قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

قلمرو علم امام(ع) از دیدگاه آیات، روایات و اصحاب ائمه(ع)
زبان	فارسی
پژوهشگر	سید علی هاشمی (افغانستان)
استاد راهنما	محمد تقی سبحانی (ایران)
موضوع	علم امام، امامت
مذهب	شیعه
سال دفاع	۱۳۹۳
وابسته به	جامعة المصطفی العالمیة
تعداد صفحات	(نامعلوم)
وبگاه معرف	جامعة المصطفی العالمیة

قلمرو علم امام(ع) از دیدگاه آیات، روایات و اصحاب ائمه(ع) پایان‌نامه‌ای است که به موضوع امامت می‌پردازد و به بحث علم امام(ع) از دیدگاه آیات، روایات و اصحاب ائمه(ع) نگاه ویژه دارد. این پایان‌نامه توسط آقای سید علی هاشمی نگاشته و در مجتمع آموزش عالی امام خمینی دفاع شده است. استاد راهنمای این پایان‌نامه آقای محمد تقی سبحانی و استاد مشاور آن آقای حسن یوسفیان است

چکیده پایان‌نامه

• پژوهشگر این پایان‌نامه در ابتدای چکیده خود می‌گوید: «اعتقاد به علم الهی و ویژه برای ائمه(ع) از نکات برجسته در تفکر شیعه امامیه است. بحث قلمرو علوم آنان از مباحث مهم این موضوع است».
• پژوهشگر می‌افزاید: «در این رساله تلاش شده است به شیوه تحلیلی ـ توصیفی و با استناد به قرآن و مهم‌ترین منابع روایی، به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که محدوده دانش آنان در حوزه علوم دینی، علوم بشری و علم به غیب از دیدگاه قرآن و سنت تا کجاست؟ آیا می‌توان دانش ائمه(ع) را تام و کامل دانست یا قلمرو علوم آنان محدودیت‌هایی نیز داشته است؟ اصحاب ائمه(ع) چه باوری در این موارد داشتند؟ ».
• در خاتمه پژوهشگر می‌نویسد:«بررسی دیدگاه اصحاب ائمه(ع) در موضوع قلمرو علوم ائمه(ع) به این نتیجه ختم شد که علی رغم اختلاف در سطح علمی اصحاب، برخی قلمرو‌های علمی ائمه(ع) مانند علم به دین برای اصحاب شناخته شده و برخی دیگر مانند علم ائمه(ع) به غیب و بحث تام یا محدود بودن علوم آنان در دیدگاه ایشان با ابهام‌هایی روبرو بوده است. با وجود این تمایز خاصی بین دیدگاه آنان و روایات این موضوع مشاهده نمی‌شود و می‌توان محتوای روایات موجود را به باور اصحاب برجسته ائمه(ع) نسبت داد».

فهرست پایان‌نامه

کلیات

• مقدمه؛
• تبیین مسأله؛
• ضرورت پژوهش؛
• پیشینه پژوهش؛
• رویکرد پژوهش؛
• روش تحقیق؛
• سؤال‌ اصلی؛
• سؤال‌های فرعی؛
• فرضیه‌ها؛
• محدودیت‌های پژوهش.

فصل اول: قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن

• مقدمه؛

گفتار اول: قلمرو علوم برگزیدگان خداوند با توجه به اقسام علوم آنان

• علوم دینی؛
• علوم دینی پیامبران؛
• علوم دینی غیر پیامبران؛
• علوم و فنون بشری؛
• علوم و فنون بشری پیامبران؛
• علوم و فنون بشری غیر پیامبران؛
• علم به غیب؛
• معنای لغوی غیب؛
• نسبی بودن غیب؛
• معنای اصطلاحی علم به غیب؛
• انحصار یا عمومیت علم به غیب؛
• انحصار علم به غیب به خداوند؛
• عدم انحصار علم به غیب به خداوند؛
• جمع بین آیات؛
• نمونه‌هایی از علوم برگزیدگان خداوند به غیب؛
• علم پیامبران به غیب؛
• علم غیر پیامبران به غیب.

گفتار دوم: تام یا محدود بودن علوم برگزیدگان خداوند در قرآن

• شواهد تام بودن علوم برگزیدگان خداوند؛
• علم الأسماء؛
• علم الکتاب؛
• علم الکتاب در آیه سوره نمل؛
• علم الکتاب در آیه سوره رعد؛
• علم قرآن؛
• منزه بودن از جهل؛
• شواهد محدودیت علوم برگزیدگان خداوند؛
• جمع‌بندی آیات؛

نتیجه‌گیری پایان فصل.

فصل دوم: قلمرو علوم ائمه(ع) در روایات

• مقدمه؛

گفتار اول: قلمرو علوم ائمه(ع) با توجه به اقسام علوم آنان

• علوم دینی؛
• شواهدی از علوم دینی ائمه(ع)؛
• علم تفسیر؛
• علم حدیث؛
• علم کلام؛
• علم فقه؛
• علم اخلاق؛
• علم قضاوت؛
• علوم پیامبران گذشته؛
• شواهدی از محدودیت علوم دینی ائمه(ع)؛
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری؛
• علوم و فنون بشری؛
• نمونه‌هایی از علوم بشری ائمه(ع)؛
• دانش ستاره شناسی؛
• دانش زیست شناسی؛
• دانش زمین شناسی؛
• دانش پزشکی؛
• دانش فیزیک؛
• دانش ریاضیات؛
• دانش شیمی؛
• دانش ادبیات عرب؛
• علم به زبان‌های مختلف؛
• شواهدی از مهارت ائمه(ع) در برخی فنون بشری؛
• شواهد عدم علم ائمه(ع) به علوم بشری؛
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری؛
• علم به غیب؛
• دسته بندی روایات مربوط به علم غیب؛
• نفی صریح علم ائمه(ع) به غیب؛
• نفی علم ائمه(ع) به مصادیقی از غیب؛
• تأیید صریح علم ائمه(ع) به غیب؛
• تأیید علم ائمه(ع) به مصادیقی از غیب؛
• شیوه‌های جمع بین روایات؛
• اختصاص علم ذاتی و استقلالی به خداوند؛
• اختصاص برخی از مصادیق غیب به خداوند؛
• اختصاص علم تفصیلی به خداوند؛
• اختصاص علم قطعی غیب به خداوند؛
• اختصاص علم غیب فعلی به خداوند؛
• تقیه در بیان علم غیب؛
• جمع بندی و نتیجه‌گیری.

گفتار دوم: تام یا محدودیت علوم ائمه(ع)

• شواهد روایی تام بودن علم امام(ع)؛
• خزانه داری علوم خداوند؛
• بهره‌مندی از علم الکتاب؛
• آگاهی از تمام معارف قرآن؛
• علم به همه امور گذشته و آینده؛
• داشتن علوم آسمان‌ها و زمین؛
• شواهد روایی محدودیت قلمرو علم امام؛
• علم آموزی ائمه(ع)؛
• علم آموزی از حجت پیشین؛
• بهره‌مندی از میراث مکتوب ویژه ائمه(ع)؛
• دریافت از روح القدس؛
• دریافت از مخلوقی برتر از جبرئیل و میکائیل؛
• دریافت قلبی و شنیدن؛
• افزایش پذیری علوم ائمه(ع)؛
• تفاضل بین ائمه(ع)؛
• شواهدی بر عدم علم ائمه(ع)؛
• شیوه‌هایی برای جمع بین روایات؛
• محدودیت در قلمرو علوم ذاتی و استقلالی؛
• علم اجمالی تام و علم تفصیلی محدود؛
• علم شأنی تام و فعلی محدود؛
• تمامیت در بخشی و محدودیت در بخش دیگر؛
• محدودیت به خاطر برخی شیوه‌ها؛
• تقیه آمیز بودن برخی روایات؛
• نتیجه‌گیری گفتار دوم.

فصل سوم: اصحاب و قلمرو علوم ائمه(ع)

• مقدمه.

گفتار اول: دیدگاه اصحاب ائمه درباره قلمرو علوم ایشان

• قلمرو علوم ائمه(ع) با توجه به اقسام علوم آنان؛
• علوم دینی؛
• علوم و فنون بشری؛
• علم به غیب؛
• تام یا محدود بودن علوم ائمه(ع)؛

گفتار دوم: آشنایی با اصحاب راوی روایات قلمرو علوم ائمه(ع)

• مهم‌ترین اصحاب راوی روایات قلمرو علوم ائمه(ع)؛
• جمع بندی و نتیجه‌گیری؛
• نمودار اصحاب راوی روایات قلمرو علم امام(ع)؛
• جمع‌بندی پایان فصل؛
• پیوست‌ها؛
• پیوست: اشاره به برخی دیگر از روایات مورد استدلال برای تام بودن علم امام(ع)؛
• مشاهده ملکوت آسمان‌ها و زمین؛
• آگاهی از نیت‌ها و کارهای پنهان افراد؛
• مشاهده در عمود نور؛
• سایر موارد؛
• پیوست: آشنایی با جایگاه رجالی راویان روایات قلمرو علوم ائمه(ع)؛
• مهم‌ترین ابواب مربوط به قلمرو علم امام(ع) در بصائرالدرجات؛
• مهم‌ترین ابواب مرتبط با قلمرو علم امام(ع) در کتاب کافی؛
• آشنایی با راویان احادیث قلمرو علم امام(ع)؛
• راویان طبقه اول؛
• راویان طبقه دوم؛
• راویان طبقه سوم؛
• راویان طبقه چهارم؛
• راویان طبقه پنجم؛
• راویان طبقه ششم؛
• راویان طبقه هفتم؛
• نتیجه‌گیری پایانی بررسی رجالی راویان قلمرو علم امام(ع)؛
• پیوست: پاسخ به برخی شبهات قلمرو علم امام(ع)؛
• ضعف کتاب‌های مرتبط با بحث علم امام(ع)؛
• ضعف سندی روایات علم امام(ع)؛
• تناقض میان روایات علم امام(ع)؛
• غلوآمیز بودن اعتقاد به علم ویژه برای ائمه(ع)؛
• عدم اعتقاد اصحاب ائمه(ع) به علم ویژه ائمه(ع)؛
• محدود بودن علوم ائمه(ع)؛
• مخالفت با آیات و روایات؛
• قرار گرفتن در معرض کشته شدن؛
• لغو بودن نزول جبرئیل و فرشتگان با علم تام اهل‌ بیت(ع)؛
• بهم خوردن زندگی عادی به خاطر علم به برخی امور؛
• سؤال‌های و پرسش‌های ائمه(ع) از دیگران؛
• محال بودن علم به میلیون‌ها مورد در هر لحظه؛
• تأثر از حوادث؛
• سایر موارد؛
• تام بودن علوم ائمه(ع)؛
• ظهور روایات تام بودن در فعلیت؛
• تلازم بین علم تام و مقام امامت؛
• تلازم بین علم تام و برتری امام؛
• تلازم بین علم تام و گواه بودن امام؛
• تلازم بین علم تام و نفی جهل از آنان؛
• تنافی علم آموزی ائمه از فرشتگان با برتری آنان؛
• پاسخ به میلیون‌ها سلام در هر لحظه؛
• عدم افزایش یقین با برداشته شدن پرده‌ها؛
• جمع بندی پایانی؛
• کاستی‌های تحقیق؛
• پیشنهاد موضوعات نیازمند پژوهش؛
• منابع و مأخذ.

درباره پدیدآورندگان

• 

  حسن یوسفیان
  (استاد مشاور)

• 

  محمد تقی سبحانی
  (استاد راهنما)

• 

  سید علی هاشمی
  (پژوهشگر)

• پژوهشگر این پایان‌نامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی (۱۳۵۲، کابل)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات حجج الاسلام و المسلمین: سید محمد نجفی یزدی، اکبر میرسپاه، مسعود پورسیدآقایی، علی ربانی گلپایگانی، محمد تقی سبحانی، عبدالحسین خسروپناه و محمد هادی یوسفی غروی پیگیری کرد. او تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری کلام اسلامی به اتمام رساند. عضویت در هیئت علمی پژوهشی مؤسسه آینده روشن (مرکز تخصصی مهدویت) و عضو کارگروه پژوهشی امام‌شناسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی به داوری و راهنمایی پایان‌نامه‌ها نیز مشغول است و تاکنون چندین کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی»، «نشر و کتمان فضایل اهل بیت»، «شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه(ع)»، «شیعیان عصر حضور امامان و موضوع مهدویت»، «علم و عصمت امام از دیدگاه اصحاب امیرالمؤمنین(ع)»، «بررسی تطبیقی آموزه منجی موعود در اسلام و آیین هندو»، «علم امام تام یا محدود؟» و «قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن» برخی از این آثار است.

• استاد راهنمای این پایان‌نامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد تقی سبحانی (متولد ۱۳۴۲ ش، شیراز)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: جواد تبریزی، حسین وحید خراسانی، عبدالله جوادی آملی و محمد تقی مصباح یزدی پیگیری کرد. مدیر مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الإسلامی (لبنان)، مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت و رییس پژوهشکده کلام اهل‌ بیت(ع) دار الحدیث قم از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «معناشناسی روح در قرآن کریم»، «میراث اندیشه سیاسی مسلمانان»، «اجتهاد بر بنیان مصلحت‌اندیشی» و «مسئله‌ای به نام قرائت رسمی» برخی از این آثار است.

• استاد مشاور این پایان‌نامه دکتر حسن یوسفیان (متولد ۱۳۴۷ ش، تهران)، در کنار دروس متداول حوزوی، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری کلام با گرایش فلسفه دین و مسائل جدید دانشکده تربیت مدرس دانشگاه قم به اتمام رساند. عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی به راهنمایی، مشاوره و داوری پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «صحیفه عصمت»، «پژوهشی در عصمت معصومان»، «عقل و وحی»، «نیاز به دین از چشم‌انداز امام علی(ع)»، «نگاهی به پدیده وحی»، «علم غیب امام»، «اهل بیت»، «وحی و انکشاف الاهی» و «بعثت و نبوت ازدیدگاه امام على(ع)» برخی از این آثار است.

استخراج مقاله از پایان‌نامه

در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.

چاپ پایان‌نامه به صورت کتاب

در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.

پیوند به بیرون

• صفحه شخصی استاد مشاور در وبگاه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی