قتادة بن دعامه سدوسی بصری

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

قتادة بن دعامه سدوسی بصری در تاریخ اسلامی

مقدمه

ابو الخطاب قتادة بن دعامۀ سدوسی بصری یکی از مفسران تابعی است که کتاب تفسیری نیز داشته است. گفته‌اند وی در سال ۶۱ ه‍‌. ق نابینا متولد شده و در سال ۱۱۷ در ۵۶ سالگی در «واسط‍‌» از دنیا رفته است.

وی، هم از صحابه مانند انس بن مالک و ابو الطفیل روایت کرده و هم از مفسران تابعی مانند سعید بن مسیب، عکرمه، حسن بصری و عطاء بن ابی رباح؛ بنابراین، در تابعی بودن وی تردیدی نیست، ولی همۀ دانش خود را به‌طور مستقیم از صحابه فرا نگرفته است. سیوطی او را در طبقۀ تابعین از مفسران آورده و او را از مفسران کهنی که غالب سخنانشان را از صحابه تلقی کرده‌اند، معرفی کرده است. داوودی او را در طبقات المفسرین با عنوان "الحافظ‍ العلّامة، ابو الخطاب البصري، الضرير الاكمه المفسر" آورده و گفته است: تفسیر او را شیبان بن عبد الرحمان ابو معاویه بصری از وی روایت کرده و از احمد بن حنبل نقل نموده که گفته است: قتاده به تفسیر و اختلاف علما آگاه است.

حاج خلیفه از کتاب تفسیری وی با عنوان تفسیر قتادة بن دعامه یاد کرده و گفته است: وی مشهور به ابن السدوسی است. فؤاد سزگین نیز او را در شمار مفسران آورده و گفته است:

مفسر، فقیه و عالم به شعر و انساب بوده است و در شمار آثار وی از کتابی به نام التفسیر یاد کرده و گفته است: به نظر می‌رسد تفسیر وی حجمی بزرگ داشته است. طبری بیش از ۳۰۰۰ بار از او یاد کرده است. از روایت محمد بن سنان در روضة الکافی به‌دست می‌آید که وی در بصره قرآن را تفسیر می‌کرده؛ ولی تفسیر وی مورد تأیید امام باقر(ع) نبوده و فراتر از توان و صلاحیت خود به تفسیر قرآن می‌پرداخته است. برای آگاهی از آن روایت، مذهب، وثاقت، استاد، رتبۀ علمی و آدرس برخی از آرای تفسیری وی، به مکاتب تفسیری تألیف نگارنده رجوع شود.

منابع

1. بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن