آیا دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان امام مهدی از وظایف منتظران راستین امام مهدی است؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
آیا دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان امام مهدی از وظایف منتظران راستین امام مهدی است؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / وظایف منتظران راستین
مدخل اصلیدوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان امام مهدی
تعداد پاسخ۹ پاسخ

آیا دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان امام مهدی از وظایف منتظران راستین امام مهدی است؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «منتظران راستین نسبت به حفظ تحکیم ولایت با مؤمنان چه وظیفه‌ای دارند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌الله جوادی آملی؛
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، در کتاب «ادب فنای مقربان» در این‌باره گفته است:

«امام علی (ع) در سخنی نغز هر کدام از دوستان و دشمنان آدمی را سه گروه می‌داند: أ. دوست تو و دوست دوست تو و دشمن دشمن تو. ب. دشمنان تو که سه دسته‌اند: دشمن تو و دشمن دوست تو و دوست دشمن تو[۱۶]. بر‌این‌ اساس، معرفت ولایت‌پذیران و دوستی با آنان، نیز شناسایی امام‌ستیزان و کینه‌توزی و دشمنی با آنها از ویژگی‌های مهم و بایسته شیفتگان راستین دوده طه (ع) است، زیرا این دوستی یا دشمنی در واقع، به محبت خود آن ذوات پاک باز می‌گردد. امام کاظم (ع) فرمود که هر کس با شیعیان ما دشمنی کند، با ما ستیزه ورزیده و هر که آنها را دوست بدارد، به ما دلبسته است، زیرا آنان از ما هستند و از طینت ما آفریده شده‌اند... اگر کسی از شیعیانمان بیمار یا اندوهگین گردد، ما نیز بر اثر آن مریض و غمناک می‌شویم... آنها بندگان و دوستان راستین خدای سبحان هستند که حق بندگی را ادا کرده‌اند: «مَنْ عَادَى شِيعَتَنَا فَقَدْ عَادَانَا وَ مَنْ وَالاهُمْ فَقَدْ وَالانَا لِأَنَّهُمْ مِنَّا خُلِقُوا مِنْ طِينَتِنَا مَنْ أَحَبَّهُمْ فَهُوَ مِنَّا وَ مَنْ أَبْغَضَهُمْ فَلَيْسَ مِنَّا ... ِ مَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ شِيعَتِنَا يَمْرَضُ إِلَّا مَرِضْنَا لِمَرَضِهِ وَ لَا يَغْتَمُّ إِلَّا اغْتَمَمْنَا لِغَمِّهِ ... ِ لِأَنَّهُمْ عِبَادُ اللَّهِ حَقّاً وَ أَوْلِيَاؤُهُ صِدْقاً » [۱۷] امیر مؤمنان (ع) در سخن گرانمایه دیگری فرمود دوستی ما با دلبستگی به دشمنان ما در نهاد هیچ کس جمع نمی‌گردد، زیرا خدای والا برای انسان دو قلب قرار نداده تا با یکی کسی را دوست و با دیگری او را دشمن بدارد. دوستدار ما باید دوستی‌اش را برایمان ناب گرداند، همان‌گونه که طلا درون آتش خالص می‌شود:« لَا يَجْتَمِعُ حُبُّنَا وَ حُبُّ عَدُوِّنَا فِي جَوْفِ إِنْسَانٍ- إِنَّ اللَّهَ لَمْ يَجْعَلْ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ- فَيُحِبُّ هَذَا وَ يُبْغِضُ هَذَا فَأَمَّا مُحِبُّنَا فَيُخْلِصُ الْحُبَّ لَنَا- كَمَا يُخْلَصُ الذَّهَبُ بِالنَّارِ لَا كَدَرَ فِيه‏...»[۱۸]. دوستی با دوستان اهل‌ بیت (ع) چنان اهمیت دارد که امام رضا (ع) درباره آن چنین فرمود: « كُنْ مُحِبّاً لآِلِ مُحَمَّدٍ وَ إِنْ كُنْتَ فَاسِقاً وَ مُحِبّاً لِمُحِبِّيهِمْ وَ إِنْ كَانُوا فَاسِقِينَ»[۱۹].

هرچند جریان بغض و عداوت نسبت به دشمنان اولیای اهل بیت (ع) یاد نشده، معیار اساسی طریق نجات از تعبیرهای گذشته روشن شده است، زیرا اگر کسی مبغض دشمنان اولیای آنان نباشد، براساس تعلیق حکم به وصف - که مشعر به علیت است - معلوم می‌شود که بغضی کامل و جامع نسبت به دشمنان اهل بیت (ع) ندارد، از این‌رو از جمله یادشده می‌توان فهمید که زائر خالص و ولایی مخلص، همان‌طور که بغضی و عداوتی از دشمنان اهل بیت (ع) در دل دارد، دشمنی دشمنان اولیای آنها را نیز در دل خواهد داشت، زیرا نه موالات مشوب و ناقص مطلوب است و نه معادات معیب و ابتر رواست و اگر تصریحی نسبت به اولیای آنان در عنوان‌های بغض و عداوت به عمل نیامد، برای پرهیز از تکرار یا جهت دیگر بود. غرض آنکه زیارت کامل در اعلام موالات و معادات نسبت به خود اهل بیت (ع) و اولیای آنان است»[۲۰].
۲. آیت‌‌الله حسینی میلانی؛
آیت‌‌الله سید علی حسینی میلانی، در مقاله «وظایف امت در برابر امام» در این‌باره گفته است: «در این رابطه تعابیر فراوانی‌ در‌ لسان اهل بیت (ع)‌ آمده‌اند؛ تعابیری که بر محبت و مودت با دوستان و شیعیان اهل بیت (ع) تأکید می‌کنند. مثلاً به این نمونه دقت کنید: «إِنِّي سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ»[۲۱]؛‌ با توجه به توسعه یافتن ضمیر "کم" در عبارت «سَالَمَكُمْ» باید همچنان که نسبت به اهل بیت (ع) محبت و ارادت داریم و در حزن و سرورشان همراه هستیم، نسبت به دوستان‌ و شیعیان‌ آنها نیز محبت و یاری داشته باشیم؛ به این معنا که بر ایشان ادخال سرور نماییم؛ زیرا مسرور نمودن‌ مؤمنین، مسرور کردن خداوند متعال، رسولش و ائمه طاهرین (ع) است[۲۲]‌؛‌ یا‌ لااقل شیعیان را اذیت نکنیم و نسبت به مشکلاتشان بی‌اعتنا نباشیم. سِلم بودن و در صلح و امنیت با ‌‌شیعیان‌ بودن، نمودهای متعددی دارد؛ از جمله یاری، ادخال سرور، عدم ایذا و عدم حرب‌ با‌ ایشان‌. معیار شناخت چنین افرادی نیز سِلم ایشان با خود اهل بیت (ع) است؛ یعنی‌ کسانی که در سلوک علمی و عملی خود تسلیم و در سلم اهل بیت (ع) هستند، شایسته چنین‌ رفتاری‌ هستند. از سوی دیگر نمی‌توان نسبت به دشمنان و محاربین ائمه (ع) بی‌تفاوت بود و یا دوستی داشت[۲۳]؛ یعنی اگر کسی در حرب با اهل بیت (ع) بود‌، نمی‌توان نسبت به او سلم داشت و باید همان رفتاری با او داشته باشیم که او با اهل بیت (ع) دارد. رسول مکرم اسلام (ص)، دشمنی‌ با‌ امام را دشمنی با خداوند معرفی می‌کند و خطاب به امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «عَدُوُّكَ عَدُوِّي وَ عَدُوِّي عَدُوُّ اللَّهِ»[۲۴]»[۲۵].
۳. حجت الاسلام و المسلمین نقوی ؛
حجت الاسلام و المسلمین سید محمد تقی نقوی ، در کتاب «شرح زیارت جامعه کبیره» در این‌باره گفته است: «« وَ مَنْ أَحَبَّكُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ وَ مَنْ أَبْغَضَكُمْ فَقَدْ أَبْغَضَ اللَّهَ» یعنی کسی که شما را دوست بدارد پس خدا را دوست می‌دارد و مبغض شما مُبغض خداست دلیل بر این مدّعا آن است که دوستی اهل بیت بر اساس ولایت عین دوستی حقّ است زیرا مقام ولایت را خدا به آنان عطا فرموده است و به عبارت دیگر انسان موحّد خدا را دوست می‌دارد چون خالق و ولیّ نعمت اوست و لازمه این محبت آن است که هر کس را خدا دوست بدارد دوست و هرکس را خدا دشمن بدارد او هم او را دشمن بدارد و چون خداوند متعال محمّد و آل او را دوست می‌دارد. پس موحّد باید آنان را دوست بدارد والا دروغ می‌گوید و دوست خدا نیست و هم چنین باید دشمنان حقّ را دشمن بدارد و در این موضوع تردیدی وجود ندارد. موضوعی که قابل ذکر است آن است که آثار و نشانه محبت چیست، آیا به‌ مجرد ادعا، محبّت تحقّق می‌یابد یا آثاری دارد که باید وجود پیدا کند تا واقعاً محبّ باشد. پس می‌گوییم دوست داشتن دیگری از دو طریق ممکن است، طریق اوّل آن است که انسان کسی را دوست بدارد برای کمالات او مثلاً عالم است، شجاع است، با سخاوت است، عادل است و یا برای مال و ثروت او، یا برای زیبایی صورت او و امثال ذالک از صفات و نعمت‌های الهی که در او موجود است، طریق دوّم آن است که او را دوست بدارد چون خدا او را دوست می‌دارد و هم چنین است در بغض و عداوت و کینه نسبت به اشخاص، امّا طریق اول پس برای خدا نیست، ولی طریق دوم برای خداست. پس اگر کسی اولیاء اللّه را به‌سبب داشتن کمالات نفسانی و صفات برجسته انسانی که در آنان موجود است دوست بدارد لازمه این محبت به خدا نیست ولی اگر دوستی نسبت به آنان بر اساس ولایت و محبوبیت پیش خدا باشد پس لازمه آن دوستی خداست. و این معنی از عبارت مراد است لذا فرمود: « وَ مَنْ أَحَبَّكُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ» و هم چنین در مورد بغض و بدیهی است اگر محبت بر این پایه باشد لازمه آن متابعت از دستورات آنان است؛ زیرا فرض بر این است که اولیاء حق‌اند و هر چه می‌گویند مورد تأیید خداست. قال الله تعالی قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ[۲۶]»[۲۷].
۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» و مقاله «انتظار و منتظران» در این‌باره گفته است:

«در روایات فراوانی از پیامبر اکرم (ع) بر محبت و دوستی با اهل بیت (ع) و دشمنی با دشمنان ایشان تأکید شده و این مربوط به همه زمانها است؛ اما در برخی روایات به صورت ویژه به دوستی با دوستان حضرت مهدی (ع) و دشمنی با دشمنان حضرت مهدی سفارش شده است. امام باقر (ع) از رسول خدا (ص) روایت کند که فرمود:«" طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ يَأْتَمُّ بِهِ فِي غَيْبَتِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ وَ يَتَوَلَّى أَوْلِيَاءَهُ وَ يُعَادِي أَعْدَاءَهُ ذَاكَ مِنْ رُفَقَائِي وَ ذَوِي مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمِ أُمَّتِي عَلَيَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ "»[۲۸]»[۲۹].

۵. حجت الاسلام و المسلمین فقیهی؛
حجت الاسلام و المسلمین علی نقی فقیهی، در مقاله «سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران» در این‌باره گفته است: «از اقدامات منتظران دوستی با اهل بیت و دشمنی با دشمنان ایشان است. امام زین العابدین (ع) فرمود: خوشا به حال شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما به ریسمان محبت چنگ زنندگانند و بر دوستی ما استوار هستند و از دشمنان ما تبری می‌جویند اینان از ما هستند و ما از آنها هستیم ما را به عنوان پیشوا برگزیده‌اند و ما هم آنها را در زمره پیروان خود محبوب می‌داریم خوش به حالشان که قسم به‌خدا تا اینها در درجات عالیه در رستاخیز با ما هستند[۳۱]. پیغمبر اکرم (ص) فرمود: خوشا به حال کسی که "قائم اهل بیتِ" مرا درک کند در حالی‌که در زمان غیبتش و قبل از قیامش اقتدای به او نموده، و دوست بدارد دوستانش را و دشمنی کند با دشمنانش[۳۲]. یاوران مهدی (ع) با وجود قدرت فوق‌العاده خود، که طبق روایات هر یک نیرویی برابر چهل مرد دارند، قهرمانانی فروتن، خودساخته و برخوردار از ارزش‌های اخلاقی و انسانی‌اند و هرگز مغرور قدرت جسمانی و موقعیت اجتماعی و سیاسی خود نمی‌شوند و در مقابل مؤمنان سر تعظیم فرود می‌آورند ولی در مقابل کافران، مشرکان و کج‌اندیشان سرفراز‌، سرسخت و خشن هستند[۳۳]»[۳۴].
۶. آقای هرنجی (کارشناس ارشد فقه)؛
آقای منصور هرنجی، در کتاب «انتظار و وظایف منتظران» در این‌باره گفته است: «ذهن انسان منتظر هیچ‌وقت از بغض و دشمنی نسبت به دشمنان حضرت و موانع ظهور خالی نیست. اساساً جزء غیرقابل تفکیک محبت به کسی، دشمنی با دشمنان اوست. امام صادق (ع) در این خصوص می‌فرماید: « لَا يُحِبُّ لَنَا مُبْغِضاً وَ لَا يُبْغِضُ لَنَا مُحِبّاً». "دشمن ما را دوست ندارد و دوست ما را دشمن نمی‌دارد"[۳۵]. دشمن حضرت مهدی (ع) یعنی دشمن خدا و دشمن همه خوبی‌ها و آنهایند که عامل همه بدبختی‌ها، ظلم‌ها، فسادها و جنگ‌افروزی‌ها، گرسنگی‌ها و خلاصه عامل همه غم‌های مردم جهانند. منتظر واقعی بدون هیچ خستگی با علاقه‌ای که به مردم جهان و خوشبختی آنان دارد، با دشمنان حضرت و موانع ظهور او مبارزه‌ای جدی می‌نماید. منتظران ظهور عصر تربیت‌یافتگان عاشورای امام حسین (ع) هستند: آنان با روح حسینی خود که مبارزه با یزیدیان است، با هر یزیدی برای دین فداکاری و جان‌سپاری می‌نماید تا این که دین را از چنگال طاغوت‌ها و ظالم‌ها نجات دهد»[۳۶].
۷. آقای دکتر نجفی؛
آقای دکتر حسن نجفی، در مقاله «بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود» در این‌باره گفته است: «از ویژگی‌های منتظران در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، می‌‌توان به دوستی با حضرت ولیعصر (ع) و دشمنی با دشمنان ایشان اشاره نمود؛ چراکه امام زین العابدین (ع) فرمودند: "خوشا به حال شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما به ریسمان محبت چنگ زنندگانند و بر دوستی ما استوار می‌‌باشند و از دشمنان ما تبری می‌‌جویند؛ اینان از ما هستند و ما از آنها هستیم؛ ما را به عنوان پیشوا برگزیده‌اند و ما هم آنها را در زمره پیروان خود محبوب می‌‌داریم. خوش به حالشان که قسم به خدا، اینها در درجات عالیه در رستاخیز با ما هستند"[۳۷]. پیامبر اکرم (ص) نیز در این ارتباط فرمودند: "خوشا به حال کسی که "قائم اهل بیتِ" مرا درک کند، درحالی که در زمان غیبتش و قبل از قیامش اقتدای به او نموده، و دوست بدارد دوستانش را و دشمنی کند با دشمنانش"[۳۸]. منتظران در سبک زندگی زمینه‌ساز باید مقابل مؤمنان سر تعظیم فرود آورند و در مقابل مشرکان و کج اندیشان سرسخت و خشن ایستادگی نمایند»[۳۹].
۸. آقای دکتر شفیعی سروستانی؛
آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در کتاب «چشم به راه» در این‌باره گفته است: «آنگاه ما در ادعای دوستی با اهل بیت عصمت و طهارت (ع) صادق هستیم که دوستان آنها را دوست بداریم و با دشمنان آنها دشمنی کنیم. از این رو در روایات، دوستی با دوستان اهل بیت: و دشمنی با دشمنان آنها، یکی از حقوق امامان معصوم (ع) برشمرده شده و بسیار بر آن تأکید شده است. پیامبر خاتم (ص) در این باره می‌فرماید: هر کس دوست دارد که بر کشتی نجات بنشیند و به دستگیره محکم چنگ آویزد و ریسمان استوار خدا را بگیرد، باید پس از من، علی را دوست بدارد و با دشمن او دشمنی کند و امامان هدایتگر از نسل او را به پیشوایی بپذیرد؛ زیرا آنان پس از من جانشینان و اوصیای من و حجت خدا بر خلقند و سروران امت هستند و پرهیزگاران را به سوی بهشت می‌برند. حزب آنها، حزب من و حزب من، حزب خداست و حزب دشمنان آنان، حزب شیطان است[۴۰][۴۱].
۹. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران؛
[[]] پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، در کتاب «انتظار بهار و باران» در این‌باره گفته‌اند: «ولایت و دوستی نسبت به دوستان و موالیان امام زمان (ع) و عداوت و دشمنی نسبت به دشمنان و مخالفان او یک تکلیف است و از ویژگی‌های شیعیان و منتظران او به شمار می‌رود. یک شیعه منتظر باید دوست مولایش را دوست بدارد، اگر چه دوست خودش به حساب نیاید. و باید از دشمنِ امامش بیزاری جوید، اگر چه دشمن خودش محسوب نگردد. یک منتظر حقیقی باید با بیگانه‌ترین اشخاص احساس دوستی کند، آنجا که او را در خط امام خود سر نهاده به فرمان او می‌بیند. و باید از آشناترین کسان حتی از پدر و برادر خویش دوری جوید و احساس تنفر نماید، آن زمان که او را در ستیز با امام خود و پیوسته با مخالفان او می‌یابد. که اگر چنین شد افتخار رفاقت با پیامبر (ص) را درک می‌کند. چنان‌که خود آن بزرگوار فرمود:"خوشا به حال آن‌کس که قائم اهل بیت مرا درک نماید، در حالی‌که قبل از قیام او در زمان غیبتش پیرو او بوده و دوستانش را دوست داشته و با دشمنانش به دشمنی برخاسته باشد. چنین شخصی از رفیقان و همراهان من و مورد محبت و مودت من است و روز قیامت در زمره گرامی‌ترین افراد امت من محشور می‌شود"[۴۲]» [۴۳].
]]

پرسش‌های مصداقی همطراز

پرسش‌های وابسته

  1. وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    1. تکالیف و وظایف شیعیان برای زمینه‌سازی ظهور در غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    2. تکالیف و وظایف شخصی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    3. تکالیف و وظایف فردی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    4. تکالیف و وظایف اجتماعی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    5. تکالیف و وظایف شیعیان در حوزه امنیت اجتماعی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    6. تکالیف و وظایف علما در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    7. تکالیف و وظایف دانشجویان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    8. تکالیف و وظایف مستمعان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    9. تکالیف و وظایف کنهسالان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    10. تکالیف و وظایف جوانان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    11. تکالیف و وظایف زنان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    12. تکالیف و وظایف ثروتمندان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    13. تکالیف و وظایف اقشار آسیب‌پذیر در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    14. تکالیف و وظایف حاکمان و فرماندهان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    15. تکالیف و وظایف نیروی انتظامی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    16. تکالیف و وظایف توده مردم در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  2. وظایف عام مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    1. مسلمانان نسبت به شناخت امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
    2. مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
      1. وظیفه مسلمانان درباره ایمان به امامت و ولایت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      2. وظیفه مسلمانان درباره محبت و مودت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      3. وظیفه مسلمانان درباره اطاعت و نصرت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
        1. برای یاری امام مهدی چه باید کرد؟ (پرسش)
    3. مسلمانان نسبت به تبری از دشمنان امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
    4. مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
    5. مسلمانان درباره دعا برای امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
    6. مسلمانان نسبت به اقتدا به سنت و سیره امام مهدی در امور استحبابی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
    7. مسلمانان نسبت به انجام اعمال عبادی به نیابت از امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
  3. وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    1. آیا انتظار فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
    2. آیا صبر بر سختی‌های دوران غیبت از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
    3. آیا آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
      1. انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
        1. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
        2. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه روحی و روانی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
        3. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اخلاقی و رفتاری چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
        4. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه سیاسی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
        5. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اقتصادی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
        6. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه نظامی و انتظامی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
    4. آیا پیروی از نواب عام از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
    5. آیا دعا برای تعجیل فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
    6. آیا غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
  4. آثار نزدیک شمردن ظهور چیست؟ (پرسش)
  5. آفات دور دانستن ظهور چیست؟ (پرسش)
  6. آرزوها چگونه در شخصیت منتظران امام مهدی تأثیر می‌گذارد؟ (پرسش)
  7. برای ایجاد ارتباط قلبی با امام مهدی به جز تکالیف شرعی و دینی چه اعمالی لازم است تا بفهمیم ایشان از ما راضی هستند؟ (پرسش)
  8. وظیفه جامعه اسلامی در برابر اخباری که از سوی امام مهدی می‌رسد چیست؟ (پرسش)
  9. امام مهدی از نوجوانان جامعه امروز چه انتظاری دارند؟ (پرسش)
  10. دانش‌آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
  11. چگونه می‌توان برپایه خواست حقیقی امام مهدی عمل کرد؟ (پرسش)
  12. وظیفه مردم در عصر غیبت کبری برای برپایی عدالت چیست؟ (پرسش)
  13. آیا تکریم اماکن منسوب به امام مهدی از تکالیف عصر غیبت است؟ (پرسش)
  14. چرا رسیدگی به نیازهای مؤمنان مصداقی از برآوردن حوائج امام مهدی است؟ (پرسش)
  15. مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
  16. آیا حفظ پیوند با مقام ولایت از وظایف خاص منتظران امام مهدی است؟ (پرسش)

پانویس

  1. ر.ک: فقیهی، علی نقی، سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران، ص ۱۲۷.
  2. ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۲۲۸-۲۳۳؛ انتظار و منتظران، ص ۲۰۹-۲۱۳.
  3. ابن بابویه‌، کامل الزیارات، ۳۲۹.
  4. کلینی، کافی، ج ۲، ص۱۸۹.
  5. نهج البلاغه، خ ۴، ص ۷۲.
  6. ر.ک. حسینی میلانی، سید علی، وظایف امت در برابر امام، ص ۹۷.
  7. رسول اکرم (ص) در خطاب به امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «"عَدُوُّکَ عَدُوِّی وَ عَدُوِّی عَدُوُّ اللَّهِ"»؛ حاکم نیشابوری، مستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۱۳۸؛ ذهبی، تاریخ اسلام،ج ۲۰، ص۴۰؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد،ج ۴، ص۲۶۱.
  8. «"مَنْ عَادَی شِیعَتَنَا فَقَدْ عَادَانَا وَ مَنْ وَالاهُمْ فَقَدْ وَالانَا لِأَنَّهُمْ مِنَّا خُلِقُوا مِنْ طِینَتِنَا مَنْ أَحَبَّهُمْ فَهُوَ مِنَّا وَ مَنْ أَبْغَضَهُمْ فَلَیْسَ مِنَّا... ِ مَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ شِیعَتِنَا یَمْرَضُ إِلَّا مَرِضْنَا لِمَرَضِهِ وَ لَا یَغْتَمُّ إِلَّا اغْتَمَمْنَا لِغَمِّهِ... ِ لِأَنَّهُمْ عِبَادُ اللَّهِ حَقّاً وَ أَوْلِیَاؤُهُ صِدْقاً"»؛ صفات الشیعه، ص ۳.
  9. ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۲۳۵، ۲۳۷.
  10. «"طُوبَی لِمَنْ أَدْرَکَ قَائِمَ أَهْلِ بَیْتِی وَ هُوَ یَأْتَمُّ بِهِ فِی غَیْبَتِهِ قَبْلَ قِیَامِهِ وَ یَتَوَلَّی أَوْلِیَاءَهُ وَ یُعَادِی أَعْدَاءَهُ ذَاکَ مِنْ رُفَقَائِی وَ ذَوِی مَوَدَّتِی وَ أَکْرَمِ أُمَّتِی عَلَیَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»". شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۲.
  11. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۲۲۸-۲۳۳؛ انتظار و منتظران، ص ۲۰۹-۲۱۳؛ نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، ص ۳۲.
  12. «طُوبَی لِشِیعَتِنَا الْمُتَمَسِّکِینَ بِحُبِّنَا فِی غَیْبَةِ قَائِمِنَا الثَّابِتِینَ عَلَی مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِکَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّةً وَ رَضِینَا بِهِمْ شِیعَةً وَ طُوبَی لَهُمْ هُمْ وَ اللَّهِ مَعَنَا فِی دَرَجَتِنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۱، ص۷۲.
  13. ر.ک: فقیهی، علی نقی، سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران، ص ۱۲۷.
  14. ر.ک. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار بهار و باران، ص ۸۱- ۸۳.
  15. ر.ک. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار بهار و باران، ص ۸۱- ۸۳.
  16. « أَصْدِقَاؤُكَ ثَلَاثَةٌ وَ أَعْدَاؤُكَ ثَلَاثَةٌ فَأَصْدِقَاؤُكَ صَدِيقُكَ وَ صَدِيقُ صَدِيقِكَ وَ عَدُوُّ عَدُوِّكَ وَ أَعْدَاؤُكَ عَدُوُّكَ وَ عَدُوُّ صَدِيقِكَ وَ صَدِيقُ عَدُوِّك‏»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۹۵.
  17. صفات الشیعه، ص 3- 4؛ بحارالانوار، ج65، ص167-168.
  18. تفسیر القمی، ج2، ص 171.
  19. الدعوات، ص۲۸ -۲۹، بحارالأنوار، ج۶۶، ص۲۵۳. یعنی محبت در جهت ولایت اهل‌ بیت (ع).
  20. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۲۳۵، ۲۳۷.
  21. ابن بابویه‌، کامل الزیارات، ۳۲۹.
  22. کلینی، کافی، ۲ / ۱۸۹.
  23. نهج البلاغه، ۴ /۷۲.
  24. حاکم نیشابوری، مستدرک علی الصحیحین، ۳ / ۱۳۸؛ ذهبی، تاریخ اسلام، ۲۰ /۴۰؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۴ /۲۶۱.
  25. حسینی میلانی، سید علی، وظایف امت در برابر امام، ص ۹۷.
  26. «بگو اگر خداوند را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد» سوره آل عمران، آیه ۳۱.
  27. نقوی، سید محمد تقی، شرح زیارت جامعه کبیره، ص۵۱۴ - ۵۱۶.
  28. خوشا بر احوال کسی که قائم اهل بیت مرا درک کرده و درغیبت و پیش از قیامش پیرو او باشد؛ دوستانش را دوست بدارد و با دشمنانش دشمن باشد؛ چنین کسی در روز قیامت، از رفقا و دوستان من و گرامی ترین امت من خواهد بود؛ شیخ صدوق ، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۲
  29. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۲۲۸-۲۳۳؛ انتظار و منتظران، ص ۲۰۹-۲۱۳.
  30. سلیمیان، خدامراد، بایسته‌های عصر چشم به راهی.
  31. «طُوبَى لِشِيعَتِنَا الْمُتَمَسِّكِينَ بِحُبِّنَا فِي غَيْبَةِ قَائِمِنَا الثَّابِتِينَ عَلَى مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِكَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّةً وَ رَضِينَا بِهِمْ شِيعَةً وَ طُوبَى لَهُمْ هُمْ وَ اللَّهِ مَعَنَا فِي دَرَجَتِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ». مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۱، ص۷۲.
  32. «طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ يَأْتَمُّ بِهِ فِي غَيْبَتِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ وَ يَتَوَلَّى أَوْلِيَاءَهُ وَ يُعَادِي أَعْدَاءَهُ». ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج۱، ص۲۸۶.
  33. ...أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ... «... در برابر مؤمنان خاکسار و در برابر کافران دشوارند..». سوره مائده، آیه ۵۴.
  34. فقیهی، علی نقی، سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران، ص ۱۲۷
  35. بحارالانوار، ج ۶۵، ص ۱۶۴.
  36. هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸۳.
  37. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۲.
  38. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۶.
  39. نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، ص ۳۲.
  40. عیون أخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۹۲، ح ۴۳؛ بحارالأنوار، ج ۲۳، ص ۱۴۴، ح ۱۰۰؛ اهل بیت (ع) در قرآن و حدیث، ج ۲، ص ۵۶۱، ح ۸۳۲.
  41. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۱۶۳-۱۷۲.
  42. « طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ يَأْتَمُّ بِهِ فِي غَيْبَتِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ وَ يَتَوَلَّى أَوْلِيَاءَهُ وَ يُعَادِي أَعْدَاءَهُ ذَاكَ مِنْ رُفَقَائِي وَ ذَوِي مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمِ أُمَّتِي عَلَيَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۲.
  43. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار بهار و باران، ص ۸۱- ۸۳.