اندیشه کلامی عصمت (کتاب)
| اندیشه کلامی عصمت | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | بهروز مینایی |
| موضوع | عصمت |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۹۵ ش |
| تعداد صفحه | ۵۵۹ |
| شابک | ۹۷۸-۶۰۰-۱۹۵-۲۶۰-۹ |
| شماره ملی | ۴۳۳۴۹۱۰ |
اندیشه کلامی عصمت، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی نگرشی از نوع فلسفه فقهی به اندیشه عصمت می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این کتاب بهروز مینایی است و انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «انگیزه نگارنده در تدوین این کتاب، تنظیم نگرشی از نوع فلسفه فقهی به اندیشه عصمت در مهد دانش فقه و اصول اسلامی بوده است. مباحث این اثر در چهار فصل سامان یافته است. در فصل اول دیدگاه‌های مختلف درباره مفهوم و ماهیت عصمت و کیفیت حصول آن برای معصوم مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم پیشینه اندیشه عصمت در ادیان غیرابراهیمی و ابراهیمی بیان شده است. سپس شبهات مختلف مستشرقان درباره ریشه‌های پیدایش باور به عصمت اهل‌بیت (ع) در مهد دوران اسلامی مطرح شده است. در فصل سوم امکان عصمت و ادله عقلی و نقلی آن همراه با نقض و ابرام‌های آنها مطرح شده است. در نهایت نیز به دیدگاه فلسفه فقهی اندیشه عصمت پرداخته شده است».
فهرست کتاب
- سخنی با خواننده
- پیش گفتار
- فصل یکم: تبیین مفهوم عصمت
- گفتار یکم: عصمت در ادبیات و لغت عرب
- واژه عصمت
- نتیجه‌گیری
- گفتار دوم: مفهوم کلامی عصمت
- عصمت از دیدگاه کلام امامیه
- اندیشه عصمت در کلام اهل سنت
- جمع‌بندی دیدگاه‌های متکلمان اسلامی درباره عصمت
- گفتار سوم: عصمت در قرآن و روایات
- واژه عصمت در قرآن
- مفهوم کلامی عصمت در قرآن
- واژه عصمت در روایات
- معنای کلامی عصمت در روایات
- نتیجه بحث قرآنی
- گفتار چهارم: تفسیر ماهیت عصمت
- مسلک جبری عصمت
- نقد
- الف) فقدان ارزش مقام عصمت
- ب) عدم برتری معصوم
- ج) بی معنا بودن الگو قرار گرفتن انبیا
- د) عدم استحقاق پاداش بر ترک گناه
- ه) بی معنا شدن عصمت
- مسلک لطف
- دیدگاه ترکیب لطف و تهذیب
- نظریه ملکه در تفسیر عصمت
- ترکیب دیدگاه ملکه و نظریه لطف
- دیدگاه فطرت و تأیید روح
- دیدگاه هدایت (تقریر جدیدی از نظریه فطرت)
- مسلک علم در تبیین حقیقت عصمت
- دیدگاه‌های ترکیبی جدید
- جمع‌بندی دیدگاه‌ها
- دیدگاه مختار
- ۱. موهبتی بودن عصمت
- ۲. اکتسابی بودن عصمت
- ۳. لزوم تفکیک میان حقیقت عصمت از اشتباه و عصمت از گناه
- ۴. ملازمه و ارتباط وثیق میان عصمت و علم غیب به غیب معصوم
- ۱. اخلاص
- ۲. اصطفا
- ۳. اجتبا
- ۴. اختیار
- ۵. نزاهت
- ۶. تطهیر
- ۷. توفیق و تسدید و تأیید
- ۸. صدق، امانت، تبلیغ و هدف
- واژه‌های مشابه
- نتیجه واژه‌شناسی
- فصل دوم: ریشه یابی تاریخی اعتقاد به عصمت
- گفتار اول: پیشینه اندیشه عصمت در ادیان گذشته
- پیشینه عصمت در ادیان غیر ابراهیمی هند و چین
- پیشینه عصمت در دین زرتشت
- پیشینه عصمت در دین یهود
- پیشینه عصمت در دین مسیحیت
- نتیجه‌گیری بحث تاریخ عصمت در ادیان پیش از اسلام
- گفتار دوم: سابقه اندیشه عصمت در اسلام
- گزارش‌های تاریخی موهم عدم اعتقاد به عصمت
- گفتار سوم: بررسی دیدگاه‌های مختلف در مورد منشأ اندیشه عصمت
- ۱. انتساب اندیشه عصمت به هشام بن حکم و مؤمن الطاق (عصر امام صادق (ع))
- سخن رونالدسون در این انتساب
- نقد انتساب نظریه عصمت به عصر امام صادق (ع)
- نقد سخن رونالدسون
- ۲. انتساب عدم عصمت به عبدالله بن سبا
- نقد دیدگاه انتساب نظریه عصمت به عبدالله بن سبا
- نقد دیدگاه اخذ نظریه عصمت از آموزه‌های زرتشتی
- نقد دیدگاه روح کاریژماتیک به عنوان مبدأ اعتقاد به عصمت
- ۶. سیاسی بودن اعتقاد به عصمت
- نقد نظریه سیاسی بودن اعتقاد به عصمت
- ۷. نظریه غلوّ
- نقد دیدگاه غلوّ به عنوان مبدأ اندیشه عصمت
- نقد روش شناختی
- فرضیه تقیه از دوست
- معنای غلوّ و حدّ و مرز آن
- علم غیب
- فصل سوم: ادله عصمت
- گفتار اول: امکان عصمت
- نقد و بررسی برداشت از سخن غزالی
- نتیجه بحث: امکان عصمت
- گفتار دوم: ادله علمی عصمت
- دلیل اول: لطف
- تقریب نخست
- اهداف و اغراض بعثت پیامبران
- ۱. تعلیم و تربیت
- ۲. ابلاغ پیام الهی و وحی خداوند به مردم
- ۳. اتمام حجت خدا بر مردم
- ۴. ایجاد زمینه برپایی عدالت در جامعه
- ۵. متحقق ساختن الگوها و نمونه‌های تربیتی برای افراد بشر
- تقریب دوم
- درآمدی بر دو تقریب
- تقریب سوم
- در آمدی بر تقریب سوم
- تقریب چهارم
- تقریب پنجم
- دلیل دوم: معجزه
- مقام نخست: دلالت معجزه بر عصمت در مقام اخذ و بازخوانی وحی
- مقام دوم: دلالت معجزه بر عصمت در مقام عمل
- دلیل سوم: روشن بینی درونی پیامبران
- دلیل چهارم: وجوب متابعت
- دلیل پنجم: نهی از منکر (وجوب انکار)
- دلیل ششم
- بیان ملازم
- نقد و بررسی
- نتیجه‌گیری و ارزیابی ادله عقلی
- گفتار سوم: ادله نقلی عصمت
- ادله نقلی
- استدلال نخست
- نقد دلیل
- نقد و بررسی
- استدلال دوم
- مناقشه
- استدلال سوم
- استدلال چهارم
- درآمدی بر این استدلال
- استدلال پنجم
- استدلال ششم
- استدلال هفتم
- استدلال هشتم
- فصل چهارم: پیامدهای اصولی و فقهی اندیشه عصمت
- بخش یکم: قلمرو عصمت
- حوزه‌های عصمت از نگاه اندیشوران
- مقام نخست: عصمت در اخذ و بازخوانی وحی
- مقام دوم: عصمت در تفسیر و تبیین وحی
- مقام سوم: عصمت و اشتباه و خطا و فراموشی در انجام تکالیف شخصی و اجتماعی
- مقام چهارم: عصمت در گناه
- بخش دوم: پیامدهای اندیشه عصمت در اصول فقه امامیه
- مقدمه
- گفتار یکم: معنای اصطلاحی حجت در علم اصول
- گونه‌های مختلف ذحجت
- تقسیم حجیت از دیدگاهخ صدر المتألهین
- لوازم عقلی حجیت
- الف) معذریت
- ب) منجزیت
- ج) صحت اسناد محتوایی حجت به شارع
- گفتار دوم: حجیت کتاب خدا
- گفتار سوم: حجیت سند
- معنای سنت در لغت
- معانی فقهی و اصولی سنت
- معنای اصطلاحی سنت در علم اصول
- ارتباط میان عصمت و حجیت سنت لفظی
- ارتباط عصمت و حجیت سنت فعلی
- حدود دلالت فعل معصوم
- حجیت تقریر و سکوت معصوم
- حجیت سیره عقلا
- حدود حدوث سیره عقلایی
- نتایج متعدد اصولی حجیت سیره و سکوت معصوم
- ۱. حجیت خبر ثقه
- ۲. حجیت ظواهر
- ۳. حجیت قواعد فقهی
- ۴. ملاک حجیت اجماع
- حجیّت اجماع
- حجیّت سیره متشرعه
- استفاده از نظریه عصمت برای اثبات مبنای اصولی (...) و حدیث
- استفاده از ترک استفصال معصوم برای اثبات اطلاق
- بخش سوم: پیامدهای اندیشه عصمت در فقه امامیه
- گفتار یکم: تمسک به سنت (قول، فعل و تقریر) معصوم برای اثبات حکم شرعی
- ۱. اثبات حکم شرعی جواز سلام دادن در نماز میت با تمسک به فعل معصوم
- ۲. اثبات موضوع شرعی وحدت سوره ضحی و انشراح با استناد به فعل معصوم
- ۳. استدلال به فعل معصوم برای اثبات جواز قضاوت در مسجد
- ۴. استدلال به فعل معصوم برای اثبات استحباب تکاندن دست بعد از تیمم
- ۵. استناد به فعل معصوم برای اثبات استحباب زیارت قبور مؤمنان برای زنان
- ۶. استناد به قول معصوم برای اثبات جو از تملک غنیمت جنگی
- ۷. استناد به فعل معصوم برای جواز استفاده از سبزه زارها
- ۸. عصمت، منشأ تفصیل حکم جواز عمل حاکم به علم خود در مقام قضاوت و تصدیق احکام الهی
- ۹. جزءالعله بودن فعل معصوم برای یافتن حکم اولیه اسلام در مورد حکم نماز هنگام (...)
- گفتار دوم: تفکیک سنت واقعی از غیر سنت (شرط اعتبار حدیث)
- ۱. طرد روایات سهو النبی
- توجیه نخست
- توجیه دوم
- توجیه سوم
- بررسی و ارزیابی
- ۲. طرد روایت به دلیل اسناد خطا به قول معصوم
- ۳. طرد روایت به دلیل تنافی آن با عصمت پیامبر از خطای در فهم مسائل اجتماعی
- ۴. طرد روایت به دلیل اشتمال بر انتساب فراموشی و سهو به رسول خدا (ص) در حوزه احکام الهی
- ۵. شبهه طرد روایت به دلیل انتساب عدم بلاغت ادبی به امام معصوم (ع)
- ۶. طرد روایت به دلیل انتساب فراموشی وضو به امام علی (ع)
- ۷. استفاده از عصمت برای طرد روایت مشتمل بر نکته ای غیر معقول
- گفتار سوم: توجیه محتوای روایت به خلاف ظاهر آن
- ۱. عصمت در انجام وظایف شخصی معصوم
- ۲. تفصیل حکم میان معصوم و غیر معصوم در مسائل حد
- ۳. توجیه عمل معصوم برای اثبات منفعت حلال عقلایی برای میته
- ۴. توجیه خوردن مال به دست آمده از قمار از روی جهل توسط معصوم (ع)
- بخش چهارم: پیامدهای اندیشه عصمت در اصول فقه اهل سنت
- گفتار یکم: حجیّت اتفاق امت در دیدگاه اهل سنت
- معنای حجیّت اجماع استقلالی
- حجیّت اجماع
- برداشت جدیدی از حجیّت اجماع
- تصحیح برداشتی اشتباه از مفهوم اجماع
- برداشت سیاسی _ اجتماعی از مفهوم اجماع
- نظریه خرد جمعی
- گفتار دوم: دیدگاه اصولی اهل سنت در مورد حجیّت سنت صحابه
- شرایط حجیّت سنت صحابی
- دیدگاه عدم حجیّت سنت صحابه در میان اهل سنت
- تصریح اهل سنت به عدم عصمت صحابه
- پیگیری اندیشه عصمت در ادله حجیّت سنت صحابه
- دلیل یکم
- دلیل دوم
- دلیل سوم
- دلیل چهارم
- دلیل بر عصمت ابوبکر
- عصمت ابوبکر و عمر در کلام علمای اهل سنت
- عصمت عمر بن خطاب در کلام ابن عربی
- عصمت ابوبکر و عمر در روایات اهل سنت
- حدیث اهل سنت دال بر عصمت عمر
- بخش پنجم: پیامدهای اندیشه عصمت در فقه اهل سنت
- فعل صحابه منشأ اثبات حکم خوابیدن قبل از نماز عشاء
- اثبات عدم وجوب نکاح از طریق فعل صحابه
- اثبات جزئیات اجرای حد نوشیدن شراب توسط فعل صحابه
- فعل صحابه منشأ اثبات حکم قصاص
- نماز تراویح، (...) صحابه خلاف سنت رسول الله (ص)
- اثبات حرمت زیارت قبور از طریق تمسّک به عدم فعل صحابه
- استنباط کیفیت زیارت پیامبر (ص) از طریق فعل صحابه
- عثمان، مبدع اذان ثالث
- اثبات کراهت جماعت برای نماز نافله در غیر ماه مبارک رمضان از طریق فعل صحابه
- سنت صحابه در زیاد کردن رکعات نماز شب در ماه مبارک رمضان
- اثبات استحباب مؤکد بودن تسویه صفوف نماز جماعت به وسیله فعل صحابه
- تمسک به فعل صحابه برای اثبات جواز اقتدا به امام جماعتی که در (...) با مأموم اختلاف دارد
- اثبات میزان استفاده از آب در غسل میت به وسیله فعل صحابه
- اثبات جواز معانقه و استثنای حرمت آن در هنگام سفر به وسیله فعل صحابه
- استناد به فعل صحابه برای اثبات صحت جهاد بعد از اذن والدین حر و مسلمان
- اثبات جواز بوسیدن دست مؤمن عالم با عمل صحابه
- تمسّک به فعل صحابه برای اثبات جواز استفاده از قربانی حج و غنیمت‌های خوردنی
- تمسّک به فعل صحابه در مورد کیفیت تشییع جنازه و جزئیات آن
- تمسّک به فعل صحابه در مورد اثبات جواز و عدم کراهت دفن میت در شب
- استناد به فعل صحابه برای جواز عمل به وصیت
- اثبات حکم جزای صید در حال احرام، با تمسّک به قول صحابه
- استدلال به فعل صحابه برای اثبات کیفیت مسح در وضو
- اثبات حکم مال مرتد با فعل صحابه
- نتیجه‌گیری بحث پیامدهای عصمت در فقه اهل سنت
- فصل پنجم: خلاصه و نتیجه‌گیری
- فهرست منابع
- نمایه‌ها
- آیات
- روایات
- اعلام
- اصطلاحات
- کتاب‌ها
- فرقه‌ها، مکاتب و گروه‌ها
- مکان‌ها
- دوره‌ها، واقعه‌ها و رویدادها
دربارهٔ پدیدآورنده
پانویس
- ↑ مکاتبه اختصاصی دانشنامه مجازی امامت و ولایت با پدیدآورنده