اقتدا به سنت و سیره امام مهدی
الگو پذیری از امام عصر (ع)
از ویژگی‌های اخلاقی مؤثر در بُعد اجتماعیِ سبک زندگی زمینه ساز ظهور موعود، می‌‌توان به دعوت دیگران به همانندسازی (الگوپذیری) با اخلاق حسنه و مکارم اخلاق امام (ع) و عمل به آنچه امام (ع) آن را دوست دارد و دوری نسبت به آنچه از عمل به آن ناراحت میشود، اشاره نمود. بر اساس عمل به این ویژگی اخلاقی، افراد مجری سبک زندگیِ زمینه‌ساز ظهور به اسوۀ کامل بودن امام مهدی (ع) ایمان راسخ پیدا میکنند، بر قول به امامت حضرتش ثابت می‌‌مانند، با پذیرش ولایت مولای خود، در دل و عمل، ایمانشان را کامل و اسلامشان را نیکو می‌‌سازند و بر این پذیرش و باور ولایی پایبند خواهند بود، به او عشق می‌‌ورزند و سراپا گوش به فرمان، از حضرتش پیروی میکنند[۱]. پیروی کردن از امام و الگو قرار دادن ایشان در اخلاق و اعمال در آنچه مؤمن به حسب حال خود می‌تواند انجام دهد، معنی تشیع و حقیقت مأموم بودن است و کمال ایمان و تمامیت موالات امام و همراهی با او در روز قیامت و مجاورت با حضرتش در بهشت با این کار انجام میشود[۲]. از منتظران مصلِح، جز این توقع نیست که از امام الگوپذیری کرده و خود نیز صالح باشند؛ در غیراین صورت، وقتی سنخیتی میان این دو نباشد، نسبتی هم - چه پیش از ظهور و چه پس از ظهور - میان شیعه و امام برقرار نمی‌شود[۳].
باید توجه داشت گرچه الگوهای اصلی ما در طریق تربیت و کمال انسانی، معصومان‌اند (ع)، اما این منافاتی ندارد که در عین حال، انسان رهرو به الگوهای میانی و کسانی که قسمت عمده‌ای از این راه را رفته و در همان مسیر طی طریق کرده‌اند و در زمان او نیز زندگی میکنند، توجه داشته و شیوۀ زندگی و مشی آنان را سرمشق عمل و رفتار خود قرار دهد. پیشوایان معصوم ما، عالمان دین‌باور، متعهد، زمان‌شناس و خداترس هر زمان را، شایسته اقتدا دانسته‌اند و آنان را امین دین و دنیای مردم و الگوهای مناسب و قابل اعتماد، معرفی کرده‌اند؛ بنابراین اقتدا به امامان معصوم (ع)، در پیروی و سرمشق‌گیری از نمادهای علم و تقوا و تربیت‌یافتگان مکتب قرآن و معارف اهل بیت (ع) در هر زمان تجلی می‌‌یابد[۴].
وظایف مسلمانان نسبت به اقتدا به امام مهدی (ع)
برخی از وظایف مسلمانان نسبت به اقتدا به سنت و سیرۀ امام مهدی (ع) در امور استحبابی عبارت‌اند از:
- الگو پذیری از امام (ع) و تأسی و اقتدای عملی به آن حضرت[۵]: از آنجایی که منتظران خود را منسوب به امام زمان (ع) می‌دانند، به این نتیجه می‌رسند که در پیروی از آن حضرت پیش‌قدم باشند و الگوی رفتاری و اخلاقی خود را ایشان قرار دهند. از آثار الگو گرفتن این است که آنان در رفتار فردی و اجتماعی طبق خواست امام (ع) حرکت و مسیر زندگی خویش را بر اساس آن تنظیم میکنند. از طرفی چون خواست امام (ع) طبق خواست خداوند است و بر محور آن می‌چرخد، رفتار فردی و اجتماعی منتظران نیز متأثر از اوامر و نواهی الهی و بر محور رضایتمندی خداوند خواهد بود و در محدودۀ تعیین شده خداوند دور می‌زند. سعی آنان بر این است که هیچ حرکت خلاف خواست خداوند از آنان سر نزند و همواره بر این امر مراقبت دائمی دارند. مداومت آنان بر این امر موجب میشود ورع و پرهیزکاری در آنان به صورت ملکه درآید و مزین به تقوای الهی شوند؛ زیرا اصحاب و یاران امام مهدی شاگردان مکتب قرآن و سنت معصومانند (ع) و از سرچشمۀ این دو گوهر گرانقدر سیراب می‌شوند. قهراً همۀ تلاششان بر این خواهد بود تا خود را با همۀ معیارهای دینی و این دو منبع ارزشمند هماهنگ کنند و تحت تربیت آن درآورند[۶]. در آیات و روایات به الگو پذیری از پیامبران و امامان (ع) اشاره شده است: قرآن کریم دو پیامبر بزرگ خود حضرت ابراهیم (ع) و پیامبر اکرم (ص) را در قرآن کریم به عنوان اسوه و الگو برای پیروان ایشان معرّفی می‌‌نماید، دربارۀ پیامبر خاتم (ص) می‌‌فرماید:
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ
[۷]؛ در جایی دیگر می‌‌فرماید: وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا[۸]. پس از پیامبر اکرم (ص)، ائمّه (ع) الگو و اسوه هستند. کمال ایمان و یقین این است که انسان از ایشان که الگوهای آسمانی‌اند پیروی نماید[۹]. در برخی روایات به بحث الگوپذیری از ائمه (ع) اشاره شده است مانند:
- رسول اکرم (ص) فرمودند: «خوشا به حال کسی که قائم خاندان مرا درک کند، در حالی که پیش از دوران قیام، به او و امامان من اقتدا کرده و از دشمنان وی اعلام بیزاری کرده باشد. آنان دوستان و همراهان من و گرامی‌ترین امت در نزدم هستند»[۱۰][۱۱]
- امیرمؤمنان (ع) فرمودند: «از خاندان نبوت الگو بگیرید و در جای قدم‌های آنان گام نهید، زیرا آنان هیچ‌گاه شما را از راه راست بیرون نبرده و به پستی و هلاکت نمی‌افکنند. جایی که آنان سکوت کردند، شما نیز لب فرو بندید و با قیام آنان شما نیز بپاخیزید. مبادا از آنان پیشی گیرید که گمراه می‌شوید و هرگز از همراهی آنان باز نمانید که نابود می‌گردید»[۱۲][۱۳]
- همچنین فرمودند: «سعادتمند‌ترین مردم کسانی هستند که با مهرورزی و الگوپذیری از امام خویش به سوی خدا نزدیکی جویند و نسبت به آنچه سفارش کرده ایم، پای بند و آنچه بر حذر داشته ایم، دوری گزینند. چنین کسانی از ما بوده و در بهشت نیز کنار ما خواهند بود»[۱۴][۱۵]
- امام موسی بن جعفر (ع) فرمودند: «خوشا بر شیعیان ما که در غیبت قائم ما به رشتۀ ولایت ما چسبیده‌اند و بر دوستی ما پا برجا هستند و از دشمنان ما بیزارند. آنان از مایند و ما از آنهاییم. آنها ما را برای امامت پسندیده‌اند و ما هم پیروی آنان را پسندیده‌ایم. خوشا بر آنها و خوشا بر آنها. ایشان به خدا در روز قیامت هم درجۀ ما هستند»[۱۶].[۱۷]
- امیرالمؤمنین (ع) در نامه ایی به عثمان بن حنیف نوشت: «توجه کنید هر مأمومی را امامی [و هر رهروی را راهبری] است که به او إقتدا می‌کند و از نور علمش برخوردار می‌گردد..».[۱۸][۱۹]
- در روایتی آمده است: «ما کسی را مؤمن نمی‌شماریم تا اینکه نسبت به تمام امر ما (امامت و رهبری) پیروی علاقه‌مند و مطیع دستورهای ما که فرمان خداست باشد[۲۰].
- امام زین العابدین (ع) فرمودند: «برای هیچ قُرَشی و عَرَبی حسب [و افتخاری] نیست مگر به تواضع،... آگاه باشید مبغوض‌ترین مردم نزد خداوند کسی است که به سنت و مذهب امامی بوده باشد و به اعمالش إقتدا نکند»[۲۱]. دلیل مبغوضیت این است، هرگاه مؤمن در کارها و اخلاقش بر خلاف امامش رفتار نماید، ننگ و عار امام (ع) و مایۀ طعنه و عیب جویی دشمنان بر او خواهد بود و این گناه بزرگی است و چنانچه در اعمال و اخلاق خود به او إقتدا نماید سبب عظمت یافتن ایشان در نظر آنها و رغبت کردن مخالفین به شیوۀ امامان و راهیابی مردم با اعمال ایشان به سوی امامشان می‌گردد[۲۲].
- آشنایی با قرآن و آموزه‌هایش و آشنایی با سیره معصومان[۲۳].
- پیشه سازی تقوای الهی[۲۴].
- عدالت.
- زدودن رذایل اخلاقی[۲۵].
- اقتدا به اولیای الهی در اعمال و اخلاق[۲۶].
- اجرای احکام خدا: خواستۀ امام زمان (ع) از مشتاقان خود اجرای احکام خدا و نیز مورد توجه قرار دادن این آیۀ شریفه است: وَأَصْلِحْ وَلاَ تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ[۲۷][۲۸]
- عمل به دین[۲۹].
پرسش مستقیم
منابع
نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود
موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان
سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان
صمدی، قنبر علی، آخرین منجی
فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد
ملکی راد، محمود، خانواده و زمینه‌سازی ظهور
جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود
پانویس
- ↑ ر. ک: نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، ص ۳۱.
- ↑ ر. ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص ۵۰۰ و ۵۰۱.
- ↑ ر. ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص ۳۴ ـ ۳۵.
- ↑ ر. ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص ۳۴ ـ۳۵.
- ↑ ر. ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۱۲۴؛ فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۸۶.
- ↑ ر. ک: ملکی راد، محمود، خانواده و زمینه‌سازی ظهور، ص ۴۹.
- ↑ «بی‌گمان فرستاده خداوند برای شما نمونه‌ای نیکوست» سوره احزاب، آیه ۲۱.
- ↑ «و آنچه پیامبر به شما می‌دهد بگیرید و از آنچه شما را از آن باز می‌دارد اجتناب کنید» سوره حشر، آیه ۷.
- ↑ ر. ک: فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۸۶.
- ↑ «طُوبَی لِمَنْ أَدْرَکَ قَائِمَ أَهْلِ بَیْتِی وَ هُوَ مُقْتَدٍ بِهِ قَبْلَ قِیَامِهِ یَأْتَمُّ بِهِ وَ بِأَئِمَّةِ الْهُدَی مِنْ قَبْلِهِ وَ یَبْرَأُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ عَدُوِّهِمْ أُولَئِکَ رُفَقَائِی وَ أَکْرَمُ أُمَّتِی عَلَی»؛ کمال‌الدین، ج۱، باب ۲۵، ح۳، ص ۲۸۷.
- ↑ ر. ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص ۳۴ ـ۳۵.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۹۷؛ «"انْظُرُوا أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ، فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ وَ اتَّبِعُوا أَثَرَهُمْ، فَلَنْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ هُدًی وَ لَنْ یُعِیدُوکُمْ فِی رَدًی؛ فَإِنْ لَبَدُوا فَالْبُدُوا وَ إِنْ نَهَضُوا فَانْهَضُوا، وَ لَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا وَ لَا تَتَأَخَّرُوا عَنْهُمْ فَتَهْلِکُوا"».
- ↑ ر. ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۱۲۴.
- ↑ غرر الحکم، ص۱۱۵؛ «"أسعَدُ الناسِ مَن عَرَفَ فَضلَنا، وَ تَقَرَّبَ إلی اللّهِ بِنا، وَ أخلَصَ حُبَّنا، وَ عَمِلَ بما إلَیهِ نَدَبنا، وَ انتَهی عَمّا عَنهُ نَهَینا، فذاک مِنّا وَ هُو فِی دَارِ المُقامَةِ مَعَنا"».
- ↑ ر. ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۱۲۴.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۶۱: «"طُوبَی لِشِیعَتِنَا الْمُتَمَسِّکِینَ بِحَبْلِنَا فِی غَیْبَةِ قَائِمِنَا الثَّابِتِینَ عَلَی مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِکَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُم"»
- ↑ ر. ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۱۲۴.
- ↑ «"إِنَّ لِکُلِّ مَأْمُومٍ إِمَاماً یَقْتَدِی بِهِ وَ یَسْتَضِیءُ بِنُورِ عِلْمِه"»؛ نهج البلاغه، نامه ۴۵، ص ۴۱۷.
- ↑ ر. ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص ۵۰۰ و ۵۰۱.
- ↑ ر. ک: فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۸۶.
- ↑ «"لَا حَسَبَ لِقُرَشِیٍّ وَ لَا لِعَرَبِیٍّ إِلَّا بِتَوَاضُعٍ وَ لَا کَرَمَ إِلَّا بِتَقْوَی وَ لَا عَمَلَ إِلَّا بِالنِّیَّةِ وَ لَا عِبَادَةَ إِلَّا بِالتَّفَقُّهِ أَلَا وَ إِنَّ أَبْغَضَ النَّاسِ إِلَی اللَّهِ مَنْ یَقْتَدِی بِسُنَّةِ إِمَامٍ وَ لَا یَقْتَدِی بِأَعْمَالِه"»؛ کافی، ج ۸، ص ۲۳۴، ح ۳۱۲.
- ↑ ر. ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص ۵۰۰ و ۵۰۱.
- ↑ ر. ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص ۱۸۹ـ۱۹۳.
- ↑ ر. ک: نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، ص ۳۱.
- ↑ ر. ک: نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، ص ۳۱.
- ↑ ر. ک: فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۸۶.
- ↑ «و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.
- ↑ ر. ک: فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۸۶.
- ↑ ر. ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۱۲۴.
