و قطع ارتباط با آنان به لعن و نفرین زبانی و عملی از جمله روش‌هایی است که قرآن برای مبارزه با فساد و مفسدان بیان کرده است.

منابع

1. منصوری، خلیل، فساد مفسدان عوامل و آثار آن