برهان
اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
برهان در قرآن - برهان در حدیث - برهان در کلام اسلامی - برهان در فلسفه اسلامی - برهان در عرفان اسلامی - برهان بودن معصوم - مقام برهان الهی
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل برهان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
برهانثابت کننده حقانیت امور به طور قطع و یقین[۱].
واژه‌شناسی لغوی
- برهان واژه‌ای عربی است که درباره ریشه آن میان لغت شناسان اختلاف است؛ برخی آن را مصدر ثلاثی مجرد "بَرِهَ یَبْرَه بُرْهاناً" به معنای سفید شدن[۲] و برخی دیگر آن را مشتق از ریشه رباعی مجرّد "بَرْهَنَ یُبَرْهِنُ بَرهَنةً" و به معنای حجّت و دلیل دانسته‌اند[۳]؛ ولی بعید نیست این واژه در اصل مصدر "بَرِهَ یَبْرَه" به معنای سفید شدن بوده و پس از آن بر کلام آشکاری که ابهامی ندارد یا چیز روشنی که در آن خفایی نیست اطلاق شده و سپس به طور اشتقاق انتزاعی فعل رباعی "بَرْهَنَ" از آن اشتقاق یافته است، بنابراین نونِ برهان با توجّه به مادّه اصلی، زاید و با توجّه به اشتقاق ثانوی اصلی است و شاید این معنای سخن کسانی است که گفته‌اند: بَرْهَنَ مُوَلَّد است[۴]، به هر تقدیر برهان در لغت اخص از دلیل و به معنای حجّت و بیان واضح[۵] و دلیل قاطع[۶] است[۷].
برهان در اصطلاح
- برهان، قیاسی منطقی است که از مقدّمات یقینی تشکیل شده و غرض از آن اثبات حقّ است[۸].احتجاج حضرت موسی با فرعون، جنبه برهان به خود می‌گیرد. موسی با این برهان که خلق و هدایت و راهبری همه نظام هستی در دست قدرت خداوندی است، حقّ را برای فرعون آشکار می‌سازد: ﴿قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى ﴾ [۹]. استدلال مذکور، بر ربوبیت خداوند، بر موجودات و هدایت تکوینی آنها متّکی است[۱۰]. خداوند، روش احتجاج برهانی را در آیه۱۲۵ سوره نحل[۱۱]. به رسول گرامی سفارش کرده و به وی دستور می‌دهد که در دعوت خویش و استدلال خود از سخنان حقّ[۱۲]. سود جوید و سخن ناروا و باطل را به‌کار نبرد: ﴿ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ ﴾ [۱۳]؛ ازاین‌رو، رسول خدا(ص) در احتجاجات خود در مباحث عقلی، هرگز از مقدّمات وهمی و خیالی استمداد نمی‌جست و در بحث‌های کلامی از متشابهات کتاب‌های آسمانی انبیای گذشته یاری نمی‌گرفت و در استدلال‌های منقول از ملل و نحل از محکمات وحی تجاوز نمی‌کرد[۱۴].
- *دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵
برهان در قرآن کریم
گستره برهان
دعوت به دین با برهان و مطالبه آن از مدعیان
نفی برهان از کفر و شرک
اسامی و شئون برهان
انواع برهان
آثار پیروی از برهان
پیامدهای بی‌توجهی به برهان
برهان در موعودنامه
- رساله "البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان " توسط محمد کراچکی طرابلسی تألیف شده است. وی از بزرگان شیعه است که نزد شیخ مفید به فراگیری دانش پرداخته و آثار فراوانی در فقه، اخبار، اصول دین، نجوم، هیئت و انساب دارد. از جمله آثار ارزشمند وی "کنز الفوائد" است. مؤلف در جزء دوم کنز الفوائد، رساله‌ای تحت عنوان: "البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان" نگاشته است[۱۵][۱۶].
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.
- ↑ مفردات، ص۱۲۱، «بره».
- ↑ لسان العرب، ج۱، ص۳۹۴، «برهن».
- ↑ التحقیق، ج۱، ص۲۶۲، «برهن».
- ↑ منتهی الارب، ج۱، ص۷۷.
- ↑ لغت نامه، ج۳، ص۴۰۴۵، "برهان".
- ↑ رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.
- ↑ شرح المنظومه، ج۱، ص۳۲۲ـ۳۲۳.
- ↑ گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است؛ سوره طه، آیه: ۵۰.
- ↑ المیزان، ج۱۴، ص۱۶۷؛ التحریروالتنویر، ج۱۶ ص۲۳۳؛ تفسیرمراغی، مج۶، ج۱۶، ص۱۱۸.
- ↑ المیزان، ج۱۲ ص۳۷۲
- ↑ التحریروالتنویر، ج۱۴، ص۳۲۷؛ المیزان، ج۱۲ ص۳۷۱.
- ↑ مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.
- ↑ تفسیر موضوعی، ج۹، ص۱۳۹.
- ↑ چشم‌به‌راه مهدی، ص ۴۶۳.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۶.