آداب مهمانداری در گفتار و رفتار پیامبر خاتم چگونه بوده است؟ (پرسش)
| آداب مهمانداری در گفتار و رفتار پیامبر خاتم چگونه بوده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ سیره اجتماعی معصومان |
| مدخل اصلی | میهمان و میهمانی - آداب میهمانی |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
آداب مهمانداری در گفتار و رفتار پیامبر خاتم چگونه بوده است؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث سیره اجتماعی معصومان است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی سیره اجتماعی معصومان مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد برهانی در کتاب «سیره اجتماعی پیامبر اعظم» در اینباره گفته است:
- «استقبال از مهمان: صاحبخانه لازم است خوشآمد به مهمان بگوید و از او خوب پذیرایی کند. در سیره پیامبر (ص) آمده است: حضرت هرگاه مهمان بر او وارد میشد، وی را گرامی میداشت و چه بسیار جامه (در برخی از روایات ردا و عبا آمده است) خود را زیر پای او میگسترد: «وَ كَانَ يُكْرِمُ مَنْ يَدْخُلُ عَلَيْهِ حَتَّى رُبَّمَا بَسَطَ ثَوْبَهُ»[۱].
- غذا خوردن با مهمان: یکی از وظایف اخلاقی میزبان این است که با مهمان غذا بخورد. در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: وقتی مهمانی برای رسول خدا (ص) میرسید، همراه او غذا میل میکرد و دست از غذا نمیکشید تا مهمان سیر میشد و کنار میکشید[۲].
- پذیرایی در حد توان: در حدیث نبوی آمده است: انسان نباید آنچه را قدرت ندارد، با تکلف و زحمت برای مهمان فراهم کند: « لا يتكلفن أَحَدُ لِضَيْفِهِ مَا لَا يُقْدَرُ عَلَيْهِ »[۳].
- پرهیز از اسراف: در دین مبین اسلام اسراف حرام است و گناه دارد. باید تلاش کنیم در همه برنامههای زندگی خود برنامهریزی داشته باشیم و در مهمانیها به اندازه لازم غذا تدارک ببینیم و برای ده نفر مهمان، به اندازه بیست نفر غذا تهیه نکنیم تا مجبور شویم بقیه آن را دور بریزیم.
- به خدمت نگرفتن مهمان: در حدیث نبوی آمده است: سبک عقلی مرد آن است که مهمان خویش را به خدمت گیرد: « سَخافَةٌ بِالمَرءِ أن یَستَخدِمَ ضَیفَه»[۴].
- گرامی داشتن مهمان: پیامبر اسلام فرمود: هر که به خدا و روز جزا ایمان دارد... مهمان خویش را گرامی دارد: «مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ... فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ»[۵].
- بدرقه کردن: در حدیث نبوی آمده است: مستحب است که مرد با مهمان خود تا در خانه برود و او را بدرقه کند: «إنَّ مِنَ السُّنَّةِ أن يَخرُجَ الرَّجُلُ مَعَ ضَيفِهِ إلی بابِ الدّارِ»[۶]»[۷]
پاسخها و دیدگاههای متفرقه
| ۱. آقای اسحاقی؛ |
|---|
|
آقای دکتر سید حسین اسحاقی در کتاب «کانون محبت» در اینباره گفته است:
«میهماندوستی و میهماننوازی از ویژگیهای سخاوتمندان است. این کار در سیره رسول گرامی اسلام بسیار دیده میشود. اگر مسلمانی به میهمانی پیامبر دعوت میشد، همراه آنان، نشسته بر زمین و بر روی هر چه که دیگران طعام میخورند، غذا میخورد. اگر میهمان داشت ترجیح میداد با میهمانش غذا بخورد. محبوبترین غذا و سفره در نظر پیامبر، غذایی بود که شرکتکنندگان بیشتری بر سر طعام باشند[۸]. در سفرههای جمعی، رسول خدا (ص)، زودتر از همه دست به غذا میبرد و دیرتر از همه دست از غذا میکشید تا دیگران بدون خجالت کشیدن، غذا بخورند[۹]. میفرمود، هرکس از جلوی خودش غذا بخورد. آن حضرت غذا خوردن به تنهایی را دوست نداشت و تنها غذا نمیخورد[۱۰]. هرگاه با جمعی به میهمانی میرفت، اگر کسی که دعوت نبود، با او و یارانش همراه میشد، نزدیک خانه میزبان که میرسیدند، میفرمود: تو را که دعوت نکردهاند، همین جا باش تا برای تو هم از میزبان، اجازه بگیریم[۱۱]. هرگاه میهمان به خانه وی میآمد، با میهمان غذا میخورد و از سفره دست نمیکشید تا آنکه میهمان از طعام دست بکشد[۱۲]. سلمان فارسی میگوید: بر رسول خدا (ص) وارد شدم و دیدم آن بزرگوار به پشتی تکیه داده است. آن پشتی را برای من گذاشت و فرمود: ای سلمان هر مسلمانی که برادر مسلمانش بر او وارد شود و جهت احترام و بزرگداشت برای او پشتی بگذارد، خداوند او را میآمرزد[۱۳]. معاذ بن جبل میگوید: روزی میهمانی بر من وارد شد و من چیزی در خانه نداشتم، مگر مقداری نان خشک و آب گوشت که با خجالت آنها را نزد او گذاشتم. بعدها از پیامبر پرسیدم: آیا این کار اجری هم داشته است؟ حضرت فرمود: «اگر تمام فرشتگان آسمانها جمع شوند، قادر نخواهد بود که ثواب این اطعام و اکرام را ذکر کنند»[۱۴]. از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است: هنگام ملاقات و اولین برخورد، سلام کنید و مصافحه کنید (یعنی به هم دست دهید) تا گناهانتان ریخته شود[۱۵]. بنابراین، پیشوازی از میهمان و مصافحه کردن با او از وظایف میزبان است. باز از آن حضرت روایت است: کسی که میهمان خود را غذا بدهد، خداوند از طعامها و میوههای بهشتی به او میخوراند[۱۶]. رسول گرامی (ص) اسلام در اهمیت دعوت از مهمان میفرماید: «كُلُّ بَيْتٍ لَا يَدْخُلُ فِيهِ الضَّيْفُ لَا يَدْخُلُهُ الْمَلَائِكَةُ»[۱۷]. همچنین فرمودند: «الضَّيْفُ دَلِيلُ الْجَنَّةِ»[۱۸]. رسول الله مهمانان را مایه برکت میشمارند و میفرمایند: «الْبَرَكَةُ أَسْرَعُ إِلَى مَنْ يُطْعِمُ الطَّعَامَ مِنَ السِّكِّينِ فِي السَّنَامِ»[۱۹]. چنانکه فرمودند: «الضَّيْفُ يَأْتِي الْقَوْمَ بِرِزْقِهِ فَإِذَا ارْتَحَلَ ارْتَحَلَ بِجَمِيعِ ذُنُوبِهِمْ»[۲۰]. همچنین پیامبر فرمودند: هرگاه خداوند خیر و سعادت قومی را خواست، هدیهای را به آن قوم اهدا کند. حاضران پرسیدند آن هدیه چیست؟ پیامبر فرمود: «الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ»[۲۱]. پیامبر در کلامی دیگر میفرمایند: «مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ»[۲۲]. از سوی دیگر اجابت دعوت مؤمن برای مهمانی از نظر اسلام، ارزش والایی دارد و موجب پاداش خواهد بود. رسول اکرم (ص) دراین باره میفرمایند: « أُوصِي الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِي وَ الْغَائِبَ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلَى خَمْسَةِ أَمْيَالٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ»[۲۳]. و نیز فرمودند: «مِنَ الْجَفَاءِ... أَنْ يُدْعَى الرَّجُلُ إِلَى طَعَامٍ فَلَا يُجِيبَ أَوْ يُجِيبَ فَلَا يَأْكُلَ»[۲۴]. رسول الله اجابت نکردن مهمانی را دلیل عجز و ناتوانی میدانند و میفرمایند: «مِنْ أَعْجَزِ الْعَجْزِ رَجُلٌ دَعَاهُ أَخُوهُ إِلَى طَعَامٍ فَتَرَكَهُ»[۲۵]. نکته حائز اهمیت اینکه انسان نباید بدون دعوت بر کسی وارد شود چه اینکه این عمل از نظر رسول اکرم (ص) ناپسند شمرده شده، ایشان به علی (ع) میفرمایند: ای علی! هشت نفرند اگر اهانت شوند، جز خود را سرزنش نکنند... آن کسی که بدون دعوت به کنار سفره شخصی میرود[۲۶]. در اسلام تاکید شده است که میزبان تنها ثروتمندان را دعوت نکند بلکه فقرا و مستمندان را نیز جزو دعوتشدگان قرار دهد پیامبر اکرم در این راستا میفرمایند: «شَرُّ الطَّعَامِ طَعَامُ الْوَلِيمَةِ يُدْعَى إِلَيْهَا الشَّبْعَانَ وَ يُحْبَسُ عَنْهُ الْجِيعَانُ»[۲۷]. و نیز فرمودند: «اجابت دعوت کسی که در کنار سفره ولیمه او ثروتمندان حاضرند نه فقیران، ناپسند است»[۲۸]. رسول گرامی اسلام محبوبترین مهمانان را دوستان خداوند میشمارند و میفرمایند در دعوت کردن از میهمانان به این مهم توجه کنید. ازاین رو میفرماید: «أَضِفْ بِطَعَامِكَ مَنْ تُحِبُّ فِي اللَّهِ»؛ «کسی را که به خاطر خدا دوستش داری به غذای خود میهمان کن». رسول اکرم (ص) سفارش میفرمایند که میزبان همراه مهمانانش غذا بخورد. «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُحِبَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَلْيَأْكُلْ مَعَ ضَيْفِهِ»[۲۹]. پیامبر توصیه میکردند برای پذیرایی از مهمان خود را به زحمت نیاندازند و با همان چیزی که در منزل دارید از او پذیرایی کنید. دو نفر مهمان مسلمانی شدند، مسلمان نان و نمک برای آنها حاضر کرد و گفت: اگر پیامبر از تکلف نهی نکرده بود برایتان از بیرون چیزی تهیه میکردم[۳۰]»[۳۱] |
پانویس
- ↑ سنن النبی، ص۱۳۴.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۴۳۲.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۲۵۲۰.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۱۷۳۸.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۲۹۱۵.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۹۱۹.
- ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۱۸۴.
- ↑ سنن النبی، ص۱۶۶.
- ↑ محاسن، ص۴۴۸.
- ↑ سنن النبی، ص۱۷۷.
- ↑ مکارم الاخلاق، ص۲۲.
- ↑ سنن النبی، ص۶۷.
- ↑ مکارم الاخلاق، ص۲۰.
- ↑ بحر المحبة، ص۱۱۸؛ برگرفته از: سیدمهدی شمس الدین، اخلاق اسلامی در برخوردهای اجتماعی، ص۹۷.
- ↑ بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۵۳.
- ↑ اصول کافی، ج۲، ص۲۰۴.
- ↑ «خانهای که مهمان به آن وارد نشود، فرشتگان واردش نمیشوند» میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.
- ↑ «مهمان راهنمای بهشت است» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
- ↑ «آن کس که غذا میدهد، برکت به سوی او سریعتر از برندگی کارد در کوهان شتر به او میرسد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
- ↑ «مهمان روزی خود را همراه خود میآورد و وقتی از خانه میزبان بیرون رود، همه گناهان اهل خانه میزبان را با خود میبرد و بیرون میریزد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
- ↑ «آن هدیه مهمان است که همراه روزی خود وارد میگردد و با گناهان اهل خانه میزبان بیرون میرود» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
- ↑ «هر که به خدا و روز واپسین ایمان دارد، باید میهمانش را گرامی دارد» میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.
- ↑ «به حاضران و غایبان از امتم توصیه میکنم که دعوت مسلمان را اگر چه پنج میل (حدود ده کیلومتر) با او فاصله باشد، اجابت کنند زیرا اجابت دعوت مسلمان جزء برنامههای دین است» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.
- ↑ «از جفا و نامهربانی است که انسانی به غذا دعوت شود ولی اجابت نکند یا اجابت کند ولی از آن غذا نخورد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.
- ↑ «بالاترین عجز آن است که مردی برادر دینیش او را به غذا دعوت کند، ولی او آن را ترک نماید و اجابت نکند» بحارالانوار، ج۷۲، ص۴۴۸.
- ↑ صدوق، خصال، ج۲، ص۴۰.
- ↑ «بدترین غذا، آن سوری است که افراد سیر (و ثروتمند) به آن دعوت میشوند و از گرسنگان دریغ میگردد». میزان الحکمه، ج۵، ص۵۲۲.
- ↑ بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۸.
- ↑ «کسی که دوست دارد تا خدا و رسولش او را دوست بدارند باید همراه مهمانش غذا بخورد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۵۷.
- ↑ بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۸۴.
- ↑ اسحاقی، سید حسین، کانون محبت ص ۴۹.