علائم و نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)

علائم و نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی
مدخل اصلی	نشانه‌های حتمی ظهور

براساس روایات، پنج نشانه و علامت به عنوان علائم و نشانه‌های حتمی ظهور، مشهور شده‌اند: ۱. خروج سفیانی، در جهت مقابله و جنگ با امام زمان؛ ۲. خسف بیدا، فرو رفتن لشکر سفیانی در زمین و نابودی آنان؛ ۳. قیام یمانی، که پرچم هدایت به دست اوست؛ ۴. قتل نفس زکیه، کشته شدن انسانی پاک در مکه بین رکن و مقام؛ ۵. ندای آسمانی، جهت شناساندن امام زمان به مردم عالم.

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به اين پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

پاسخ جامع اجمالی

* _{پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:}

موسوی‌نسب	سلیمیان	یوسفیان	علی‌پور

• نشانه‌های قطعی و حتمی ظهور، نشانه‌هایی است که بدون تردید هنگام ظهور امام زمان (ع) رخ می‌دهد و به هیچ قید و شرطی مقید و مشروط نیست. زمان دقیق پیدایش این علائم، اندکی پیش از ظهور و اوایل قیام حضرت است. لذا با توجه به اینکه برخی از نشانه‌ها همزمان و برخی پس از ظهور اتفاق می‌افتد مناسب آن است که گفته شود نشانه‌های حتمی قیام، چه آنکه در روایتی آمده است: «خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ»
• محققان، بر اساس روایات و آنچه مشهور است پنج نشانه را از نشانه های قطعی می‌دانند: قیام مرد یمنی، قیام سفیانی، ندای آسمانی، فرو رفتن سفیانی در سرزمین بیداء و قتل نفس زکیه. البته برخی روایات موارد دیگری را هم جزء علائم حتمیه نام برده اند لکن آنچه مشهور است که از نشانه های حتمی است همین پنج مورد است.
• روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد، برخی از آنها عبارتند از:

1. امام صادق (ع) فرمودند: «پیش از ظهور قائم (ع) پنج نشانه حتمی است: خروج یمانی و سفیانی و صیحه آسمانی، قتل نفس زکیه و فرو رفتن در بیابان.
2. ایشان در روایتی دیگر فرمودند: «ندای آسمانی از نشانه‌های قطعی است و سفیانی در شمار علائم حتمی جای دارد و قیام مردی از یمن و کشته شدن نفس زکیه تردید‌ناپذیر است.» و ... .

• در ذیل به بررسی مختصر علائم حتمیه پرداخته می‌شود:

1. خروج سفیانی: در روایات آمده است پیش از قیام حضرت مهدی (ع)، مردی از نسل ابوسفیان در منطقه شام خروج می‌کند و با تظاهر به دینداری، گروه زیادی از مسلمانان را فریب می‌دهد و بخش گسترده‌ای از سرزمین‌های اسلامی را به تصرف خود در می‌آورد. او بر مناطق پنج‌گانۀ-شام، حمص، فلسطین، اردن، قنسرین و منطقه عراق-سیطره می‌یابد و در کوفه و نجف، به قتل عام شیعیان می‌پردازد و برای کشتن و یافتن آنان جایزه تعیین می‌کند مدت حکومت او نه ماه است وی آنگاه که از ظهور حضرت حجت (ع) آگاه می‌گردد، با سپاهی عظیم به جنگ وی می‌رود و در منطقۀ "بیداء" بین مکه و مدینه با سپاه امام برخورد می‌کند و به امر خدا، همۀ لشکریان وی-به جز چند نفر-در زمین فرو می‌روند و هلاک می‌شوند.
2. خسف در بیداء: از روایات نشانه‌های ظهور استفاده می‌شود: فرو برده شدن در سرزمین بیداء-که از آن به "خسف در بیداء" یاد شده است-از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی (ع) شمرده شده است. این نشانه در احادیثی که دربارۀ سفیانی سخن گفته‌اند، فراوان ذکر شده است. خسف به بیداء آن است که سفیانی با لشکری عظیم به قصد جنگ با حضرت مهدی (ع) عازم مکه می‌شود؛ اما در بین مکه و مدینه-در محلی که به سرزمین "بیداء" معروف است-به گونه‌ای معجزه‌آسا، به امر خداوند، در دل زمین فرو می‌روند.
3. قیام یمانی: یکی دیگر از نشانه‌های حتمی ظهور حضرت مهدی (ع)، خروج سرداری از اهل یمن است که مردم را به حق و عدل دعوت می‌کند. روایات فراوانی در این باره وجود دارد مانند اینکه امام باقر(ع) فرمودند: «خروج سفیانی و یمانی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز واقع خواهد شد؛ با نظام و ترتیبی همچون نظام یک رشته که به بند کشیده شده است. در میان پرچم‌ها راهنماتر از پرچم یمانی نباشد که آن پرچم هدایت است؛ چون یمانی خروج کرد، به سوی او بشتاب که همانا پرچم او پرچم هدایت است. هیچ مسلمانی را روا نباشد که با آن پرچم مقابله کند. پس هر کس چنین کند او از اهل آتش است؛ زیرا او به سوی حق و راه مستقیم فرا می‌خواند.»
4. قتل نفس زکیه: از روایات استفاده می‌شود در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع) در گیر و دار مبارزات زمینه‌ساز انقلاب مهدی(ع)، فردی پاک باخته و مخلص، در راه امام (ع) می‌کوشد و مظلومانه کشته می‌شود. این رخداد عظیم، طبق بیان روایات بین رکن و مقام-در بهترین مکان‌های زمین-اتفاق می‌افتد. فرد یادشده از اولاد امام حسن مجتبی (ع) است.
5. ندای آسمانی: "ندا" در لغت به معنای بلند شدن صدا و ظهور آن است و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود. در اینجا منظور از ندای آسمانی، صدایی است که در آستانۀ ظهور امام مهدی (ع) از آسمان شنیده می‌شود و همه مردم، آن را می‌شنوند. امام باقر (ع) در این باره می‌فرماید: «ندا کننده‌ای از آسمان، نام قائم را ندا می‌کند، پس هر که در شرق و غرب است، آن را می‌شنود، از وحشت این صدا، خوابیده‌ها بیدار، ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می‌ایستند. رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت گیرد و آن را اجابت کند؛ زیرا صدای نخست، صدای جبرئیل روح الامین است.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛ | تصویر = 13681056.jpg | پاسخ‌دهنده = سید جعفر موسوی‌نسب]]]]

حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«علائم و نشانه‌های حتمی ظهور آن است که به هیچ قید و شرطی مقید و مشروط نیست و قبل از ظهور باید واقع شود، با استفاده از روایات معصومین (ع) علائمی که حتما باید واقع شوند، به قرار ذیل می‌باشند:

• امام صادق (ع) فرمودند: پیش از ظهور قائم پنج نشانه حتمی است: خروج یمانی و سفیانی و صیحه آسمانی، قتل نفس زکیه و فرو رفتن در بیابان.
• امام صادق (ع) فرمودند: وقوع صدایی مهیب و خروج سفیانی و خروج یمانی و کشته شدن نفس زکیه و برآمدن دستی از آسمان، همه از امور حتمیه ظهور است. و وحشتی در ماه رمضان است که خفته را بیدار می‌کند و انسان‌های بیدار را به وحشت می‌اندازد و دوشیزگان پرده‌‌‌نشین را از پرده بیرون می‌آورد.
• حضرت علی (ع) از رسول خدا (ص) روایت نموده است که فرمود: ده چیز است که قبل از قیام و ظهور حضرت مهدی واقع می‌شود:

۱. سفیانی؛ ۲. دجال؛ ۳. دخان؛ ۴. دابة الارض؛ ۵. خروج قائم؛ ۶. طلوع خورشید از مغرب؛ ۷. نزول عیسی؛ ۸. خسوف در مشرق؛ ۹. خسوف در جزیرة العرب؛ ۱۰. آتشی که از مرکز عدن شعله می‌کشد».

|}

{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ | تصویر = 136863.JPG | پاسخ‌دهنده = خدامراد سلیمیان]]]]

حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «پرسمان مهدویت» در این‌باره گفته است:

«از روایات استفاده می‌شود: پنج حادثه مهم از نشانه‌های حتمی ظهور و قیام حضرت مهدی (ع) است. اگر چه برخی نشانه‌ها را به گونه‌ای تعریف کرده‌اند که ناگزیر می‌بایست گفت همه آنها پیش از ظهور حضرت رخ خواهد داد، اما به نظر می‌رسد این گونه نیست؛ بلکه برخی همزمان و برخی پس از ظهور است. از این‌رو نگارنده مناسب‌تر می‌داند به جای نشانه‌های ظهور از عنوان نشانه‌های قیام استفاده شود، تا این اشکال که، چگونه ممکن است نشانه چیزی مؤخر بر آن چیز باشد. به وجود نیاید. مؤید این دیدگاه این است که در اغلب روایاتی که نشانه‌ها را گفته، سخن از قیام حضرت است، نه ظهور آن حضرت، مهم‌ترین این تعبیرها همان تعبیر «" خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ ‏‏‏‏‏"» است.

• به هر تقدیر در اینجا به اختصار درباره نشانه‌های حتمی اشاره‌ای می‌شود:
• ۱. خروج سفیانی؛ در روایات آمده پیش از قیام حضرت مهدی (ع)، مردی از نسل ابو سفیان در منطقه شام خروج می‌کند و با تظاهر به دینداری، گروه زیادی از مسلمانان را فریب می‌دهد و بخش گسترده‌ای از سرزمین‌های اسلامی را به تصرف خود در می‌آورد. او بر مناطق پنج‌گانه- شام، حمص، فلسطین، اردن، قنسرین و منطقه عراق- سیطره می‌یابد و در کوفه و نجف، به قتل عام شیعیان می‌پردازد و برای کشتن و یافتن آنان جایزه تعیین می‌کند مدت حکومت او نه ماه است وی آنگاه که از ظهور حضرت حجّت(ع) آگاه می‌گردد، با سپاهی عظیم به جنگ وی می‌رود. و در منطقه "بیداء" "بین مکه و مدینه" با سپاه امام(ع) برخورد می‌کند و به امر خدا، همه لشکریان وی- به جز چند نفر- در زمین فرو می‌روند و هلاک می‌شوند
• درباره اینکه سفیانی کیست؟ و چه ویژگی‌هایی دارد؟ و چگونه خروج می‌کند؟ و ... چندان سخن روشنی در دست نیست. از برخی روایات استفاده می‌شود: نام وی عثمان بن عنبسه و از خاندان ابو سفیان است. برخی بر این باورند که سفیانی فرد مشخصی نیست؛ بلکه فردی است با ویژگی‌های ابو سفیان که در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع) به طرفداری از باطل، خروج می‌کند و مسلمانان را به انحراف می‌کشاند. در حقیقت، ابو سفیان، به عنوان سرسلسله سفیانیان، سمبل و نماد پلیدی است او غارت گری بود که با رباخواری، زورگویی و چپاول اموال مردم، ثروت‌های هنگفتی به چنگ آورده بود و از راه فریب و استثمار توده‌های ستمکشیده و ترویج خرافات و دامن زدن به نظام طبقاتی جاهلی، قدرت فراوانی داشت. ابو سفیان، به عنوان سردمدار شرک و بت‌پرستی و سرمایه‌داری طاغوتی، هر نوع حرکت و جنبشی را که دم از عدالت، برادری و آزادی می‌زد، دشمن شماره یک خود می‌دانست و با قدرت تمام در برابر آن به مبارزه بر می‌خاست
• بنابراین، در حقیقت سفیانی یک جریان است، نه یک شخص. سفیانی جریان باطل در بستر تاریخ است، و بر فرض هم که سفیانی را از نسل ابو سفیان بدانیم، اشکالی پدید نمی‌آید و واپسین مهره این زنجیره، همان سفیانی است که در آستانه ظهور قائم(ع) خروج می‌کند.
• ۲. خسف به بیداء؛ از روایات نشانه‌های ظهور استفاده می‌شود: فرو برده شدن در سرزمین بیداء- که از آن به "خسف به بیداء" یاد شده است- از نشانه‌های حتمی ظهور حضرت مهدی (ع) شمرده شده است. این نشانه در احادیثی که درباره سفیانی سخن گفته‌اند، فراوان ذکر شده است
• "خسف" در لغت به معنای فرو رفتن و پنهان شدن است و "بیداء" نام سرزمینی بین مکه و مدینه است منظور از "خسف به بیداء" آن است که سفیانی با لشکری عظیم به قصد جنگ با حضرت مهدی (ع) عازم مکه می‌شود؛ اما در بین مکه و مدینه- در محلی که به سرزمین "بیداء" معروف است- به گونه‌ای معجزه‌آسا، به امر خداوند، در دل زمین فرو می‌روند. از این نشانه در روایات بسیاری- از اهل سنت و شیعه- به عنوان یکی از نشانه‌های حتمی ظهور یاد شده است.
• امام باقر(ع) در بخشی از یک روایت مفصل فرمود: "... و سفیانی گروهی را به مدینه روانه کند و مهدی(ع) از آنجا به مکه رخت بربندد و خبر به فرمانده سپاه سفیانی رسد که مهدی(ع) به سوی مکه بیرون شده است، پس او لشکری از پی آن حضرت روانه کند ولی او را نیابد تا اینکه مهدی(ع) با حالت ترس و نگرانی بدان سنّت که موسی بن عمران داشت داخل مکه شود. آنگاه آن حضرت در ادامه فرمود: فرمانده سپاه سفیانی در صحرا فرود می‌آید، پس آواز دهنده‌ای از آسمان ندا می‌کند که ای دشت آن قوم را نابود ساز پس آن نیز ایشان را به درون خود می‌برد و هیچ یک از آنان نجات نمی‌یابد مگر سه نفر ..."
• ۳. خروج یمانی؛ یکی دیگر از نشانه‌های حتمی ظهور حضرت مهدی (ع)، خروج سرداری از اهل یمن است که مردم را به حق و عدل دعوت می‌کند. در کتاب‌های شیعه، روایات فراوانی در این باره وجود دارد؛ به گونه‌ای که برخی آنها را مستفیض دانسته‌اند.
• امام باقر(ع) در این باره فرموده است: "... خروج سفیانی و یمانی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز واقع خواهد شد؛ با نظام و ترتیبی همچون نظام یک رشته که به بند کشیده شده است. هریک از پی دیگری می‌آید و جنگ قدرت و هیبت از هر سوی فراگیر می‌شود. وای بر کسی که با آنان دشمنی و ستیز کند! در میان پرچم‌ها راهنماتر از پرچم یمانی نباشد که آن پرچم هدایت است؛ زیرا دعوت به صاحب شما می‌کند و هنگامی که یمانی خروج کند، خرید و فروش سلاح برای مردم و هر مسلمانی ممنوع است. چون یمانی خروج کرد، به سوی او بشتاب که همانا پرچم او پرچم هدایت است. هیچ مسلمانی را روا نباشد که با آن پرچم مقابله کند. پس هر کس چنین کند او از اهل آتش است؛ زیرا او به سوی حق و راه مستقیم فرا می‌خواند". اگرچه به جزئیات و چگونگی قیام و خروج یمانی، اشاره نشده است امّا از نشانه‌های حتمی ظهور به شمار آمده است.
• ۴. قتل نفس زکیه؛ "نفس زکیه" یعنی، فرد بی‌گناه، پاک، کسی که قتلی انجام نداده است و جرمی ندارد. از روایات استفاده می‌شود در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع) در گیر ودار مبارزات زمینه‌ساز انقلاب مهدی(ع)، فردی پاک باخته و مخلص، در راه امام(ع) می‌کوشد و مظلومانه کشته می‌شود. این رخداد عظیم، طبق بیان روایات بین رکن و مقام- در بهترین مکان‌های زمین- اتفاق می‌افتد. فرد یادشده از اولاد امام حسن مجتبی(ع) است
• ۵. ندای آسمانی؛ "ندا" در لغت به معنای بلند شدن صدا و ظهور آن است و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود و در اینجا منظور از ندای آسمانی، صدایی است که در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع) از آسمان شنیده می‌شود. و همه مردم، آن را می‌شنوند.
• روایاتی که درباره این نشانه از طریق شیعه و سنّی رسیده، فراوان؛ بلکه متواتر است
• امام باقر(ع) در این باره می‌فرماید: "ندا کننده‌ای از آسمان، نام قائم را ندا می‌کند، پس هرکه در شرق و غرب است، آن را می‌شنود. از وحشت این صدا، خوابیده‌ها بیدار، ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می‌ایستند. رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت گیرد و آن را اجابت کند؛ زیرا صدای نخست، صدای جبرئیل روح الامین است"
• از مجموع روایاتی که در این باره وجود دارد، می‌توان چند نکته را استفاده کرد:

1. "ندای آسمانی"، از نشانه‌های حتمی ظهور شمرده شده است و شیخ طوسی، نعمانی، شیخ مفید، شیخ صدوق، و ... به حتمی بودن آن اشاره کرده‌اند.
2. این صدا از آسمان شنیده می‌شود؛ به گونه‌ای که همه مردم روی کره زمین- در شرق و غرب- آن را می‌شنوند و به خود می‌آیند. از برخی روایات استفاده می‌شود که هر جمعیتی آن صدا را به زبان خود خواهد شنید.
3. محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت و بیعت با حضرت مهدی (ع) است. .

• در بین نشانه‌های ظهور از خروج دجال سخن‌های فراوانی نقل شده است در این باره توضیح دهید؟
• یکی از نشانه‌هایی که فراوان از آن سخن به میان آمده، خروج دجال است. اگرچه این رخداد در شمار نشانه‌های حتمی ظهور ذکر نشده است، اما درباره آن- به‌ویژه در منابع اهل سنت- به مراتب از نشانه‌های حتمی بیشتر اشاره شده است.
• "دجّال" از نگاه کتاب‌های لغت به معنای "آب طلا کاری" و "طلا اندود کردن" است. از آنجایی که در این کار فلزی غیر از طلا با ظاهری طلا ارائه می‌شود، نوعی دغل کاری و ظاهر فریبی تلقی می‌شود. به همین علت، افراد بسیار دروغگویی که باطل را حق جلوه می‌دهند "دجّال" نامیده می‌شوند. از روایات اسلامی استفاده می‌شود: دجّال ستمکاری است که در آخر الزمان، مردم را گمراه خواهد کرد. و البته در آموزه‌های هر سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام از آن سخن به میان آمده است. گاهی افرادی در هر سه جامعه دینی می‌گویند: دجّال تولد یافته و زنده است. . در روایاتی چند، از خروج "دجّال" به عنوان نشانه ظهور و در برخی دیگر از آن به عنوان یکی از "اشراط الساعه" یاد شده است. این نشانه، در کتاب‌های اهل سنت بیشتر با عنوان یکی از نشانه‌های برپایی قیامت دانسته شده؛ امّا در منابع روایی شیعه، اغلب از آن به عنوان حادثه‌ای مهمّ که همزمان با ظهور حضرت مهدی (ع) رخ خواهد داد، یاد شده است. از این‌رو در شمار نشانه‌های ظهور ذکر شده است. ».

|}

{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۳. حجت الاسلام و المسلمین علی‌زاده؛ | تصویر = 1100794.jpg | پاسخ‌دهنده = مهدی علی‌زاده]]]]

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی علی‌زاده، در کتاب «نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار» در این‌باره گفته است:

«روایات زیادی وارد شده که دسته‌ای از نشانه‌ها را در کنار یکدیگر به عنوان علائم تخلف‌ناپذیر ظهور معرفی کرده است. اینجا در ضمن نقل روایات یاد شده به ذکر علائم مورد نظر می‌پردازیم:

فضل بن شاذان به اسناد خود از امام باقر (ع) روایت می‌کند که حضرت فرمود: خروج سفیانی و ندای آسمانی و اختلاف بنی عباس بر سر حکومت و به قتل رسیدن نفس زکیه و طلوع خورشید از مغرب، حتمی است.

حمران بن اعین از امام صادق (ع) نقل می‌کند که حضرت ابراز داشتند:

اموری که پیش از قیام قائم (ع) قطعاً به وقوع می‌پیوندد، عبارت است از: خروج سفیانی، فرو رفتن زمین در منطقه البیداء، قتل نفس زکیه و ندای آسمانی.

شیخ صدوق به اسناد خود از عمر بن حنظله حکایت می‌کند که شنیدم امام صادق (ع) فرمود: پنج علامت قطعی وجود دارد که پیش از قیام قائم (ع) رخ خواهد داد: قیام یمانی، خروج سفیانی، صیحه آسمانی، به قتل رسیدن نفس زکیه و فرو رفتن زمین در البیداء.

اخبار زیادی نیز در دست است که برخی از این علائم را به تنهایی، نشانه قطعی معرفی کرده‌اند؛ مثلاً خروج سفیانی، یا صیحه آسمانی و یا کشته شدن نفس زکیه یا خسف بیداء علائمی هستند که هر یک محتوم شمرده شده‌اند.

|}

{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۴. حجت الاسلام و المسلمین علی‌پور؛ | تصویر = 9030760879.jpg | پاسخ‌دهنده = مهدی علی‌پور]]]]

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی علی‌پور، در مقاله «ظهور» در این‌باره گفته است:

«نشانه‌های قطعی نشانه‌هایی است که بی‌تردید هنگام ظهور آن حضرت(ع) رخ می‌دهد. زمان دقیق پیدایش این علائم، اندکی پیش از ظهور و اوایل قیام حضرت ولی عصر(ع) است. محققان، بر اساس روایات بسیار، پنج نشانه را قطعی می‌دانند:

1. نهضت مرد یمنی؛
2. قیام سفیانی؛
3. ندای (صیحه آسمانی)؛
4. فرو رفتن سفیانی در سرزمین بیداء؛
5. قتل نفس زکیه.

• این نشانه‌ها، نوید دهنده خیرها و برکت های الهی‌اند و پیاپی تحقق می‌یابند. دیگر نشانه‌ها در قرن‌های متمادی رخ می‌‌دهند، نه پیاپی و نزدیک به یکدیگر. با تحقق این پنج نشانه، زمان ظهور بی‌آن‌که ماه و روز آن معین شود، قطعی و تا حدودی مشخص می‌گردد. امام صادق(ع) می‌فرماید: «" خَمْسٌ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ(ع): خُرُوجُ الْیَمَانِیِّ وَ السُّفْیَانِیِّ وَ الْمُنَادِی یُنَادِی مِنَ السَّمَاءِ وَ خَسْفُ الْبَیْدَاءِ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّکِیَّةِ "». امام صادق(ع) به فرمودند: «" اَلنِّدَاءُ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ اَلسُّفْيَانِيُّ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ اَلْيَمَانِيُّ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ قَتْلُ اَلنَّفْسِ اَلزَّكِيَّةِ مِنَ اَلْمَحْتُومِ "»

1. نهضت مردی از یمن: قیام اصلاح‌طلبانه فردی از یمن، از نشانه‌های قطعی ظهور امام عصر(ع) شمرده می‌شود. بر اساس ظاهر برخی روایات، این شخص از نوادگان "زید بن علی" است و "حسن" یا "حسین" نام دارد. او هم زمان با شورش‌ها، انقلاب‌ها و فتنه‌ها، نهضتی الهی برپا می‌دارد. پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرماید: "خالص‌ترین نهضتی که در راه حق ایجاد می‌شود، خیزش مردی از یمن است.» معصومان(ع) نیز مؤمنان را به پیوستن به سپاه یمانی فراخوانده‌اند: "چون او خروج کند، نزدش بشتاب، زیرا پرچمش پرچم هدایت است و ایستادگی در برابر او بر هیچ مسلمانی روا نیست. هر کس از پیوستن به جنبش مرد یمنی سرباز زند، دوزخی است، چون او مردم را به سوی حق و صراط مستقیم فرا می‌خواند.. روایات نشان می‌دهند که جنبش یمنی بیش از چهارده ماه با ظهور امام عصر(ع) فاصله ندارد. سپاه این مُصلح در مدخل شام به سپاه خراسانی می‌پیوندد. این نیروی متحد با سپاه سفیانی روبه رو می‌شود؛ نبردی حساس و سرنوشت‌ساز میان آنها در می‌گیرد و سپاه سفیانی نابود می‌شود.
2. خروج سفیانی: پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «" تقعُ خروجه بعد تدابر و اختلاف بين امراء العرب والعجم لا ينتهي إلى أن يصير الأمر إلى رجل من ولد أبی سفیانَ "»
   1. نسب سفیانی: سفیانی مردی از تبار بنی‌امیه و نوادگان ابوسفیان است. پاره‌ای از روایات، وی را "عثمان بن عنبسه" و از قبیله "کلب" دانسته‌اند. سفیانی جنایت کاری بی‌رحم است؛ انسان‌ها را چون حشرات می‌کشد، بر بانوان مسلمان هتک حرمت روا می‌دارد و حرام‌های خداوند را حلال می‌سازد.. بسیاری از روایاتِ بیانگر نشانه‌های ظهور، به موضوع سفیانی و سفّاکی‎ها و پلیدی‌های او و پیروانش می‌پردازند. بر اساس این روایات، او انسانی مفسد، قدرت طلب و ستمگر است و یارانی پست و خون‌خوار دارد. تطبيق سفیانی بر نهاد و یا حکومتی ممکن نیست، ولی می‌توان وی را نماد پلیدی و فساد به شمار آورد.
   2. زمان و مکان خروج: در برخی روایات، کلیاتی در مورد زمان و مکان خروج سفیانی بیان شده است. به عنوان نمونه حذيفه از پیامبر اکرم(ص) به روایت نموده است که: در آن دم، سفیانی بی‌درنگ از بیابان خشک و سوزان خروج کرده، وارد دمشق می‌شود. گویا سفیانی از منطقه‌ای خشک و بی‌آب در شرق فلسطین، یعنی غرب اردن و جنوب غربی دمشق، به پا می‌خیزد. زمان خروج وی را یکی از جمعه‌های ماه رجب نگاشته‌اند. او بر فراز منبر دمشق قرار می‌گیرد، مردم را به بیعت با خود فرا می‌خواند و فرمان جهاد می‌دهد. شورش وی پانزده ماه به درازا می‌انجامد. شش ماه می‌جنگد، بر منطقه‌ای گسترده از خاورمیانه شامل اردن، فلسطین، دمشق و... چیرگی می‌یابد و دقیقا نه ماه فرمان می‌راند. درباره مکان و زمان خروج سفیانی، روایت‌های متعددی نقل شده است.
   3. ویژگی‌های ظاهری و رفتاری: درباره ویژگی‌های ظاهری و رفتاری این انسان پلید روایات بسیاری وجود دارد. دو نمونه از این روایات چنین است: امام باقر(ع) فرمودند: سفیانی سرخ رو و زاغ چشم است و موهای بور دارد. هرگز لحظه‌ای خدا را نپرستیده است؛ مکه و مدینه را نمی‌بیند و می‌گوید: پروردگارا من انتقامم را می‌گیرم، اگر چه با ورود به آتش باشد.؛ پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «أشَدُّ خَلقِ الله شرّاً و أكثرُ خَلقِ الله ظُلماً، شرسٌ، قاسِي القلبِ، يجمَعُ له و لِجَیشِه من كافَّة الأقطارِ الإسلامية، فَيهزَ مُهُم و يقتلهم و ينادی بشعار له في حروبه هو، یارب! ثاری ثمَّ النار»؛
   4. مراحل خروج سفیانی: چنانکه گفته شد، سفیانی در سوریه به پا می‌خیزد. بر مناطقی چون دمشق، حمص، حلب، اردن و فلسطین چیرگی می‌یابد و یهودیان و تبهکاران از او پیروی می‌کنند. این تحولات در شش ماه تحقق می‌یابد. آن‌گاه ۱۴۲ هزار سرباز گرد می‌آورد و آن‌ها را برای فتح عراق و حجاز بدان مناطق گسیل می‌دارد. سپاه مدينه سفیانی ۱۲۰ هزار نیرو دارد که به دست‌گیری حضرت مهدی(ع) می‌اندیشند. این سپاه سه روز در مدینه به چپاول و جنایت دست می‌یازد و سپس به سوی مکه رهسپار می‌شود. وقتی به بیابانی به نام "بیدا" می‌رسد، زمین به امر خداوند همه آنان را می‌بلعد. تنها دو تن جان سالم به در می‌برند؛ یکی به سوی امام(ع) می‌رود تا بشارت نابودی دشمنان حق را به وی رساند و دیگری به سوی سفیانی می‌رود تا سرنوشت شوم سپاه را گزارش دهد. از سوی دیگر، سپاه عراقِ سفیانی در اطراف نجف (روحا) فرود می‌آید و ده‌ها هزار تن از آنان برای اشغال نجف و کوفه حرکت می‌کنند. آنها در مسیر این دو شهر، با سپاه بغداد می‌جنگند؛ سیلابی از خون به راه می‌افتد و زنان و دختران به اسارت برده می‌شوند. سپاه سفیانی سپس به سوی شام عقب نشینی می‌کند. در این موقعیت، گروهی به فرماندهی "سید هاشمی" و جمعی به رهبری قهرمان "یمنی"، سپاه سفیانی را تعقیب می‌کنند و در نبردی خونین نابودشان می‌سازند. وقتی حضرت مهدی (ع) به کوفه می‌رسد و عدالت را در حجاز، عراق و دمشق برپا می‌سازد، به سوی سفیانی حرکت می‌کند و در "رمله" ( شمال شرقی قدس) با آن سپاه تبهکار روبه رو می‌شود. سفیانی با امام بیعت می‌کند، ولی چندی بعد به سبب نکوهش سران سپاهش بیعت می‌شکند و با امام می‌جنگد. سپاه سفیانی، پس از نبردی خونین نابود می‌شود و به اسارت در می‌آید. سفیانی پس از اسارت به امام(ع) می‌گوید: "پسر عمو، آزادم ساز تا در شمار یارانت باشم! حضرت(ع) به اصحابش می‌فرماید: درباره او و سخنانش چه می‌گویید؟ یاران پاسخ می‌دهند: چگونه با این همه تجاوز و ستم، انتظار بخشش دارد؟! به خدا سوگند، به کمتر از نابودی‌اش راضی نمی‌شویم. حضرت(ع) می‌فرماید: هر چه می خواهید انجام دهید. گروهی از اصحاب سر از پیکرش جدا می‌کنند و فتنه‌ای بزرگ را ریشه کن می‌سازند.
3. ندای آسمانی: این نشانه چنان آشکار است که همه مردم جهان در می‌یابند. بر اساس روایات بسیار، خروش آسمانی به وسیله فرشته وحی انجام می‌شود و او قیام حضرت حجت(ع) را اعلام می‌دارد. این بانگ آسمانی بر جهانیان تأثیری شگرف می‌نهد. هنگام تحقق آن، خفتگان وحشت زده بیدار می‌شوند، نشستگان سراسیمه برمی‌خیزند، ایستادگان بی‌اختیار بر زمین می‌افتند و بانوان پاک دامن هراسناک از خانه‌ها بیرون می‌دوند. این ندا را همگان می‌شنوند و معنایش را در می‌یابند. امام صادق(ع) فرمود: «" يَسْمَعُهُ كُلُّ قَوْمٍ بِأَلْسِنَتِهِمْ "». در آستانه ظهور، ندای آسمانی متعدد و از نظر محتوا و زمانِ وقوع گوناگونند. نخستین ندا در ماه رجب طنین می‌افکند. امام رضا(ع) می‌فرماید: در ماه رجب سه ندا طنین می‌افکند؛ یکی می‌گوید آگاه باشید، لعنت خدا بر ستمکاران فرو می‌بارد. دومی می‌گوید: هان ای مؤمنان! آن حادثه نزدیک شد. مضمون سومی چنین است: خداوند آن گرامی را فرمان ظهور داده است؛ سخنان را بشنوید و فرمانش را گردن نهید.. ندای دوم، در ماه رمضان شنیده می‌شود. این ندا از نداهای دیگر مهم‌تر است و از نشانه‌های قطعی ظهور به شمار می‌آید. امام صادق(ع)فرمود: آن خروش آسمانی که در ماه رمضان پیش از ظهور طنین می‌افکند، در شب جمعه و شب بیست و سوم ماه خواهد بود.. درباره محتوای این بانگ آسمانی، روایات گوناگون است؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: ندا کننده‌ای در آغاز روز از آسمان ندا در می‌دهد و هر جامعه و ملتی به زبان و فرهنگ خویش آن را در می‌یابد: جهانیان! آگاه باشید که حق با علی و در شیعیان از واقعی اوست. در عصر همان روز، ابلیس چنین ندا در می‌دهد: مردم! آگاه باشید که حق در راه و رسم سفیانی و پیروان اوست. بر اساس روایتی دیگر از امام باقر(ع)، ابلیس عبارت:«"أَلَا إِنَّ فُلَاناً قُتِلَ مَظْلُوماً "» را بر زبان می راند.. ندای سوم، در محرم و مقارن با ظهور امام عصر(ع) به گوش می‌رسد. محتوای این بانگ به طور دقیق مشخص نیست؛ چنان که محتوای بانگ‌های پیشین کاملا روشن نمی‌نماید و اختلاف‌هایی در آنها وجود دارد. البته می‌توان گفت همه مضامین یاد شده، در روایات گوناگون بیان می‌شود و ائمه(ع) ما در هر روایت به بخشی از آن اشاره کرده‌اند.
4. فرو رفتن سپاه سفیانی در "بیداء": این علامت نیز از نشانه‌های قطعی ظهور شمرده شده است. خلاصه ماجرای این پدیده، براساس روایات اهل بیت(ع)، چنین است: بخشی از سیاه سفیانی به دستور وی به سوی مدینه حرکت می کنند تا حضرت مهدی(ع) را به قتل برسانند. این گروه به مدینه می‌رسد و تا سه روز در آن شهر به جنایت می‌پردازد. افزون بر این، سفیانیان در مسیر خویش آبادی‌ها را ویران می‌کنند بر مردم ستم و جنایت روا می‌دارند. این سپاه بعد از فجایع مدینه، برای دست‌یابی به امام عصر(ع) به سمت مکه رهسپار می‌شود. در مسیر مکه در منطقه‌ای به نام "بیداء" عذاب الهی بر آنان فرود می‌آید و در دل زمین فرو می‌روند. در این واقعه، تنها دوتن نجات می‌یابند؛ یکی، بشارت این نابودی را به امام عصر(ع) می‌رساند و دیگری خبر تلخ شکست را به سفیانی.
5. قتل نفس زکیه: شهادت نفس زکیه از علائم قطعی ظهور شمرده شده است. "نفس زکیه" جوانی است که در مسجدالحرام و میان حجرالاسود و مقام ابراهیم کشته می‌شود. درباره نَسَب این شخصیت ارزشمند، اتفاق نظر وجود ندارد؛ جمعی او را "حسنی" و برخی "حسینی" می‌خوانند. البته این اختلاف به این حقیقت که او از فرزندان پیامبر(ص) است، آسیب نمی‌رساند.. امام عصر(ع) پس از ظهور، این جوان را به مکه می‌فرستد تا پیام شفاهی حضرت را به میان برساند. این پیام به عدالت، مهر، محبت و کرامت انسانی اشاره دارد و مکیان را به برپاداشتن آنها فرا می‌خواند. تبهکاران مکه این جوان وارسته را در آن مکان مقدس می‌کشند. شهادت این سید پاک‌دل دقیقا پانزده روز پیش از قیام حضرت مهدی(ع) اتفاق می‌افتد.. در پاره‌ای از روایات، "نفس زکیه" برای کسی به کار رفته است که همراه هفتادتن از یاران پاک نهادش در اطراف کوفه به دست سپاه متجاوز سفیانی به شهادت می رسد.البته نفس زکیه‌ای که از عالم قطعی ظهور است و پانزده روز پیش از قیام امام عصر(ع) به شهادت می‌رساند، همان است که در مسجد الحرام کشته می‌شود».

|}

{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۵. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ | تصویر = 1368303.jpg | پاسخ‌دهنده = پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]]]]

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:

«نشانه‌های حتمی:

1. خروج سفیانی: سفیانی نام مردی جنایت‌کار است که از شام قیام می‌کند و لشکرهایی برای کشتن شیعیان به مدینه و کوفه می‌فرستد و خودش هم به سمت بیت المقدس حرکت می‌کند؛ امام صادق (ع) فرمود: اگر سفیانی را ببینی، پلیدترین مردم را دیده‌ای.
2. خسف بیداء: خسف یعنی فرو رفتن در زمین و بیداء نام بیابانی میان مکه و مدینه و به معنای نابودی است. وقتی لشکر سفیانی پس از فتح مدینه از آنجا خارج می‌شوند و به سوی مکه حرکت می‌کنند، همه در بیابان بیداء به زمین فرو رفته، به‌طور معجزه‌آسا دفن می‌شوند؛
3. ندای آسمانی: منظور صدایی است که در شب و روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان از آسمان شنیده می‌شود و همه دنیا و هرکس به زبان خود آن را می‌شنود. امام صادق (ع) فرمود: ندا دهنده‌ای از آسمان به‌نام قائم (ع) و نام پدرش آواز می‌دهد و از روایات چنین برمی‌آید که چندین ندا به گوش می‌رسد.
4. قتل نفس زکیه: نفس زکیه یعنی انسان پاک و بی‌گناه؛ یکی از نشانه‌های حتمی، کشته شدن فردی بی‌گناه از سادات در مسجد الحرام بین رکن و مقام است. امام صادق (ع) فرمود: بین قیام قائم آل محمد (ع) و کشته شدن نفس زکیه، تنها پانزده شب فاصله دارد.
5. قیام یمانی: یمانی سرداری نیک‌نهاد و درست‌کار و طرف‌دار امام مهدی است و از صنعای سرزمین یمن کمی پیش از ظهور قیام می‌کند. او با تباهی‌ها می‌ستیزد. امام باقر (ع) فرموده: در میان بیرق‌هایی که پیش از قیام مهدی (ع) بلند می‌شود، پرچمی هدایت‌کننده‌تر از پرچم یمانی وجود ندارد که آن پرچم هدایت است، چون شما را به سوی صاحب‌تان دعوت می‌کند. یمانی، هم‌زمان با سفیانی قیام می‌کند».

|}

{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۶. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛ | تصویر = 991395.jpg | پاسخ‌دهنده = | پاسخ = نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند:

«مهم‌ترین بخش علائم ظهور، نشانه‌هایی است که به عنوان علائم حتمی در روایات متعدد آمده‌اند و علما و اهل حدیث بیش از سایر علائم به آن‌ها توجه کرده و آن‌ها را پذیرفته‌اند. امام صادق(ع) فرمود: "قیام قائم ما پنج نشانه دارد؛ خروج سفیانی، یمانی، ندای آسمانی، قتل نفس زکیه و خسف بیداء.

• در این بخش لازم است با توجه به روایات، این نشانه‌ها را بیشتر و بهتر بشناسیم.

1. خروج سفیانی: خروج سفیانی یکی از علائم حتمی است که در روایات فراوان آمده و این گونه توصیف شده است: سفیانی، مردی از نسل ابو سفیان است که اندکی پیش از ظهور قیام می‌کند. او از عناصر فاسدی است که با تظاهر به دینداری، گروه بسیاری را فریب می‌دهد و در بخشی از کشورهای اسلامی کشتار فراوان می‌کند و با مخالفان خود به شکل فجیعی برخورد می‌کند. امام صادق(ع) درباره او فرمود: "اگر سفیانی را ببینی، پلیدترین مردم را مشاهده کرده‌ای. شروع قیام سفیانی در ماه رجب است و پس از تصرف شام و مناطق اطراف آن به عراق حمله کرده، در آنجا به کشتار گسترده‌ای دست می‌زند. بر اساس بعضی از روایات، مدت حکومت او نُه ماه است و از ابتدای خروج تا کشته شدن او، پانزده ماه طول می‌کشد.
2. خسف بیداء: "خسف" به معنای فرو رفتن و "بیداء" نام منطقه‌ای میان مکه و مدینه است. مقصود از "خسف بیداء" این است که سفیانی، لشکری را برای مقابله با امام مهدی(ع) به سمت مکه گسیل می‌دارد. هنگامی که لشکر او به منطقه بیداء می‌رسد، به صورتی معجزه‌آسا در زمین فرو می‌رود. این رویداد به عنوان یکی از علائم ظهور در روایات شیعه و سنی آمده است و در روایات شیعی از نشانه‌های حتمی است. امام باقر(ع) در این باره فرمود: "به فرمانده سپاه سفیانی خبر می‌رسد که مهدی(ع) به سوی مکه رفته است، پس لشکری را در پی او روانه می‌کند؛ ولی او را نمی‌یابد... چون لشکر سفیانی به سرزمین بیداء رسید، ندا دهنده‌ای از آسمان آواز می‌دهد: "ای سرزمین بیداء! آنان را نابود کن"؛ پس آن سرزمین، لشکر را در خود فرو می‌برد.
3. خروج یمانی: قیام سرداری از سرزمین یمن یکی دیگر از علائم حتمی است که اندکی پیش از ظهور، رخ خواهد داد. وی که مردی صالح و مؤمن است بر ضد بدی‌ها و انحرافات قیام می‌کند و با تمام توان با بدی‌ها و تباهی‌ها مبارزه می‌کند. البتّه جزئیات حرکت و اقدامات او برای ما چندان روشن نیست. امام باقر(ع) در این باره فرمود: "... در میان بیرق‌ها‌یی که قبل از قیام مهدی(ع) بلند می‌شود پرچمی هدایت کننده‌تر از پرجم‌ یمانی وجود ندارد که آن پرچم هدایت است؛ چون به سوی صاحب شما امام مهدی(ع)] دعوت می‌کند.
4. صیحه آسمانی: یکی دیگر از علائم حتمی که پیش از ظهور اتفاق می‌افتد، صحیه (ندای) آسمانی است. این ندای آسمانی که بر اساس بعضی از روایات، ندای جبرئیل(ع) است در ماه رمضان شنیده می‌شود. از آنجا که قیام مصلح کل، انقلابی جهانی است و همگان منتظر وقوع آن هستند، یکی از راه‌های آگاهی مردم جهان از این رویداد، همین ندای آسمانی خواهد بود. امام باقر(ع) فرمود: "قیام قائم (ع) تحقق نمی‌یابد، مگر اینکه ندا دهنده‌ای از آسمان ندایی دهد که اهل مشرق و مغرب، آن را بشنوند. این صیحه همچنان که مایه شادمانی مؤمنان است، هشداری برای بدکاران است تا از کردار زشت خود دست کشیده، به حلقه یاوران مصلح جهانی بپیوندند. محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت از حضرت مهدی(ع) و پیروی از آن حضرت است. امام صادق(ع) فرمود: "ندا داده می‌شود به اسم او و اسم پدرش که: آگاه باشید به راستی که فلان پسرِ فلان حجت بن الحسن العسکری قائم آل محمد (ص) است. پس سخن او را بشنوید و از او اطاعت کنید. امام صادق(ع) فرمود: در آن هنگام هیچ صاحب روحی از آفریده‌های خدا باقی نمی‌ماند، مگر اینکه این ندا را خواهد شنید... و این، ندای جبرئیل است. طبق بعضی از روایات پس از شنیده شده ندای آسمانی، از زمین نیز صدایی بلند می‌شود. این ندا از شیطان است که مردم را به گمراهی فرا می‌خواند و می‌کوشد تا مردم را از پیروی ندای آسمانی و بیعت با امام زمان باز دارد. بنابراین جبرئیل، مردم را به امام حق فرا می‌خواند و شیطان به سوی باطل و گمراهی. بدیهی است که آن‌ها که در زمان غیبت، به امام غایب معتقد بوده و به دنبال رضایت اویند در آن روز نیز به ندای حق لبیک گفته و بدون هیچ تردیدی از امام خود پیروی خواهند کرد.
5. قتل نفس زکیه: "نفس زکیه" به معنای انسان پاک بی‌گناهی است که قتلی انجام نداده است. یکی از علائم حتمی که بیشتر در روایات شیعه بیان شده، این است که جوانی بی‌گناه در مسجد الحرام بین رکن و مقام کشته می‌شود. این رویداد به وسیله اهل مکه و در آستانه قیام مهدی خواهد بود. امام باقر(ع) در حدیثی طولانی نقل فرموده‌اند: "قائم (ع) به اصحاب خود می‌فرماید: "ای قوم! اهل مکه مرا نمی‌خواهند؛ ولی من کسی را به سوی آن‌ها می‌فرستم تا حجت را بر ایشان تمام کنم... پس مردی از اصحاب خود را می‌خواند و به او می‌فرماید: به سوی اهل مکه برو و بگو: ای اهل مکه! من فرستاده مهدی هستم. او خطاب به شما می‌گوید: ما اهل بیت رحمت و معدن رسالت و خلافت هستیم و ما فرزندان محمد (ص) و سلاله پیامبرانیم و به راستی که مورد ظلم و ستم قرار گرفتیم و از زمانی که پیامبر از دنیا رفت، تا امروز، حق ما گرفته نشده است. پس اکنون ما شما را به یاری می‌خوانیم؛ ما را یاری کنید. چون آن جوان این سخن را بگوید مردم، او را بین رکن و مقام می‌کشند. او نفس زکیّه است.. برابر بعضی از روایات بین کشته شدن نفس زکیه و قیام قائم آل محمد (ص) تنها پانزده شب فاصله خواهد بود.».

|}

1. علائم و نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
2. علائم و نشانه‌های ظهور چیستند؟ (پرسش)
3. علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)
   1. علائم و نشانه‏‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      1. آیا خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      2. آیا خسف بیداء از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      3. آیا ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      4. آیا قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      5. آیا قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      6. آیا ظاهر شدن کف دستی در آسمان از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      7. آیا اختلاف عباسیان بر سر حکومت از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      8. آیا طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
   2. نشانه‏‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟ (پرسش)
      1. آیا قتل محمد پسر عموی نفس زکیه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      2. آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      3. آیا قیام سید حسنی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      4. آیا خروج دجال از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      5. آیا خروج شیصبانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
      6. آیا قیام شعیب بن صالح از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      7. آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      8. آیا خسوف و کسوف در یک ماه رمضان از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      9. آیا قساوت دل‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      10. آیا انتشار علوم اهل بیت از قم نشانه ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      11. آیا مرگ و میرها و زلزله‌ها و جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      12. آیا نبرد میان سفیانی و اصهب از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      13. آیا باران‌های پیاپی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      14. آیا گسترش ظلم و فساد از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      15. آیا آمدن غربی‌ها به سرزمین عراق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      16. آیا فتنه و آشوب در سوریه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      17. آیا اختلاف در میان امت اسلام از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      18. آیا انقراض سلسله بنی‌عباس از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      19. آیا مردن پاداشاهی به نام عبدالله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      20. آیا بالا آمدن آب دجله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      21. آیا گرانی و بالا رفتن قیمت‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      22. آیا علاماتی که در ماه رجب ظاهر می‌شود از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      23. آیا وقوع مسخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      24. آیا برگشت مرده‌ها به دنیا از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      25. آیا کشته شدن انسانهای بیگناه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      26. آیا پر آب شدن دریاچه ساوه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      27. آیا حمله ملخ‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      28. آیا مرگ سریع از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      29. آیا بستن پل کرخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      30. آیا انشعاب نهری از فرات و جاری شدن در کوچه‌های کوفه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      31. آیا طلوع ستاره‌ای از مشرق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      32. آیا قیام مغربی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      33. آیا خشک شدن نیل از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
4. علائم متصل و منفصل ظهور امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
5. علائم متصل و نزدیک به ظهور امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
6. علائم منفصلی که با ظهور امام مهدی فاصله دارند چیستند؟ (پرسش)
7. در قرآن و حدیث چه مفاهیمی با نشانه‌های ظهور مرتبط هستند؟ (پرسش)
   1. مراد از علائم در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
   2. مراد از آیت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
   3. مراد از دلالت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
   4. مراد از آخر الزمان در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
   5. مراد از ملاحم و فتن در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
   6. مراد از ظهور در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
   7. مراد از خروج در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
   8. مراد از قیام در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
   9. مراد از اشراط الساعه در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
8. منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ (پرسش)
9. مفهوم توصیفی یا تمثیلی بودن نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
10. آیا ندای شیطانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
11. فواید دانستن علائم و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
12. چه تفاوت‌هایی میان امور حتمی‌الوقوع و احتمالی در بحث نشانه‌های ظهور وجود دارد؟ (پرسش)
13. موقوف یا مشروط بودن نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
14. نتیجه تقسیم‌بندی نشانه‌های ظهور به موقوف و حتمی چیست؟ (پرسش)
15. آیا به بهانه اینکه امام مهدی انسان‌های بد را مجازات می‌کند باید از او ترسید؟ (پرسش)
16. آیا تا زمان ظهور امام مهدی قرآن و اسلام تحریف می‌شود؟ (پرسش)
17. آیا می‌توان گفت ظهور نزدیک است؟ آیا می‌توان گفت که اوضاع نابسامان و هرج و مرج جهان نشانه نزدیکی ظهور است؟ (پرسش)
18. آیا بین ظهور و حضور فرقی هست؟ (پرسش)
19. آیا عوامل طبیعی مانند پاره شدن لایه اوزون و کم شدن آب شیرین در تعجیل فرج امام مهدی تاثیر دارد؟ (پرسش)
20. آیا مراد از مرگ عبد الله که در روایت امام صادق نشانه ظهور است عبد الله پادشاه عربستان است؟ (پرسش)
21. آیا طوفان‏‌ها و حوادثی که اکنون در جهان رخ می‌‏دهد نشان از آمدن حضرت است؟ (پرسش)
22. اولین دعای امام مهدی به هنگام ظهورش چیست؟ (پرسش)
23. آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آن‏که متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفه‏‌ای و اهل کجاست؟ (پرسش)
24. آیا الگوی حکومت امام مهدی و افراد آن قبل از ظهور تحقق می‌یابد؟ (پرسش)
25. آیا تعبیر از آیت الله خامنه‏‌ای به سید حسینی درست است؟ (پرسش)
26. از آن‏جا که دجال قبل از امام مهدی می‏‌آید آیا می‏‌توانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
27. امام مهدی از چه راهی متوجه می‏‌شوند که موقع ظهورشان فرا رسیده است؟ (پرسش)
28. از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
29. تابوت سکینه چیست؟ (پرسش)
30. جهان در آستانه ظهور امام مهدی در چه شرایطی است؟ (پرسش)
31. پدیده‏‌های غیرمتعارف قبل از ظهور کدام‏اند؟ (پرسش)
32. آگاهی از علائم ظهور افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان حضرت برای مقابله نیز می‌‌شود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)
33. آیا اوضاع جهان پیش از ظهور پیش بینی شده است؟ (پرسش)
34. استعجال ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
35. ندای شیطانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟ (پرسش)
36. در عصر ظهور امام مهدی وضعیت سیاسی و جغرافیایی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
37. آیا اعلان نشانه های و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟ (پرسش)
38. چرا علائم و نشانه‌های ظهور همه از نوع خشن هستند؟ (پرسش)
39. آیا در نشانه‌های ظهور بدا رخ می‌دهد؟ و نشانه‌های حتمی تغییرپذیرند؟ (پرسش)
40. نشانه‌های ظهور در کدام ماه قمری تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
41. ارتباط میان ماه رمضان و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
42. چه فتنه‌هایی پیش از ظهور امام مهدی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.