علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

علوم اهل بیت(ع) ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن
زبان	فارسی
پژوهشگر	حسن مهدی‌فر (ایران)
استاد راهنما	غلام رضا کاردان (ایران)
موضوع	امامت
مذهب	شیعه
سال دفاع	۱۳۸۷
وابسته به	حوزه علمیه قم
تعداد صفحات	۲۵۰
وبگاه معرف	دانشنامه مجازی امامت و ولایت

علوم اهل بیت(ع) ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، عنوان پایان‌نامه‌ای است به قلم حسن مهدی‌فر که در آن موضوع دانش اهل بیت(ع) مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد. این پایان‌نامه با همراهی غلام رضا کاردان به عنوان استاد راهنما و احمد عابدی به عنوان استاد مشاور تدوین و در مرکز مدیریت حوزه علمیه قم وابسته به حوزه علمیه قم دفاع شده است.

چکیده پایان‌نامه

• پژوهشگر این پایان‌نامه در ابتدای چکیده خود می‌گوید: «یکی از مسائل مهم درباره اهل بیت(ع)، مسئله آگاهی‌های غیبی آنان است. از نظر عقل، چنین علمی برای نوع بشر امکان دارد. با توجه به آیات و روایات فراوان و ادله عقلی، داشتن آگاهی‌های غیبی برای اهل بیت(ع) نه تنها امری ممکن بلکه واقع شده است. سیره اهل بیت(ع) و نیز واقعیت‌های انکارناپذیر تاریخی، شاهد وقوع آگاهی‌های غیبی آنان است. اکثریت دانشمندان اسلامی، اعم از متکلمان، فلاسفه، عرفا، مفسران، محدثان بر وجود آگاهی‌های غیبی اهل بیت(ع) صحه گذاشته‌اند. گرچه ممکن است در کیفیت و نیز گستره آن، دیدگاه واحدی نداشته باشند. ظاهر برخی آیات و روایات علم غیب، را مختص خداوند می‌دانند اما با توجه به آیات و روایات فراوان دیگر، خداوند چنین علمی را برای انسانهای برگزیده افاضه کرده است. علم غیب اهل بیت(ع) موهوبی و افاضه از سوی خداوند است در حالی که علم خداوند استقلالی و بالذات است. آگاهی‌های غیبی اهل بیت(ع) دارای گستره زیادی است که از طریق عقل و نقل قابل اثبات است».
• در ادمه چکیده این رساله آمده است: «گستره علم اهل بیت(ع) علاوه بر احکام شریعت، شامل: علم الکتاب، بطون قرآن، شرایع آسمانی، گذشته و آینده، زمان مرگ و پیشامد‌های ناگوار، اسرار درونی آدمیان، زبان همه انسان‌ها، زبان حیوانات، می‌شود. گرچه ممکن است ضرورت علم به همه آن موارد، از نظر عقل قابل اثبات نباشد. اما تفضلی است از سوی خداوند که به آنان عطا شده است. علم اهل بیت(ع) با تمام گستردگی‌اش نسبت به علم خداوند محدود است. علم اهل بیت(ع) از جهت ماهیت، گرچه در اکثر موارد فعلی است، اما مانعی ندارد که در بخشی از موضوعات ارادی باشد. خاستگاه علوم غیبی اهل بیت(ع) عبارت است از: وحی و تعلیم خداوند، آموختن از پیامبر و امام پیشین، فهم بطون قرآن، الهام، تحدیث، جامعه، جفر، مصحف فاطمه(س)، و نیز کتب آسمانی پیامبران قبلی. در پژوهش حاضر با استفاده از دلایل عقلی و با مراجعه مستقیم به آیات و روایات، وجود آگاهی‌های غیبی برای اهل بیت(ع) اثبات شده است. و دیدگاه‌های دانشمندان نیز، ضمن نقد و بررسی، مورد استفاده قرار گرفته است».

فهرست پایان‌نامه

• مقدمه: (طرح تحقیق)؛
• کلیات تحقیق:

۱. بیان مسئله؛

۲. علت انتخاب موضوع و اهمیت و فایده آن؛

۳. سؤال اصلی پژوهش؛

۴. فرضیه‌های پژوهش؛

۵. سؤالهای فرعی پژوهش؛

۶. پیش فرضهای پژوهش؛

۷. مفاهیم و متغیرها؛

۸. روش پژوهش؛

۹. روش گردآوری اطلاعات و داده‌ها؛

۱۰. تاریخچه و پیشینه پژوهش؛

۱۱. مشکلات پژوهش؛

۱۲. سازماندهی.

بخش اول: کلیات و مفاهیم

فصل اول: علم و اقسام آن

• تعریف علم؛
• نقد و بررسی؛
• اقسام علم:

۱. علم حصولی و حضوری؛

۲. علم غیب و شهود:

• مفهوم غیب و شهود؛
• اقسام غیب؛
• اقسام علم غیب؛
• تلقی از علم غیب در ادوار مختلف؛

فصل دوم: اهل بیت(ع)

• مفهوم و مصداق اهل بیت(ع)؛
• اقدام اول پیامبر؛
• اقدام دوم پیامبر؛
• اقدام سوم پیامبر.

بخش دوم: اثبات امکان آگاهی‌های غیبی برای انسان‌ها

فصل اول: امکان آگاهی‌های غیبی و ادله آن

• الف) ادله عقلی:

۱. وجود مقتضی و عدم مانع؛

۲. وقوع؛

• ب) ادله نقلی.

فصل دوم: آراء دانشمندان درباره امکان علم غیب

بخش سوم: اثبات وقوع علم غیبی و لدنی اهل بیت(ع)

• مقدمه؛
• مخالفان علم غیب؛
• موافقان علم غیب.

فصل اول: دیدگاه مخالفان علم غیب و ادله آنان

• الف) ادله عقلی:
• دلیل اول: داشتن علم غیب مستلزم شرک است؛
• دلیل دوم: اعتقاد به علم غیب غلو است؛
• دلیل سوم: علم غیب مختص خداست؛
• ؛دلیل چهارم: احاطه محدود بر نامحدود محال است؛
• نقد و بررسی:
• نقد دلیل عقلی اول؛
• نقد دلیل عقلی دوم؛
• نقد دلیل عقلی سوم؛
• نقد دلیل عقلی چهارم؛
• ب) ادله نقلی:
• آیات:
• طایفه اول: آیاتی که علم غیب را در انحصار خداوند قرار می‌دهد؛
• طایفه دوم: آیاتی که علم غیب را از پیامبران نفی می‌کند؛
• طایفه سوم: آیاتی که در آن پیامبران علم غیب را از خودشان نفی کرده‌اند؛
• ب: روایات:
• دسته اول: احادیثی که علم غیب را از غیر خداوند نفی می‌کند؛
• دسته دوم: احادیث وراثت علمی اهل بیت از رسول خدا(ص)؛
• دسته سوم: احادیث سهوو نسیان؛
• دسته چهارم: روایات حرمت کهانت و تنجیم؛
• کهانت چیست؟

فصل دوم: موافقان علم غیب اهل بیت(ع) و ادله آنان (نظریه مختار)

• مقدمه؛
• دلایل موافقان علم غیب؛
• الف) ادله عقلی:

۱. وحی؛

۲. عصمت؛

۳. حجت خداوند بودن؛

۴. قاعده لطف؛

۵. دلیل اعجاز؛

• ب) ادله نقلی:

۱) آیات:

• آیات دسته اول: آیاتی که علم غیب را به پیامبران پیشین نسبت می‌دهد:
• آدم و آیات تعلیم اسماء؛
• نوح و آگاهی از غیب؛
• ابراهیم و آیات علم به ملکوت آسمان‌ها و زمین؛
• سلیمان و آگاهی به زبان‌های مختلف؛
• آیات اعطاء(ایتاء) علم خاص و لدنی به انبیاء؛
• یوسف(ع) و آیات علم به تأویل وقایع و حوادث؛
• عیسی و پیشگوئی‌های غیبی؛
• آیات دسته دوم: آیاتی که علم غیب را به پیامبران برگزیده نسبت می‌دهد بدون آنکه به اسم آنها تصریح کرده باشد؛
• آیات دسته سوم: آیاتی که بیانگر علم لدنی و غیبی رسول خدا(ص) است؛
• آیات دسته چهارم: آیاتی که بر آگاهی‌های غیبی دلالت می‌کنند و مصداقشان اهل بیت هستند؛
• آیه علم‌الکتاب؛
• اهل الذکر؛
• آیات علم به لوح محفوظ؛

۲) روایات:

۱. اهل بیت خزانه‌دار علم خدایند؛

۲. اهل بیت(ع) کانون علم و ظرف دانش خداوند هستند؛

۳. اهل بیت(ع) آگاه‌ترین مردم هستند؛

۴. علم صحیح تنها در نزد اهل بیت(ع) است؛

۵. اهل بیت به آنچه که در آسمان‌ها و زمین و بهشت و جهنم است و به ما کان و ما یکون تا روز قیامت و به وقت مرگ خود نیز علم دارند؛

۶. به اهل بیت(ع) الهام می‌شود:

۷. اهل بیت(ع) وارثان علم تمامی انبیا و اوصیا هستند؛

۸. روایات عرض اعمال:

۳) واقعیت‌های انکار ناپذیر:

• خبرهای غیبی تحقق‌یافته؛
• الف) خبرهای غیبی پیامبر(ص)؛
• ب) اخبار غیبی علی(ع)؛
• فقدان عجز و جهل در پاسخ به سؤالات؛
• مرجعیت علمی اهل بیت(ع)؛
• شاگردی ائمه مذاهب چهارگانه اهل سنت در مکتب اهل بیت(ع)؛
• اعتراف دشمنان؛
• میراث عظیم علمی؛
• نقد و بررسی دیدگاه دانشمندان شیعه درباره علم غیب؛

۱. شیخ مفید؛

۲. سید مرتضی؛

۳. شیخ طوسی؛

۴. کراجکی؛

۵. محمد بن شهر آشوب؛

۶. شیخ انصاری؛

۷. شیخ طبرسی.

فصل سوم: منابع علوم اهل بیت(ع)

۱. وحی و قرآن؛

۲. وراثت از پیامبر:

• چگونگی انتقال علوم پیامبر به اهل بیت(ع):
• الف) از راه غیبی و غیرعادی؛
• ب) از طریق عادی و منابع مکتوب:
• کتاب جامعه علی(ع)؛
• کتاب جفر؛
• مصحف فاطمه(س)؛

۳. الهام؛

۴. تحدیث؛

۵. القای روح القدس.

بخش چهارم: گستره علوم اهل بیت(ع) و ماهیت آن

فصل اول: گستره علوم اهل بیت(ع)

• مقدمه؛
• دیدگاه اول: اعتقاد به محدود و حداقلی اهل بیت(ع)؛
• دیدگاه دوم: اعتقاد به علم گسترده و حداکثری اهل بیت (ع) (نظریه مختار)؛
• الف)ادله عقلی؛
• ب)ادله نقلی؛
• آیات؛
• روایات.

فصل دوم: ابعاد و گستره علوم اهل بیت(ع)

۱. علم الکتاب:

• علم الکتاب چیست؟
• مقصود از کتاب چیست؟
• ﴿مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ﴾ چه کسانی هستند؟

۲. علم به قرآن:

• الف) آگاهی به نزول قرآن؛
• ب) آگاهی به تفسیر قرآن؛
• ج) آگاهی به تاویل قرآن؛
• د) آگاهی به حوادث و معارف غیبی قرآن؛

۳. آگاهی به زمان مرگ خویش (علم منایا و بلایا):

۴. آگاهی به زبان‌های مختلف؛

۵. آگاهی نسبت به ادیان و کتب آسمانی؛

۶. سایر علوم.

فصل سوم: ماهیت علوم اهل بیت(ع)

• آیا علم اهل بیت فعلی است یا ارادی؟
• دیدگاه اول: فعلی بودن علوم اهل بیت(ع)؛
• دیدگاه دوم: ارادی بودن علوم اهل بیت؛
• دیدگاه سوم: توقف؛
• دیدگاه چهارم: نظریه مختار؛
• خاتمه؛
• منابع و مآخذ.

درباره پدیدآورندگان

• 

  عزالدین رضانژاد
  (استاد داور)

• 

  احمد عابدی
  (استاد مشاور)

• 

  غلام رضا کاردان
  (استاد راهنما)

• 

  حسن مهدی‌فر
  (پژوهشگر)

• پژوهشگر این پایان‌نامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن مهدی‌فر، (متولد ۱۳۴۲ ش، نقده آذربایجان غربی)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات آیات: ناصر مکارم شیرازی، جعفر سبحانی، احمد بهشتی، سید حسن طاهری خرم‌آبادی و سید احمد خاتمی پیگیری کرد. او رشته کلام اسلامی را در مقطع دکتری حوزه علمیه قم به اتمام رساند. استادیاری گروه معارف اسلامی دانشگاه پیام نور استان آذربایجان غربی مرکز نقده ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی به مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «درس‌هایی از تاریخ صدر اسلام»، «آگاهی‌های آسمانی ترجمه کتاب المعارف السلمانیه» (نوشته: سید عبدالحسین نجفی لاری)، «قضاوت زنان از دیدگاه فریقین» و «بررسی حبط عمل در آیه ۶۵ زمر» برخی از این آثار است.

• استاد راهنمای این پایان‌نامه حجت الاسلام و المسلمین غلام رضا کاردان (متولد ۱۳۱۹ ش، مشهد مقدس)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات آیات: ادیب نیشابوری، حسین وحید خراسانی و امام خمینی پیگیری کرد. فعالیت علمی و پژوهشی در مؤسسه در راه حق و نظارت بر مقالات در پژوهشکده علوم قرآنی ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی تاکنون چندین جلد کتاب به رشته تحریر درآورده است. «امامت و عصمت امامان در قرآن»، «شفاعت»، «امامت در حدیث غدیر»، «ع‍ل‍م‌ پ‍ی‍ام‍ب‍ر و ام‍ام‌ در ق‍رآن‌» و «فاطمه معیار شناخت» برخی از این آثار است.

• استاد مشاور این پایان‌نامه حجت‌ الاسلام‌ و المسلمین دکتر احمد عابدی، (متولد ۱۳۳۹ ش، نجف آباد)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد تقی بهجت فومنی، مرتضی حائری، حسین وحید خراسانی و حسن حسن‌زاده آملی پیگیری کرد. او تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری رشته فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تهران به اتمام رساند. عضو هیئت علمی دانشگاه قم از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس در حوزه و دانشگاه تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «وحی قرآنی و وحی بیانی»، «اهتمام به دین در حکومت علوی(ع)»، «گذری بر «مسند الإمام علی(ع)»، «النور فی الإمام المستور»، «آشنايی با بحارالانوار» و «آفتاب سبزوار» برخی از این آثار است
• استاد مشاور این پایان‌نامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر عزالدین رضانژاد (متولد ۱۳۳۹ ش، بابل)، در کنار دروس متداول حوزوی، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری کلام اسلامی به اتمام رساند. عضو هیئت علمى رشته تخصصى کلام اسلامى و سردبیر مجله تخصصى کلام اسلامی مؤسسه امام صادق(ع)، عضو شورای سردبیری فصلنامه اندیشه تقریب و عضو شورای نویسندگان فصلنامه علمی تخصصی موعود شرق از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی به راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «گذری بر تاریخ علم کلام»، «خورشید پنهان»، «کلام تطبیقی»، «نسب الإمام مهدى موعود الأمم» و «سیره معصومین(ع)» برخی از این آثار است.

استخراج مقاله از پایان‌نامه

در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.

چاپ پایان‌نامه به صورت کتاب

در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.