با توجه به آیه ۲۲ سوره نمل چگونه علم غیب غیر از خدا ثابت می‌شود؟ (پرسش)
| با توجه به آیه ۲۲ سوره نمل چگونه علم غیب غیر از خدا ثابت می‌شود؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم غیب |
با توجه به آیه ۲۲ سوره نمل چگونه علم غیب غیر از خدا اثبات می‌شود؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آیاتی که مخالفان علم غیب غیر خدا به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مجموعه پرسش‌های مرتبط به این بحث (علم غیب معصوم) یا به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
آیه مورد اشاره پرسش
أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُكَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ
«من به چیزی دست یافتم که تو نیافته‌ای و برای تو از (سرزمین) سبا خبر بی‌گمانی آورده‌ام»
پاسخ به این پرسش
آقای دکتر محمد زمان رستمی (استادیار دانشگاه قم) و خانم طاهره آل‌بویه (پژوهشگر جامعة الزهراء) در کتاب «علم امام» در این‌باره گفته‌‌اند:
«در آیه شریفه أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُكَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ[۱] هدهد خطاب به حضرت سلیمان می‌گوید من چیزی را می‌دانم که تو نمی‌دانی. این آیه دلالت دارد که علم سلیمان (ع) با اسباب و وسایل عادی، از جمله فرستادن مأموری از انسان یا پرندگان حاصل می‌شود و ممکن است که گاهی یک پرنده به چیزی احاطه داشته باشد که او به آن احاطه نداشته است. احاطه به معنای علم به جمیع جهات است و این جمله از زبان هدهد می‌رساند که او می‌دانسته که سلیمان (ع) به اخبار او علم داشته است، ولی تصور می‌کرده، که حضرت علم کامل به تمام فضایل آنگونه که خودش کسب کرده بود نداشته است.
در پاسخ به این شبهه می‌توان گفت: بی‌تردید حضرت سلیمان دانشی فراتر از علوم عادی داشته است که می‌توانسته بر جن و انس و طیر و باد غیر آنها حکومت نماید و همه را به تسخیر خود درآورد. از سویی، وقتی وصی حضرت، واقف به علمی از کتاب بود، بی‌تردید خود وی بر علومی بسیار بالاتر واقف بوده است، اما نکته آن است که تمام انبیا و اولیا در سراسر زندگی خود به طور عمده بر اساس اسباب عادی عمل می‌کرده‌اند و جز در موارد خاص که خداوند اذن می‌داده است، مانند دیگر مردم زندگی نموده و در ظاهر از علوم ماورایی و غیبی خود در رفتار با مردم استفاده نمی‌نمودند؛ از این رو، اکثریت اطرافیان ایشان از علوم غیبی ایشان آگاه نمی‌شدند و این جمله هدهد، بر جهل وی بر علوم غیبی حضرت سلیمان دلالت می‌کند و دلیل بر جهل حضرت نمی‌باشد، چنان که علامه می‌فرماید: وقتی سلیمان سبب غیبت هدهد را پرسید و عتابش کرد، هدهد از ترس تهدیدی که سلیمان کرد و برای این که او را آرام کند، قبل از هر سخن دیگر، اولین حرفی که زد این بود که أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وگرنه جا داشت از اول بگوید من به شهر سبأ رفتم و چنین و چنان شد.[۲] از ابن عبّاس نیز روایت شده است که هدهد برای این که برای غیبت خود عذر موجّهی آورد گفت: من به چیزی آگاهی یافتم که تو از آن آگاه نیستی و یا این که خداوند به هدهد این الهام را کرد تا امتحانی باشد برای سلیمان و متوجه شود که ممکن است موجود کوچکی مطلبی را بداند که او با دانش بسیارش از طریق عادی نداند و آن چه از علوم غیبی می‌داند، تنها از طریق وحی است که تماماً از الطاف الهی است و یا این که خداوند اخبار را به طور استثنایی از طریق هدهد به سلیمان آموخت تا امتحانی برای وی باشد که بداند هر آنچه می‌داند از سوی خداوند متعال است.[۳]
همچنین گفته می‌شود یکی از معتقدات امامیه آن است که پیغمبر و امام باید اعلم اهل عصر باشند، به مرتبه‌ای که هیچ چیز بر ایشان مخفی و پوشیده نباشد. مراد از علم ایشان، انکشاف معلومات است نزد پیغمبر و امام فعلاً در مقابل انکشاف شأنی بالقوه، به عبارت دیگر، اگر اراده کند بداند، می‌داند، و نیز مراد آن است که هر چه متعلق به امور دین و احتیاج امت باشد، پیغمبر و امام باید بدان عالم باشد[۴]»[۵].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آقای رهبری (پژوهشگر دانشگاه علمی کاربردی تبریز)؛ |
|---|
|
آقای حسن رهبری در مقاله «علم پیامبر و امام در تفسیر "من وحی القرآن"» در این‌باره گفته است:
«حضرت سلیمان (ع) زمانی که متوجه شد که هدهد در میان آن جمع نیست؛ فرمود:
مَا لِيَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِينَ[۶] غیب بودن هدهد در اینجا به مفهوم خارج شدن او از دیدرس حضرت سلیمان بوده است که پس از مدتی با رسیدن هدهد و بیان علت غیبتش، مسئله منتفی می‌شود»[۷]. |
| ۲. پژوهشگران مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات؛ |
|---|
|
پژوهشگران مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات، در پاسخ به این پرسش آورده‌اند:
«تنها ذات مقدس خداوند متعال از همه چیز باخبر است و برای حضرت حق، غیب، معنی ندارد و در همه جا حاضر است و هیچ چیز از علم او پنهان و پوشیده نیست. اما غیر خداوند که وجودش محدود به زمان و مکان است، طبعاً نمی‌تواند از همه چیز باخبر باشد با این همه هیچ مانعی ندارد که خداوند قسمتی از علم غیب را که مصلحت می‌داند و برای تکمیل رهبری رهبران الهی، لازم است در اختیار آنها بگذارد از این روست که در قرآن مجید می‌فرماید: قرآن مجید از زبان هدهد نقل می‌نماید که خطاب به حضرت سلیمان می گوید: مالک همه قدرت‌ها و صاحب اختیار مستقل و بالذات در عالم هستی تنها ذات پاک خدا است و دیگران، حتی پیامبران و فرشتگان از او کسب قدرت می‌نمایند و مالکیت و قادریت آنها بالغیر است و آنچه خداوند بخواهد در اختیار دیگران می‌گذارد از این رو هیچ مانعی ندارد که به عنوان مثال آگاهی از وجود آب در اختیار حضرت سلیمان قرار نگرفته باشد و آن حضرت برای اطلاع از مکان آب دیگری استفاده نماید.[۱۱] چنانکه در جریان "حضرت موسی و خضر" حضرت موسی به علومی آگاهی نداشت و باید پیش حضرت خضر تلمذ می‌نمود. همچنین گفته شده که هدهد در زیر زمین آب را همان‌گونه که انسان در داخل شیشه مشاهده می‌کند، می‌بیند.[۱۲] پس علم انبیاء محدود و به اندازه‌ای است که خداوند منان در اختیار آنها گذاشته است. البته آنان در مسائل دینی، امور مذهبی و نیازمندی‌های جوامع بشری باید سرآمد افراد زمان خود باشند و نسبت به تمام سؤالات دینی پاسخ‌گو بوده و در هیچ مطلبی که به دین مربوط است، اظهار عجز ننمایند، ولی در مسائل غیبی لازم نیست به همه امور جزیی و غیبی واقف باشند. مثلاً اطلاع از اموری از قبیل این که کجا آب هست، لزومی ندارد و اگر در موردی لازم باشد خدای متعال در اختیار ایشان قرار می‌دهد»[۱۳]. |
پرسش‌های مصداقی همطراز
- آیا آیه ۱۰۱ سوره برائت به صراحت نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ۵۹ سوره انعام چگونه علم غیب غیر از خدا ثابت می‌شود؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ۲۰ سوره یونس چگونه علم غیب غیر خدا ثابت می‌شود؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ۵۰ سوره انعام آیا پیامبر خاتم علم غیب دارد؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ۱۸۸ سوره اعراف چگونه علم غیب پیامبر خاتم ثابت می‌شود؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ۳۱ سوره هود چگونه علم غیب پیامبر خاتم ثابت می‌شود؟ (پرسش)
- آیا آیه ۶۳ سوره احزاب علم غیب را از پیامبر خاتم نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ۱۰۹ سوره مائده آیا علم غیب از پیامبران نفی شده است؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ۱۸۷ سوره اعراف آیا پیامبر خاتم به زمان قیامت علم دارد؟ (پرسش)
- آیا آیه ۳۴ سوره لقمان علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۷۷ سوره نحل نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۳۳ سوره بقره نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۳۸ سوره فاطر نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۴۶ سوره هود نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۹ سوره احقاف علم غیب پیامبران را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۶۹ سوره ص علم غیب پیامبران را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۶۹ سوره هود علم غیب پیامبران را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۲۶ سوره کهف نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۱۲۳ سوره هود علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۲۳ سوره احقاف علم غیب پیامبران را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۲۶ سوره ملک علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۱۱۶ سوره مائده علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۱۱۱ سوره انبیا نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۴۷ سوره هود علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۱۱۲ سوره شعرا نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۳ سوره عبس نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۸ سوره مطففین نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۱۹ سوره مطففین نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۳۶ سوره اسرا علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۴۷ سوره فصلت نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۸۵ سوره زخرف علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۳۱ سوره مدثر علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۹ سوره ابراهیم نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ۸ سوره رعد علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۷ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
- آیا آیه ۹۹ سوره مائده علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)
پرسش‌های وابسته
- آیا نمونه‌هایی از علم غیب غیر خدا در قرآن موجود است؟ (پرسش)
- آیا نمونه‌هایی از علم غیب غیر خدا در حدیث موجود است؟ (پرسش)
- آیاتی که مخالفان علم غیب غیر خدا به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
- با وجود آیاتی که علم غیب غیر خدا را نفی می‌کنند چگونه این علم اثبات می‌شود؟ (پرسش)
- چگونه آیات نافی علم غیب از غیر خدا با آیات مثبت علم غیب برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
- آیاتی که مخالفان علم غیب پیامبر خاتم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
- آیا روایاتی وجود دارند که علم غیب غیر خدا را نفی می‌کنند؟ (پرسش)
- چگونه روایات نافی علم غیب از غیر خدا با روایات مثبت علم غیب برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
- دلیل عقلی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
- دلیل قرآنی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
- دلیل حدیثی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
- شاهد تاریخی بر علم غیب پیامبران وجود دارد؟ (پرسش)
- آیا پیامبران اخبارات غیبی داشته‌اند؟ (پرسش)
- بر فرض اثبات علم غیب پیامبران علم غیب امامان چگونه ثابت می‌شود؟ (پرسش)
- دلیل عقلی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
- دلیل قرآنی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
- دلیل حدیثی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
- شاهد تاریخی بر علم غیب امامان وجود دارد؟ (پرسش)
- آیا امامان اخبارات غیبی داشته‌اند؟ (پرسش)
- چرا امامان علم غیب خود را انکار می‌کردند؟ (پرسش)
- نشانه وجود علم غیب نزد معصوم چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ «من به چیزی دست یافتم که تو نیافته‌ای و برای تو از (سرزمین) سبا خبر بی‌گمانی آورده‌ام»؛ سوره نمل، آیه۲۲.
- ↑ علامه طباطبایی، ترجمه المیزان، ج۱۵، ص۵۰۶.
- ↑ شیخ طبرسی، ترجمه جوامع الجامع، ج۴، ص۴۵۹.
- ↑ حسین حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثناعشری، ج۱۰، ص۳۲.
- ↑ علم امام.
- ↑ «چرا هدهد را نمی‌بینم، یا اینکه او از غایبان است؟»؛ سوره نمل، آیه۲۰.
- ↑ دانشنامه موضوعی قرآن
- ↑ «او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد»؛ آیه ۲۶ و ۲۷ سوره جن.
- ↑ «من به چیزی دست یافتم که تو نیافته‌ای و برای تو از (سرزمین) سبا خبر بی‌گمانی آورده‌ام»؛ سوره نمل، آیه۲۲.
- ↑ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۱۵۲.
- ↑ همان، ج۱۵، ص۲۴۳.
- ↑ فرید وجدی، دائرة المعارف القرن العشرین، ج۱۰، ص۴۷۰.
- ↑ مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات.