اصلاح در فقه سیاسی
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اصلاح (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
معناشناسی
اصلاح عبارت است از مصالحه کردن، صلح کردن[۱]، اصلاح کردن، آشتی دادن. اصل آن "صلح" در مقابل فساد به معنای سلامت از فساد است[۲].
اصلاح در قرآن
﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ﴾[۳]. اِصلاح به معنای "رفع فساد و اختلاف" در قرآن کریم در یک موضوع وارد شده است که به معنای اصلاح گری در امری است: ﴿اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ﴾[۴].
گاهی اصلاح بین دو طرف صورت می‌گیرد که به معنای "آشتی‌دادن" است. این اصطلاح در قرآن کریم در مورد افراد مانند زن و شوهر: ﴿فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ﴾[۵] و نیز درباره اقوام و طوایف آمده است: ﴿وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا﴾[۶].
در مورد جنگ میان مسلمانان، امر الهی بر آشتی برقرارکردن با تنبیه متجاوز و جبران خسارت‌های وارده طرف دیگر است: ﴿فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ﴾[۷]. صلح بین مؤمنان تنها به زمین‌گذاشتن سلاح و ترک مخاصمه نیست؛ بلکه اصلاح به عدل است؛ یعنی اجرای احکام الهی درباره متجاوز در آنچه به آنها تجاوز روا داشته شده است؛ مثل خون، آبرو، مال و هر حقی که ضایع شده باشد[۸].
اصلاح در روابط میان مردم و کشورها
"صلح" اصطلاحی است که در صحنه روابط داخلی امت اسلامی میان افراد یا اقوام مسلمان به کار رفته و در عرصه روابط خارجی، قرآن کریم از اصطلاح ﴿سَّلْمِ﴾ برای آشتی مسلمانان و غیر مسلمانان استفاده کرده است: ﴿وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا﴾[۹].
ایجاد صلح و رفع مخاصمه در میان مسلمانان و اقوام مسلمان از وظایف آحاد مسلمین و دولت اسلامی است و در چنین صلحی اجرای احکام الهی نیز از وظایف واجب الهی است تا متجاوز تنبیه و سرکوب گردد[۱۰].[۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۲، ص۵۱۶.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۶، ص۲۶۵.
- ↑ «جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۱۰.
- ↑ «در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.
- ↑ «و اگر زنی از کناره‌گیری یا رویگردانی شویش بیم دارد بر آن دو گناهی نیست که میان خود به سازشی شایسته برسند و سازش نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۱۲۸.
- ↑ «و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ «میان آن دو با دادگری آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص۳۱۴-۳۱۵.
- ↑ «و اگر به سازش گرایند، تو نیز بدان گرای» سوره انفال، آیه ۶۱.
- ↑ حامد ناجی، "صلح"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۸۰.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۰۳.