ختم ولایت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ولایت است. ختم ولایت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ختم ولایت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردختم ولایت
مراد از ختم ولایت، انتهای ظهور اسمای حاکم بر ولیّ در هر عصری است و خاتم ولایت مطلقه، باطن نبوت مطلقه حضرت ختمی(ص) است که مظهر اسم اعظم «الله» است و پس از او، نبی‌ای ظهور نمی‌کند و از آنجا که وصیِ هر نبی تابع آن نبی است، وصی پیامبر خاتم(ص)، امیرالمؤمنین علی(ع) است که خاتم اوصیا و صاحب ولایت مطلقه است[۱].
اهل معرفت خاتم ولایت را به دو قسم مطلقه و مقیده تقسیم کرده‌اند. برخی خاتم ولایت مطلقه را عیسی(ع)[۲] و برخی علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) می‌دانند[۳] و حضرت مهدی(ع) را خاتم ولایت مقیده شمرده‌اند.[۴] سیدحیدر آملی از عارفانی است که به نقد برداشت برخی در تعیین مصداق خاتم ولایت مطلقه (عیسی‌بن‌مریم(ع)) و خاتم ولایت مقیده (محی‌الدین ابن‌عربی) پرداخته و به اثبات خاتمیت ولایت مطلقهعلی(ع) و خاتمیت ولایت مقیده مهدی موعود(ع) همت گماشته‌است[۵].
برخی با جمع میان آرا، اختلاف را مربوط به دو اصطلاح ولایت مطلقه و مقیده دانسته‌اند. بنابر اصطلاح اول «ولایت مطلقه» به معنای ولایت عامه است که به انبیای سابق و اوصیای آنان اختصاص دارد و «ولایت مقیده» به معنای ولایت خاصه است که به رسول خاتم(ص) و اوصیا(ع) ایشان اختصاص دارد. در اصطلاح دوم ولایت مطلقه، ولایت خاصه محمدیه(ص) است که مقید به قیدی نیست و ولایت مقیده، ولایت خاصه‌ای است که مقید به اسمی از اسمای الهی است، از این جهت عیسی(ع) را خاتم ولایت مطلقه (عامّه غیر محمدیه(ع)) به اصطلاح اول، و علی(ع) و مهدی موعود(ع) را خاتم ولایت مطلقه (خاصه محمدیه(ص)) به اصطلاح دوم دانسته‌اند؛ زیرا هر دو نور واحد و در ذات و صفات حقیقت یکسان هستند و بر اساس حکمت بالغه الهی تنها در شئون و ظهور اختلاف دارند[۶].
مقام خاتمیت ولایت مطلقه خاصه متعلق به وصی حضرت محمد(ص)، علی(ع) است که به تعیین الهی و ابلاغ آن حضرت(ص) بوده‌است[۷] و از آنجا که نبوت پیامبر اکرم(ص) حاکم بر همه نبوت‌های پیشین و مهیمن بر آنهاست، باطن این نبوت که ولایت مطلقه است نیز این‌چنین است. از این‌رو در روایتی از امیرالمؤمنین علی(ع) نقل شده است که ایشان با انبیای سابق به صورت خفی و در باطن و با پیامبر اکرم(ص) به صورت ظاهر همراه بوده‌است.[۸] از دیدگاه اندیشمندان شیعه این ولایت و وصایت استمرار دارد و ائمه هدی(ع) که اوصیای الهی‌اند دارای مقام ولایت‌اند. آخرینِ آنان، مهدی موعود(ع) خاتم ولایت خاصه محمدیه(ص) و خاتم اوصیاست[۹]. امام خمینی، حضرت مهدی(ع) را خاتم ولایت کلیه می‌داند که این مقام به‌اصالت متعلق به رسول خاتم(ص) و به‌تبع متعلق به مهدی(ع) است[۱۰].[۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ جامی، نقد النصوص، ۲۶۵–۲۶۷؛ امام خمینی، تقریرات، ۲/۲۴۷.
- ↑ قیصری، شرح فصوص، ۴۳۹–۴۴۰.
- ↑ آملی، المقدمات، ۱۸۷.
- ↑ قمشه‌ای، مجموعه آثار، ۱۱۴.
- ↑ جامع الاسرار، ۳۸۰–۴۴۷.
- ↑ قمشه‌ای، مجموعه آثار، ۱۱۱–۱۲۰.
- ↑ قمشه‌ای، مجموعه آثار، ۱۲۶؛ امام خمینی، صحیفه، ۱/۴–۵.
- ↑ امام خمینی، تقریرات، ۲/۲۴۷.
- ↑ آملی، المقدمات، ۲۴۲–۲۴۳؛ لاهیجی، مفاتیح الأعجاز، ۳۲۸–۳۳۰ و ۳۴۴.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۴۹.
- ↑ مستوفی و شهسواری، مقاله «خلافت و ولایت»، دانشنامه امام خمینی ج۵، ص۱۸۲ ـ ۱۹۴.