آیا آمادگی و زمینهسازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
آیا آمادگی و زمینهسازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ | |
---|---|
موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / دعا برای تعجیل فرج امام مهدی |
مدخل اصلی | آمادگی و زمینهسازی برای ظهور |
تعداد پاسخ | ۹ پاسخ |
آیا آمادگی و زمینهسازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ یکی از سؤالهای مصداقی پرسشی تحت عنوان «وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ جامع اجمالی
آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی
یکی از مهمترین وظایف دوران غیبت، ایجاد آمادگی دائمی برای ظهور امام مهدی است[۱]. امام صادق (ع) فرمود:[۲]: «هر یک از شما برای ظهور قائم (ع) ابزار جنگی فراهم کنید؛ اگر چه یک تیر باشد. امید است همین که کسی این نیت را داشته باشد، حق تعالی او را از اصحاب و یاوران او قرار دهد»[۳] انتظار به معنای آماده باش است. آمادگی و انتظار، محدود به وقت و زمان خاصی از زندگی انسان نیست؛ ازاینرو انسانِ منتظر، باید همیشه در حال انتظار باشد.
انواع آمادگیها
انواع آمادگیهای لازم در راستای زمینهسازی ظهور امام مهدی عبارتاند از:
آمادگی فکری و عقیدتی: مقصود از آمادگی در عرصۀ باورها، بیشتر آمادگی در عرصۀ فرهنگ دینی است. آنچه در عرصۀ فرهنگ دینی به آن توجه میشود، به طور عمده، زیر عنوان "پیروی خالص از خداوند و ولی او" گرد میآید[۴]. آنچه قیام و انقلاب جهانی آن حضرت را از دیگر انقلابها متمایز و ممتاز میسازد، دگرگونیهای اعتقادی و باور انسانهاست، که در پرتو تلاشهای او و همه یارانش پدید خواهد آمد[۵]. علاوه بر اینکه حفظ دین و مرزهای عقیدتی و مقاومت در برابر شبهات از آمادگیها لازم برای هر منتظری بهشمار میآید؛ ازاینرو، حفظ و گسترش اعتقاد دینی در روزگار متصل به ظهور، اهمیت ویژهای دارد[۶].
آمادگی روحی و روانی: مراد از آمادگی روحی-روانی، پرورش و ارتقا شخصیت انسان و در نتیجه بهداشت و سلامت معنوی و روانی منتظر است. توجه به ماهیت انتظار ما را به این نکته رهنمون میکند که ذات انتظار امید است؛ این امید در سراسر وجود انسان ریشه دوانده و سبب میشود روان انسان از پلیدیها و آلودگیها به دور باشد. مهمترین فایده این امر مثبتنگری، معنابخشی به زندگی و رشد شخصیتی انسان منتظر است؛ در نتیجه منتظر ظهور امام مهدی هیچگاه به اندیشه پوچگرایی باور نخواهد داشت و اساساً، انتظار نوعی درمان افسردگی نیز بهشمار میآید[۷].
آمادگی اخلاقی و رفتاری: انسان منتظر باید بکوشد تا با پارسایی و خودسازی، ایمان و عمل و صالح، رعایت تقوا و... خود را به لحاظ اخلاقی آماده کند؛ زیرا از شاخصهای اصلی حکومت مهدوی، تهذیب نفس و آراستگی به مکارم اخلاق است؛ ازاینرو کسانی میتواند خود را یار و منتظر امام مهدی بدانند که در مسیر تهذیب نفس و رعایت تقوی قدم برمیدارند. منتظران باید این آمادگی را در خود ایجاد کنند و به مرتبهای از تهذیب و کمال و خودسازی برسانند تا بتوانند لیاقت همراهی و یاوری آن حضرت را داشته باشند[۸].
آمادگی نظامی: از مهمترین وظایف دوران غیبت به عنوان زمینه سازی، آمادگی پیوسته و راستین از جهت توانمندی نظامی و جسمانی و مهیا کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای یاری و نصرت امام غائب است. قرآن کریم، پیروان خود را به فراهم نمودن همۀ ابزارهای ممکن در راه مقابله با دشمنان سفارش میکند؛ مانند: وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لاَ تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ[۹] این آموزه اگر چه مربوط به همگان و همۀ دوران هاست؛ اما با توجه به حساسیت دوران غیبت و آستانۀ ظهور و لزوم آمادگی هرچه بیشتر در این دوران اهمیت فراوانی دارد. نیز امام صادق (ع) فرمودند: «هر یک از شما برای ظهور قائم (ع) جنگ افزاری فراهم کنید؛ اگر چه یک تیر باشد. امید است همین که کسی این نیت را داشته باشد، حق تعالی او را از یاران و یاوران او قرار دهد»[۱۰][۱۱].
آمادگی سیاسی: انسان منتظر در عمل و رفتار خویش مهارتهایی لازم دارد تا در عرصۀ اجتماع و سیاست از اصول و هویت خود دفاع کند و بتواند جامعه را برای ظهور آماده سازد؛ از جملۀ مهمترین اقدامات نهفته در انتظار، محورهای ذیل است:
- حقطلبی، ظلم ستیزی و نفی طاغوت: افراد و گروههای مفسد در جامعه، به دلیل منافع نامشروع خویش، از اقدامات فساد انگیز خود دست نمیکشند و جامعه را دچار اختلال میکنند. از این رو، راه اصلاح جامعه منوط به حذف موانع فساد با برخوردهای قهرآمیز است و آیات قرآن کریم به صراحت بر ضرورت بکارگیری روش حقطلبی و ظلم ستیزی در اصلاح مفاسد تأکید دارند و دستور جهاد با کفار و منافقین در همین راستا است:يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ[۱۲]؛ منتظر واقعی کسی است که اگر انحراف و کژی ببیند، اعتراض کند و درصدد اصلاح آن برآید.
- عدالتگرایی: در روایات بسیاری، مهمترین رهاورد قیام و انقلاب حضرت مهدی (ع) پر شدن جهان از عدالت و دادگری بیان شده است [۱۳].
ظلمستیزی و عدالتطلبی دو ویژگی لازم و ضروری برای کسب آمادگی سیاسی منتظران است. انسان منتظر هماره باید با هر گونه ظلم مبارزه کند و پیوسته خود را در مدار عدالتخواهی قرار دهد. گرچه عدالت فراگیر جهان با ظهور امام مهدی اتفاق خواهد افتاد، اما منتظران وظیفه دارند با بیعدالتیها و ظلمها مبارزه کنند؛ همین عدالتخواهیها، نفی طاغوت و حقطلبی، زمینهساز ظهور امام مهدی خواهد شد.
نتیجه
از وظایف مهم مسلمانان نسبت به امام زمان ((ع)) این است که خود را برای ظهور امام مهدی آماده کنند. این آمادگی شامل آمادگی فکری و عقیدتی، روحی و روانی، اخلاقی و تربیتی، نظامی، سیاسی و... میشود. منتظر واقعی کسی است که نهتنها در انتظار رسیدن زمان ظهور حضرت مهدی (ع) بوده و برای ایشاندعا میکند، بلکه همواره در فکر زمینهسازی برای ظهور آن حضرت است. منتظر واقعی آرام و قرار ندارد و همیشه باید در حرکت و پویایی باشد، همیشه باید منتظر فرمان حمله و حرکت باشد. آمادگی همیشگی، جوهرۀ اصلی انتظار است و همین امر نیز وظیفۀ اصلی منتظران در عصر غیبت است. از طرفی دیگر نیز ستمگران عالم نیز که با برخورداری از ثروت، قدرت و... درصدد نابودی اسلام هستند، برای مقابله با اینها نیز منتظران ظهور باید با استفاده از توانی بالاتر آماده باشند[۱۴].
پاسخها و دیدگاههای متفرقه
۱. آیتالله آصفی؛ |
---|
آیتالله محمد مهدی آصفی، در کتاب «انتظار پویا» در اینباره گفته است:
«آمادهسازی دنیا برای انقلاب امام عصر (ع) وظیفهای گسترده، سترگ و پیچیده است که این گروه در رویارویی با ستمگران و طاغوتهای مستکبر و سردمداران کفر، بدان اقدام میکند. این ستمگران، یک جبهه سیاسی وسیع را- به رغم تمامی اختلافهایی که در میانشان حاکم است- تشکیل میدهند! این جبهه اهرمهای قدرت زیادی در اختیار دارد؛ همچون: ثروت، اقتدار سیاسی، نظامی و تبلیغاتی، ارتباطات [گسترده] و تشکیلات [پیچیده]، و از این وسایل در کوبیدن بیداری نوپای اسلامی و نابودی آن بهره میبرد. از اینرو گروهی که عهدهدار آمادهسازی جهان برای ظهور امام عصر (ع) است، به ناچار در رویارویی با این نیروها، باید از همان تشکیلات جبهه استکبار جهانی برخوردار باشد؛ بلکه با تربیت ایمانی و جهادی و آگاهی سیاسی از دشمن پیشی گیرد. بنابراین، آمادهسازی برای قیام امام عصر (ع)- که زمینهسازان تدارک میبینند- دارای دو جنبه خواهد بود:
بیگمان، گروه مؤمنی که جهان را برای ظهور امام عصر (ع) مهیا میسازد؛ باید چنین امکاناتی را فراهم کند؛ اگرچه [در این زمینه] قدرت برابری با جبهه جهانی دشمن را نداشته باشد. این تشکیلات سیاسی، نظامی، اقتصادی و اطلاعاتی، بدون وجود نظام سیاسی و دولت در جهان، محقق نخواهد شد و این همان دولت زمینهساز است که در روایات، مژده برپایی آن داده شده است و شکلگیری چنین نیرویی در جهان، ظهور امام (ع) را نزدیک میکند و بدون آن، عوامل طبیعی ظهور امام فراهم نمیآید. کسب چنین نیرویی، نیازمند عمل و حرکت در متن زندگی است و فقط "مترصد" بودن و به "انتظار" نشستن- به معنای منفی آن- دردی را درمان نمیکند»[۱۵]. |
۲. آیتالله فاضل لنکرانی؛ |
---|
آیتالله محمد جواد فاضل لنکرانی، در کتاب «گفتارهای مهدوی» در اینباره گفته است:
«منتظر واقعی کسی است که نه تنها در انتظار رسیدن زمان ظهور حضرت مهدی (ع) بوده و برای ایشان دعا میکند، بلکه همواره در فکر زمینهسازی برای ظهور آن حضرت است. از جمله کارهایی که میتوان برای زمینهسازی ظهور انجام داد عبارتند از: یک. انجام واجبات و ترک محرمات؛ بدیهی است که منتظر واقعی باید به اصول تعریف شده در دین معتقد باشد و خود را مقید به انجام اوامر الهی بداند و از نواهی الهی دوری جوید و این عملکرد، همان تقوی و ورع است. زیرا شخصی که منتظر اصلاحگری بزرگ است، باید زندگی خود را بر اساس عقاید و فرامین مصلح برنامهریزی کند. بر این اساس، مسلماً منتظر واقعی باید جزو شریفترین افراد امت در انجام اعمال صالح و بهترین اشخاص جامعه در رفتار نیکو باشد. در این زمینه امام صادق (ع) میفرمایند: «"مَنْ سَرهُ أَنْ یکونَ مِنْ أَصْحابِ الْقائِمِ فَلْینْتَظِرْ وَلْیعْمَلُ بِالْوَرَعِ وَمَحاسِنِ الْأَخْلاقِ وَهُوَ مَنْتَظِرٌ فَاِنْ ماتَ وَقامَ الْقائِمُ بَعْدَهُ کانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَکهُ"»[۱۶] پس بنا به تعبیر امام صادق (ع) منتظر واقعی کسی است که از گناهان دوری کرده و تقوا و اخلاق نیکو را در خود نهادینه میکند؛ آری منتظر واقعی میداند که بدون خودسازی و تقوا، در زمره منتظران حقیقی وارد نمیشود. دو. عمل به دستورات قرآن و عترت؛ منتظر واقعی کسی است که به دستورات قرآن به خوبی عمل میکند؛ البته اگر او بخواهد به قرآن عمل کند، باید با چهارده نور معصوم (ع) مخصوصاً با وجود مبارک ولی عصر (ع) ارتباط برقرا کند و بیشک ارتباط با این ذوات مقدسه فقط از طریق قرآن کریم میسر است. زیرا این دو وجود نورانی هرگز از یکدیگر جدا نخواهند شد؛ چنانچه پیامبر اکرم (ص) در حدیث متواتر بین عامه و خاصه فرمودهاند: "إِنی تَارِک فِیکمُ الثقَلَینِ کتَابَ اللهِ عَز وَ جَل وَ عِتْرَتِی کتَابُ اللهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ بَینَ السمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ عِتْرَتِی أَهْلُ بَیتِی وَ إِن اللطِیفَ الْخَبِیرَ أَخْبَرَنِی أَنهُمَا لَنْ یفْتَرِقَا حَتی یرِدَا عَلَی الْحَوْضَ فَانْظُرُوا بِمَا ذَا تَخْلُفُونی فِیهِمَا"[۱۷]»[۱۸]. |
۳. حجت الاسلام و المسلمین کارگر؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر رحیم کارگر، در کتاب «مهدویت پیش از ظهور» در اینباره گفته است:
«امام صادق (ع) نیز فرموده است: هریک از شما باید برای خروج حضرت قائم سلاحی مهیا کند - هرچند یک تیر باشد - خدای تعالی هرگاه بداند کسی چنین نیتی دارد، امید آن است که عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را درک کند و از یاران و همراهانش قرار گیرد[۱۹]. پس برای ظهور حضرت مهدی (ع) و یاری آن حضرت، باید در هرلحظهای آماده بود و خود را مهیا نگه داشت و این شامل آمادگی نظامی، جسمانی و... میشود؛ اما مهمتر از همه آمادگی فکری، علمی و سیاسی در عصر غیبت است»[۲۰].
|
۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» و مقاله «انتظار و منتظران» در اینباره گفته است:
«از مهمترین وظایف دوران غیبت، آمادگی دائمی و راستین است. در اینباره در کتابهای روایی روایات فراوانی وجود دارد. امام باقر (ع) ذیل آیه شریف اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا فرمود: «" اِصْبِرُوا عَلَى أَدَاءِ اَلْفَرَائِضِ وَ صَابِرُوا عَدُوَّكُمْ، وَ رَابِطُوا إِمَامَكُمْ اَلْمُنْتَظَرَ "»؛[۲۱]. بر خلاف پندار برخی که رَابِطُوا را بر ایجاد ارتباط و ملاقات با حضرت معنا کردهاند، این واژه به معنای آمادگی برای مبارزه است.[۲۲] امام صادق (ع) فرمود: "هر یک از شما برای ظهور قائم (ع) ابزار جنگی فراهم کنید؛ اگر چه یک تیر باشد. امید است همین که کسی این نیت را داشته باشد، حق تعالی او را از اصحاب و یاوران او قرار دهد[۲۳]»[۲۴].
|
۵. حجت الاسلام و المسلمین بنیهاشمی؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد بنیهاشمی، در کتاب «انتظار فرج» در اینباره گفته است:
«کسی که منتظر ظهور امام عصر (ع) میباشد، لازمه انتظارش این است که خود را برای ظهور ایشان آماده سازد. چگونه؟ آماده شدن به این است که انسان زندگی خود را در همه ابعادش مطابق میل و خواست امام (ع) قرار دهد و معلوم است که خواسته ایشان این است که فرد دقیقاً مطابق احکام دین عمل کند. آمادگی، به این است که انسان به گونهای باشد که اگر امامش امروز ظاهر شد، هیچ دل مشغولی و دغدغهای که او را از استقبال امامش و پیوستن به ایشان باز دارد، در زندگیاش نباشد. بهترین معیار برای شناخت ابعاد گسترده آمادگی، این است که اگر کسی به طریقی بفهمد که امامش قرار است دور روز دیگر ظهور فرماید، در این دو روز به چه کارهایی میپردازد؟ قطعاً اگر واجبی از واجبات دینی به گردنش باشد آن را ادا میکند، اعم از حق الله و حق الناس. اگر عیب و نقصی در رفتار فردی و اجتماعیاش باشد، آن را برطرف میسازد. مسلماً توجه قلبیاش نسبت به امام زمانش در این دو روز، بسیار زیاد است و همه نگرانیاش این است که مبادا به خاطر نقصی که در دینداریاش وجود دارد، آن حضرت در هنگام ظهور به او توجهی نکنند و آن گاه که به سراغ ایشان میرود، با بیاعتنایی حضرت مواجه شود. او از هر چیزی که این نگرانی را ایجاد میکند، دوری کرده، سعی در اصلاح گذشته خویش مینماید. در این دو روز وقت زیادی برای امور دنیوی و زندگی حیوانی خو صرف نمیکند و هم و غم خود را گذران دنیا قرار نمیدهد. خلاصه این که از هر جهت خود را آماده میکند تا وقتی حضرت ظهور فرمودند، بتواند جزء کسانی باشد که به ایشان میپیوندند و از یاران امام (ع) قرار میگیرند. "تهیؤ" که لازمه انتظار است، چنین چیزی است و انصافاً باعث تغییر کلی و عمیق در انسان میشود. به همین جهت مرحوم صاحب مکیال به دنبال فرمایش خود درباره "تهیؤ" اضافه کردهاند: پس مؤمنی که در انتظار آمدن مولایش میباشد، هر قدر انتظارش شدیدتر میشود، تلاشش در آماده شدن برای این امر – از طریق ورع و اجتهاد و پاک کردن نفس خود از اخلاق ناپسند و کسب اخلاق پسندیده – افزایش مییابد[۲۵]. منتظر ظهور برای کسب این آمادگی حدود شرعی را که ائمه (ع) به رعایت آنها سفارش فرمودهاند، کاملاً رعایت میکند. اگر انسان به بهانه آماگی برای ظهور و حتی به نیت خالصانه برای این منظور، دست به کای بزند که مورد نظر شرع و تأیید ائمه (ع) نیست، هم چون کسی است که منتظر آمدن مسافر خود و استقبال از او میباشد، اما برای استقبال، کاری را که او دوست ندارد انجام میدهد، مثلاً همراه با ساز و برگ موسیقی و آلات لهو و لعب به استقبال مسافرش میرود در حالی که میداند او از این امور حرام به شدت غضبناک میشود. بنابراین، حوزه و قلمرو و آمادگی برای ظهور حضرت، انجام همان اموری است که ایشان میپسندند و پدرانشان اجازه فرمودهاند، نه آن چه که به نظر قاصر ما میرسد»[۲۶].
|
۶. حجت الاسلام و المسلمین مهدویفرد؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین میرزا عباس مهدویفرد، در کتاب «فلسفه انتظار» در اینباره گفته است:
«هر عمل، روشی دارد؛ انجام و اجرای عمل این را میطلبد که عملکننده باید طبق آن روش آماده شده و بر اساس آن، عمل را انجام دهد و قدرت انجام عمل نیز باید در فرد انجامدهنده باشد. قرآن میفرماید: لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا[۲۸]. انتظار ظهور امام مهدی (ع) یک عمل بسیار و در عین حال طولانی است که تمام عمر فردی و اجتماعی منتظر را، در بر میگیرد. بنابراین آمادگی و انتظار، محدود به وقت و زمان خاصی از زندگی وی نیست لذا انسان منتظر باید همیشه در حال انتظار باشد. آمادگی انتظار، تنها آمادگی نفسی و قلبی نیست، بلکه یک عمل ثابت و استوار است که باید مثل انجام دادن واجبات و اداء حقوق بجا آورده شود. آمادگی انتظار آنست که تمام وجود و اعضای بدن انسان منتظر، باید در حال انتظار باشند؛ یعنی از معاصی و گناهان اجتناب نماید و صفات رذیله و بد را از خود دور سازد تا اگر زمان ظهور حضرت را درک کنند مورد رحمت حضرت قرار بگیرد. امام صادق (ع) فرمودهاند: «"مَنْ سُرَّ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ"»[۲۹]. هر کس خوش دارد، در شمار اصحاب قائم باشد، باید در عصر انتظار، مظهر [[[اخلاق نیک]] اسلامی باشد. چنین کسی اگر پیش از قیام قائم درگذرد، پاداش او مانند کسانی باشد که قائم را درک کنند و به حضور او برسند. پس (در دینداری و تخلق به اخلاق اسلامی) بکوشید، بکوشید و در حال انتظار ظهور حق به سر برید. این (کردار پاک و افکار تابناک) گوارا باد بر شما،ای گروهی که رحمت خدا شامل حال شما است[۳۰].
|
۷. حجت الاسلام و المسلمین نیلیپور؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین مهدی نیلیپور، در کتاب «انتظار و وظایف منتظران» در اینباره گفته است:
«انتظار آن هنگام واقعی و صادق است که انسان را به حرکت و تلاشی در مسیر تحقق امر منتظر الیه وادار نماید، و گرنه صِرف حالت انتظار، بدون آمادگی و تلاش عملی، آرزویی بینتیجه و یا انتظاری سطحی است؛ به همین دلیل پیامبر اکرم (ص) باید انتظار را به عنوان یک حالت بسیار ارزشمند و یا یک جهاد آن هم برترین جهاد امت خود معرفی میکنند. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ»[۳۱]؛ «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»[۳۲]. بر این اساس واضح میشود که یکی از عناصر تشکیلدهنده این فضیلت اخلاقی، کوشش و تلاش میباشد. حضرت رسول (ص) در بیانی زیبا میفرمایند:"از مشرق زمین مردمی قیام میکنند و زمینه را برای (ظهور) مهدی (ع) آماده میسازند"[۳۳]. در کتاب مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم پس از تعریف انتظار آمده است: "پس هر قدر انتظار شدیدتر باشد آمادگی و مهیا شدن قویتر خواهد بود"[۳۴]»[۳۵].
|
۸. حجت الاسلام و المسلمین جعفری؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین محمد صابر جعفری، در مقاله «سستی و مسئولیتگریزی چالشی در عصر غیبت» در اینباره گفته است:
«انتظار به معنای آماده باش است. آماده باش کامل فکری و اخلاقی، مادی و معنوی، برای اصلاح همه جهان.چنین تحولی قبل از هر چیز نیازمند عناصر آماده و با ارزش انسانی است که بتوانند بار سنگین چنان اصلاحات وسیعی را در جهان بدوش کشند.در درجه اول این آمادگی، بالابردن سطح اندیشه و آگاهی و آمادگی روحی، فکری برای همکاری در پیاده کردن آن برنامه عظیم است. منتظر کسی است که ظهور را نزدیک میبیند. هر لحظه منتظر فرج است. حتی با آماده کردن و تهیؤ یک تیر خود را آماده نگه میدارد. طبیعی است این آمادگی فقط آمادگی نظامی نیست. آمادگی در عرصههای فرهنگی، عبادی، سیاسی، اجتماعی و... هر عرصهای است که با مهدویت سازگار است. حکومت جهانی حضرت، یارانی آماده میخواهد. یارانی که سربلند از غربالهای مختلف برون آمده و آماده تحولات قیام و پذیرش مسئولیتها باشند. به هر حال باور مهدویت باعث میشود منتظر برای یاری و یا تحمل عدالت و سیره حضرت با جسم و جان آماده باشد. این آمادگی در گرو مسئولیت پذیری و عدم سستی و تنبلی است»[۳۶].
|
۹. آقای هرنجی (کارشناس ارشد فقه)؛ |
---|
آقای منصور هرنجی، در کتاب «انتظار و وظایف منتظران» در اینباره گفته است:
منتظر واقعی آرام و قرار ندارد و همیشه باید در حرکت و پویایی باشد، همیشه باید منتظر فرمان حمله و حرکت باشد. سوره انفال آیه ۶۰: "و شما ای مؤمنان در مقام مبارزه با آنها خود را مهیا کنید و تا آنکه بتوانید از آذوقه و آلات جنگی و اسبان سواری برای تهدید دشمنان خدا و دشمنان خودتان فراهم سازید و بر قوم دیگری که شما بر دشمنی آنان مطلع نیستید و خدا به آنها آگاه است، نیز مهیا باشید و آنچه را در راه خدا صرف میکنید، خدا تمام به شما عوض خواهد داد و هرگز به شما ستم نخواهد شد"[۳۷](...)
|
۱۰. آقای دکتر احمدی؛ |
---|
آقای دکتر علی اصغر احمدی، در مقاله «شیوههای ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان» در اینباره گفته است:
«از ویژگیهای انسان منتظر، آمادگی است؛ یعنی نسل منتظر، کودک و نوجوان و جوان ما باید بداند که در عصر ظهور چه کاره است و دارای چه نقشی است. انسان منتظر باید آمادگی کارگزاری حکومت جهانی داشته باشد. امام زمان (ع) به نیرو و آدمی نیاز دارد که بتواند با پدیدهها و شرایط مواجه شود. این امر که افراد، در دوران غیبت قابلیتها و تخصصهای خودشان را گسترش ندهند، با مفهوم انتظار، تطابق ندارد»[۴۰].
|
پرسشهای مصداقی
- انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه روحی و روانی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اخلاقی و رفتاری چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه سیاسی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اقتصادی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه نظامی و انتظامی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه تبلیغاتی و روابط بینالمللی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
پرسشهای مصداقی همطراز
- آیا انتظار فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا دعا برای تعجیل فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا پیروی از نواب عام از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا صبر بر سختیهای دوران غیبت از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا اشتیاق به ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
پرسشهای وابسته
- وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف شیعیان برای زمینهسازی ظهور در غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف شخصی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف فردی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف اجتماعی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف شیعیان در حوزه امنیت اجتماعی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف علما در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف دانشجویان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف مستمعان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف کنهسالان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف جوانان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف زنان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف ثروتمندان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف اقشار آسیبپذیر در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف حاکمان و فرماندهان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف نیروی انتظامی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف توده مردم در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- وظایف عام مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به شناخت امام مهدی چه وظیفهای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفهای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به تبری از دشمنان امام مهدی چه وظیفهای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفهای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان درباره دعا برای امام مهدی چه وظیفهای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به اقتدا به سنت و سیره امام مهدی در امور استحبابی چه وظیفهای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به انجام اعمال عبادی به نیابت از امام مهدی چه وظیفهای دارند؟ (پرسش)
- وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا صبر بر سختیهای دوران غیبت از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا آمادگی و زمینهسازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه روحی و روانی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اخلاقی و رفتاری چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه سیاسی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اقتصادی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینهسازی برای ظهور امام مهدی در عرصه نظامی و انتظامی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
- آیا پیروی از نواب عام از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا دعا برای تعجیل فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آثار نزدیک شمردن ظهور چیست؟ (پرسش)
- آفات دور دانستن ظهور چیست؟ (پرسش)
- آرزوها چگونه در شخصیت منتظران امام مهدی تأثیر میگذارد؟ (پرسش)
- برای ایجاد ارتباط قلبی با امام مهدی به جز تکالیف شرعی و دینی چه اعمالی لازم است تا بفهمیم ایشان از ما راضی هستند؟ (پرسش)
- وظیفه جامعه اسلامی در برابر اخباری که از سوی امام مهدی میرسد چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی از نوجوانان جامعه امروز چه انتظاری دارند؟ (پرسش)
- دانشآموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- چگونه میتوان برپایه خواست حقیقی امام مهدی عمل کرد؟ (پرسش)
- وظیفه مردم در عصر غیبت کبری برای برپایی عدالت چیست؟ (پرسش)
- آیا تکریم اماکن منسوب به امام مهدی از تکالیف عصر غیبت است؟ (پرسش)
- چرا رسیدگی به نیازهای مؤمنان مصداقی از برآوردن حوائج امام مهدی است؟ (پرسش)
- مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا حفظ پیوند با مقام ولایت از وظایف خاص منتظران امام مهدی است؟ (پرسش)
جستارهای وابسته
- وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی
- وظایف شخصی شیعیان در عصر غیبت
- وظایف شیعیان در عرصه امنیت اجتماعی
- وظایف علما در عصر غیبت
- وظایف دانشجویان در عصر غیبت
- وظایف مستمعان در عصر غیبت
- وظایف کهنسالان در عصر غیبت
- وظایف جوانان در عصر غیبت
- وظایف زنان در عصر غیبت
- وظایف حاکمان و فرماندهان در عصر غیبت
- وظایف نیروی انتظامی
- وظایف توده مردم در عصر غیبت
- وظایف اقشار آسیبپذیر در عصر غیبت
- وظایف عام منتظران
- وظایف خاص منتظران
- آثار نزدیک شمردن ظهور
- آفات دور دانستن ظهور
- تأثیر آرزوها در شخصیت منتظر
- ارتباط قلبی با امام مهدی
- انتظار امام مهدی از نوجوانان
- تکریم اماکن منسوب به امام مهدی
- مرابطه با امام مهدی
پانویس
- ↑ ر.ک: محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا (کتاب)|انتظار پویا، ص ۴۱؛ خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت، ص ۲۲۸-۲۳۳؛ انتظار و منتظران (مقاله)|انتظار و منتظران، ص ۲۰۹-۲۱۳؛ منصور هرنجی|هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران ۲ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران، ص ۷۱؛ علی اصغر احمدی|احمدی، علی اصغر، شیوههای ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان (مقاله)|شیوههای ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانیهای گفتمان سوم (کتاب)|گفتمان مهدویت سخنرانیهای گفتمان سوم، ص ۱۴۹ ـ ۱۵۳؛ سید محمد بنیهاشمی|بنیهاشمی، سید محمد، سلسله درسهای مهدویت ج۱۰ (کتاب)|انتظار فرج، ص ۲۹ ـ ۳۳.
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص ۳۲۰، ح ۱۰: «"لَيُعِدَّنَّ أَحَدُكُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى إِذَا عَلِمَ ذَلِكَ مِنْ نِيَّتِهِ رَجَوْتُ لِأَنْ يُنْسِئَ فِي عُمُرِهِ حَتَّى يُدْرِكَهُ فَيَكُونَ مِنْ أَعْوَانِهِ وَ أَنْصَارِهِ"»
- ↑ ر.ک: خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت، ص ۲۲۸-۲۳۳؛ انتظار و منتظران (مقاله)|انتظار و منتظران، ص ۲۰۹-۲۱۳. رحیم کارگر|کاگر، رحیم، مهدویت پیش از ظهور (کتاب)|مهدویت پیش از ظهور، ص ۲۲۱، ۲۱۷.
- ↑ ر.ک: خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.
- ↑ ر.ک: خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.
- ↑ ر.ک: میرزا عباس مهدویفرد|مهدویفرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار، ص۱۱۰-۱۱۸.
- ↑ برای آگاهی بیشتر از آثار روحی و روانی انتظار ر.ک: آثار روانشناختی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- ↑ .ر.ک: الهینژاد، حسین، ویژگیهای منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵؛ ملکی راد، محمود، خانواده و زمینهسازی ظهور، ص ۲۳۷.
- ↑ «و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس میافکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمیشناسید (اما) خداوند آنان را میشناس» سوره انفال، آیه ۶۰.
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۳۲۰، ح۱۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۶؛ «"لَیُعِدَّنَّ أَحَدُکُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی إِذَا عَلِمَ ذَلِکَ مِنْ نِیَّتِهِ رَجَوْتُ لِأَنْ یُنْسِئَ فِی عُمُرِهِ حَتَّی یُدْرِکَهُ فَیَکُونَ مِنْ أَعْوَانِهِ وَ أَنْصَارِهِ"».
- ↑ ر.ک: خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲؛ مریم کریمیتبار|کریمیتبار، مریم، اهداف دولت زمینهساز ظهور (مقاله)|اهداف دولت زمینهساز ظهور، ص ۱۲۳ـ ۱۲۷؛ خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸. ر.ک: محبوب شفائی|شفائی، محبوب، موعود حق (کتاب)|موعود حق، ص ۸۴ ـ ۸۸؛ امیر مهدی حکیمی|حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر (کتاب)|منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵؛ منصور هرنجی|هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران ۲ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران، ص۴۶ ـ ۶۳؛ ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی (مقاله)|نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی، ص؟؟؟؛ علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب، ص ۱۳۳ـ ۱۳۴؛ پژوهشگران مؤسسۀ فرهنگی موعود، انتظار منتظر و تکالیف منتظران (کتاب)|انتظار منتظر و تکالیف منتظران، ص ۴۲ـ۴۳.
- ↑ «ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنان سخت بگیر و جایگاهشان دوزخ است و (این) پایانه، بد است» سوره توبه، آیه 73.
- ↑ مَهْدِیٌّ یَحْکُمُ بِالْعَدْلِ وَ یَأْمُرُ بِهِ یُصَدِّقُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ""؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۱۰، ح۴.
- ↑ ر.ک: محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا (کتاب)|انتظار پویا، ص ۴۱؛ رحیم کارگر|کاگر، رحیم، مهدویت پیش از ظهور (کتاب)|مهدویت پیش از ظهور، ص ۲۲۱، ۲۱۷؛ علی اصغر احمدی|احمدی، علی اصغر، شیوههای ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان (مقاله)|شیوههای ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانیهای گفتمان سوم (کتاب)|گفتمان مهدویت سخنرانیهای گفتمان سوم، ص ۱۴۹ ـ ۱۵۳؛ ر.ک: منصور هرنجی|هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران ۲ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران، ص ۷۱؛ مهدی نیلیپور|نیلیپور، مهدی، انتظار و وظایف منتظران ۱ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران، ص ۲۲ ـ ۳۰.
- ↑ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۴۱.
- ↑ «کسی که دوست میدارد از اصحاب امام قائم بشمار آید، پس در انتظار به سر ببرد و ورع و پارسایی را پیشه خود سازد و به محاسن اخلاق بپردازد، این چنین کسی را منتظر گویند و اگر بمیرد در حالی که امام خود را زیارت نکرده باشد، پاداش وی به سان کسانی است که در رکاب امام حضور دارند.» مستدرک سفینة البحار، نمازی شاهرودی، ج ۶، ص۱۸۴.
- ↑ «من در میان شما دو چیز گرانبها گذاشتم کتاب خدا که ریسمانی است که از آسمان به زمین کشیده شده است و عترتم اهل بیتم که خداوند لطیف خبیر به من خبر داده که این دو از هم جدا نمیشوند، تا در حوض کوثر بر من وارد شوند، پس بنگرید که چگونه جانشین من در باره آن دو خواهید بود.» کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، ج۱، ص۲۳۵.
- ↑ فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص ۱۲۲-۱۲۴.
- ↑ الغیبة النعمانی، ص ۳۲۱، ح ۱۰.
- ↑ کاگر، رحیم، مهدویت پیش از ظهور، ص ۲۲۱، ۲۱۷.
- ↑ بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یک دیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظَر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید؛ نعمانی، الغيبة، ص ۱۹۹.
- ↑ . ر.ک: لسان العرب، ج ۷، ص ۳۰۳ و مجمع البحرین، ج ۴، ص ۲۴۸.
- ↑ نعمانی، الغيبة، ص ۳۲۰، ح ۱۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۲۲۸-۲۳۳؛ انتظار و منتظران، ص ۲۰۹-۲۱۳.
- ↑ "فَالْمُؤْمِنُ الْمُنْتَظَرُ لقدوم مَوْلَاهُ ، کلما اشْتَدَّ انْتِظَارُ ازْدَادَ جُهْدَهُ فی التهیو لذلک بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ تهذیب نَفْسَهُ عَنِ الاخلاق الرذیلة وَ اقْتِنَاءِ الاخلاق الحمیدة"، مکیال المکارم، ج ۲، ص ۱۵۲، باب ۸.
- ↑ بنیهاشمی، سید محمد، انتظار فرج، ص ۲۹-۳۳.
- ↑ بنیهاشمی، سید محمد، برکات انتظار، ص 105.
- ↑ خداوند به هیچ کس جز (برابر با) توانش تکلیف نمیکند؛ سوره بقره، آیه ۲۸۶.
- ↑ بحارالانوار، (بیروت، مؤسسة الوفاء)، ج ۵۲، ص ۱۴۰.
- ↑ مهدویفرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص103-109.
- ↑ البحار: ۷۴ / ۱۴۳ / ۲۶.
- ↑ البحار: ۵۲ / ۱۲۲ / ۲.
- ↑ «يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ»؛ کشف الغمه: ۳ / ۲۶۷.
- ↑ فَكُلَّمَا كَانَ الاِنْتِظَارُ أَشَدُّ كَانَ التَّهَيُّؤُ آكَدُ...؛مکیال المکارم، ج ۲، ۱۵۲.
- ↑ نیلیپور، مهدی، انتظار و وظایف منتظران، ص 22-30.
- ↑ جعفری، محمد صابر، سستی و مسئولیتگریزی چالشی در عصر غیبت، ص۳۴۰-۳۴۱
- ↑ صحیفه نور، ج ۲، ص ۲۶۷.
- ↑ بهرهگیری از چشم به راه مهدی (ع)، ص ۲۲۳ – ۲۲۲.
- ↑ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۷۱.
- ↑ احمدی، علی اصغر، شیوههای ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانیهای گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳.