اهل الذکر
اهل الذکر واژهای برگرفته از آیه ۴۳ سوره نحل و آیه ۷ سوره انبیاء به معنای کسانی است که اهل علم بوده و مسائلی را که دیگران ناآگاهند، ایشان میدانند. در این دو آیه بر لزوم مراجعه به اهل ذکر تاکید شده است که امری عقلانی نیز هست. معنا و مصداق آیه عام است اما مهمترین مصداقی که در روایات برای اهل الذکر مطرح شده اهل بیت (ع) هستند.
معناشناسی
اهل الذکر ترکیبی اضافی و مرکب از "اهل" و "ذکر" است.
اهل
واژه أهل به معانی سزاوار و لایق به چیزی، مختار و منتخب، خاندان، خویشان، عیال و فرزندان، ملت و امت و... آمده است[۱]. اهل الرجل یعنی کسانی که در خانه آن مرد زندگی میکنند. سپس به طور مجاز کسانی را که منسوب به یک مرد هستند، اهل بیت آن مرد میگویند[۲]. قدر جامع تمام تعریفها، تعلق، سنخیت، أنس و الفت داشتن با چیزی و اختصاص داشتن به آن است. البته هرچه تعلق چیزی به چیزی بیشتر باشد اختصاص بدان شدیدتر است و هر چه اختصاص شدیدتر باشد صدق عنوان "اهلیت" قویتر خواهد بود[۳].
واژه اهل به هر آنچه که اضافه شود، تمامی افرادی که در آن مشارکت دارد را شامل میشود از همین رو در قرآن کریم اهل به کلمات مختلفی اضافه شده است که همین مشارکت را میرساند؛ به عنوان مثال: "اهل الانجیل"، "اهل هذه القریه" و "اهل التقوی". یعنی کسانی که انجیل را قبول دارند یا کسانی که در یک روستا زندگی میکنند یا کسانی که تقوا دارند[۴]. اهل الذکر بر کسانی که در مسأله ذکر با یکدیگر اشتراک دارند اطلاق میشود[۵].
ذکر
ذکر در لغت به معنای حفظ و یادآوری چیزی و خلاف نسیان است[۶] و گاهی به حضور شئ در قلب و همچنین به قول نیز اطلاق میشود[۷]. برخی گفتهاند: ذکر گاهی به معنای هیئت نفسانی است که انسان به وسیله آن میتواند معارفی را که کسب کرده نگهداری کند. در این صورت ذکر مانند حفظ است، جز آنکه به اعتبار احراز آن معارف "حفظ" و به اعتبار استحضار آنها "ذکر" گفته میشود[۸].
بنابراین مراد از "اهل الذکر" کسانی هستند که اهل حفظ و علم بوده و مسائلی را که دیگران ناآگاهند، ایشان میدانند[۹].
آیه اهل الذکر
خداوند متعال در دو آیه آیه ۴۳ سوره نحل و آیه ۷ سوره انبیاء لزوم مراجعه به اهل ذکر را بیان کرده است. این دو آیه که به "آیه اهل الذکر" یا "آیه سوال" معروف هستند[۱۰]، همگان را به لزوم پرسشگری از اهل خبره در مسائلی که علم ندارند فرا میخواند. رجوع به آگاهان و دانایان در هرمسألهای، امری عقلانی و طبیعی است و رجوع جاهل به عالم مبنای ارتباطات بشری است. علامه طباطبایی میگوید: آیه اشاره به یك اصل عمومی عقلایی است كه جاهل به اهل خبره مراجعه میكند[۱۱].[۱۲]
اهلالذکر کدامند؟
تبیین اهل الذکر
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ج۲ ص۲۸؛ بصائر ذوی التمییز، ج۲، ص۸۳، ۸۵.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ج۱ ص۹۶.
- ↑ التحقیق، ج۱، ص۱۶۹، «اهل».
- ↑ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج ۱، ص۱۳۵.
- ↑ ر. ک: عبدالمحمدی بنچناری، حسین، بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت؛ اصغرپور قراملکی، محسن، مقاله «اهل الذکر»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۱۳۰ - ۱۳۳.
- ↑ مقاییس اللغه، ج۲، ص۳۵۸؛ لسان العرب، ج۵، ص۴۹، «ذکر».
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ص۳۲۸؛ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۵، ص۳۴۶.
- ↑ مفردات، ص۳۲۸؛ بصائر ذوی التمییز، ج۳، ص۹، «ذکر».
- ↑ ر. ک: عبدالمحمدی بنچناری، حسین، بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت؛ اصغرپور قراملکی، محسن، مقاله «اهل الذکر»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۱۳۰ - ۱۳۳.
- ↑ آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، ص۳۰۰.
- ↑ المیزان، ج ۱۲ ص ۲۷۵
- ↑ ر. ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۲.