دیدگاه‌های علمای معاصر درباره ریشه اختیاری عصمت چیست؟ (پرسش)
| دیدگاه‌های علمای معاصر درباره ریشه اختیاری عصمت چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جمع پرسش و پاسخ عصمت |
| مدخل اصلی | عصمت |
دیدگاه‌های علمای معاصر درباره ریشه اختیاری عصمت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث عصمت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی عصمت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- آقای صفرزاده در کتاب «عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی» در این‌باره گفته است:
- «اولین نظریه در ریشه عصمت، به اراده و انتخاب توجه داشت که مورد قبول ما نیز هست.
- نظریه دوم مربوط به آیت‌الله مصباح بود که، یکی از عوامل عصمت را علم و اراده بیشتر و قوی می‌داند که از جانب خدا به آنان داده شده است. لکن کلام ایشان دارای چند اشکال اساسی است:
- این علم و اراده که منشأ عصمت است، اگر از جانب خداوند به آنان داده شود اگرچه موجب عصمت می‌گردد، اما این عصمت، هیچ مکرمت و فخری نخواهد داشت، چون مجبورند تحت دو عامل علم و اراده قوی عمل کنند.
- از ظاهر کلام ایشان دریافت می‌شود که عصمت، مخصوص انبیا و امامان است و دیگران حظّی از آن ندارند، حال اینکه ثابت شد عصمت برای عموم انسان‌ها ممکن است و عصمت عملی جز با تلاش و مجاهدت به دست نمی‌آید.
- آیت‌الله سبحانی یکی از عوامل عصمت و شاید یگانه عامل مورد قبول ایشان در پیدایش عصمت را حب و عشق الهی می‌داند. البته باید قبول کنیم این عشق، بدون مقدمه حاصل نمی‌شود و هیچ حبی به تنهایی منشأ اجتناب از گناه نیست، بلکه محتاج به انتخاب مسیر و اراده و عزم بر اطاعت و ترک گناه است. اگر این عشق و محبت الهی اکتسابی نباشد هیچ فخری برای معصوم نیست و اگر اکتسابی باشد به مقدماتی احتیاج دارد که آن مقدمه، معرفت و انتخاب و اراده است.
- علامه طباطبایی منشأ عصمت را علم موهوب الهی به معصومین می‌داند که موجب عشق به خدا و عصمت می‌شود، اما کلامشان چند اشکال دارد:
- ظاهر کلام ایشان این است که عصمت، مختص به انبیا و امامان است و دیگران را نصیبی نیست و این امر با ظاهر آیات و روایات که تمام انسان‌ها را دعوت به عصمت می‌کنند سازگار نیست.
- این علم و معرفت را موهوب الهی معرفی کرده‌اند و می‌دانیم که چنین علمی در اختیار هر کسی که قرار بگیرد به عصمت می‌رسد؛ در حالی که چنین عصمتی باعث افتخار نیست و پاداشی ندارد، چون بر فرض تساوی انسان‌ها در دو جهت خیر و شر، پاداش به اهل خیر داده می‌شود، نه در صورت تبعیض و جبر.
- آنچه که معصومین را از دیگر مردم جدا می‌کند، عصمت مطلقه است که لازمه نبوت و امامت است؛ آن هم برای امت و به جهت انقیاد امت. لکن در عصمت عملی همه انسان‌ها در کسب آن با معصومین شریک‌اند.
- یکی دیگر از عوامل و ریشه‌های عصمت از دیدگاه برخی روان‌شناسان و متکلمین، وراثت، تربیت و علل ناشناخته است، که آن هم دارای اشکال است، زیرا:
- وراثت و تربیت در مورد حضرت آدم نادرست است.
- عوامل ناشناخته هم، چون قابل اثبات نیستند، پس قابل قبول نیست، چون ادعایی بی‌دلیل است.
- آیت‌الله مصباح یکی از عوامل عصمت را استعداد خاص معرفی کرده‌اند که این نظریه هم چند اشکال دارد:
- ایشان استعداد خاص معصومین و انبیا را موهوب الهی دانسته‌اند و این خود موجب جبر است؛ چون استعداد برتری که از علم و معرفت و تربیت مدام الهی کسب می‌شود در هر کسی باشد موجب عصمت است، در این صورت انبیا با داشتن چنین عصمتی چه برتری و مزیتی بر دیگران دارند.
- عصمت عملی حتی برای انبیا با تلاش و مجاهدت کسب می‌شود، و طبق کلام قرآن و احادیث برای همه ممکن است، لذا فرض استعداد برتر به عنوان عامل عصمت برای معصومین نمی‌تواند مقبول باشد»[۱].
پاسخ‌های دیگر
پرسش‌های وابسته