بحث:استضعاف در معارف مهدویت

مستضعف در فرهنگ‌نامه مهدویت

• واژه مستضعف از ریشه "ض ع ف" است و در باب استفعال، به معنای کسی است که او را به ضعف کشانده و در بند و زنجیر کرده‌‏اند. در فرهنگ دینی- به طور عمده- مقصود از مستضعف دو گروه هستند:

1. مستضعف فکری و عقیدتی‏: از بررسی آیات و روایات استفاده می‌‏شود افرادی که از نظر فکری، بدنی یا اقتصادی آن‏چنان ضعیف باشند که قادر به شناسایی حق از باطل نشوند یا این‏که تشخیص‏ عقیده صحیح بر اثر ناتوانی جسمی یا ضعف مالی و دیگر عوامل برای آن‏ها ممکن نباشد، مستضعف هستند.
2. مستضعف عملی‏: این‏ها کسانی‏‌اند که حق را تشخیص داده‏‌اند؛ اما خفقان محیط، اجازه عمل و اقدام را از آنان سلب کرده است. به تعبیر دیگر، کسانی‌‏اند که نیروهای بالفعل و بالقوه دارند اما از ناحیه ظالمان و جباران، سخت در فشار قرار دارند. با این حال برابر بند و زنجیر که بر دست و پای آنان نهاده‏‌اند، ساکت و تسلیم نیستند و پیوسته تلاش می‌‏کنند دست جباران و ستمگران را کوتاه سازند و آیین حق و عدالت را برپا کنند.

• خداوند سبحانه و تعالی به چنین گروهی، وعده یاری و حکومت در زمین داده است و در قرآن کریم فرموده است: ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ ﴾
• بدون تردید هرگز در این آیات، سخن از یک برنامه موضعی و خصوصی مربوط به بنی اسرائیل نیست؛ بلکه بیانگر قانون کلی برای همه عصرها و قرن‌‏ها و همه اقوام و جمعیت‏‌ها است. این بشارتی برای همه انسان‌‏های آزاده و خواهان عدل است.
• نمونه‏‌ای از تحقّق این مشیت الهی، حکومت بنی اسرائیل و زوال حکومت فرعونیان بود و نمونه کامل‏‌تر آن، حکومت پیامبر اسلام(ص) و یارانش بعد از ظهور اسلام بود؛ حکومت پابرهنه‌‏ها و تهیدستان با ایمان و مظلومان پاکدل که پیوسته از سوی فرعون‌‏های زمان خود، مورد تحقیر و استهزا و تحت فشار و ظلم و ستم بودند. سرانجام خداوند سبحانه و تعالی به دست همین گروه، دروازه‌‏های قصرهای کسراها و قیصرها را گشود و آنان را از تخت قدرت به زیر آورد و بینی مستکبران را به خاک مالید.
• گسترده‏‌ترین نمونه آن ظهور حکومت حق و عدالت در تمام کره زمین، به وسیله حضرت مهدی(ع)‏‏ است. این آیه از آیاتی است که به روشنی بشارت ظهور چنین حکومتی را می‌‏دهد؛ از این‌‏رو در روایات اسلامی می‌‏خوانیم اهل بیت(ع) در تفسیر این آیه شریف، به آن ظهور بزرگ اشاره کرده‌‏اند. امام علی(ع) در این ‏باره فرمود: "دنیا، پس از چموشی و سرکشی به ما روی می‏‌کند؛ چونان شتر ماده بدخو که به بچه خود مهربان گردد "پس آن حضرت آیه یاد شده را تلاوت فرمود".
• در حدیث دیگر آن امام بزرگوار در تفسیر آیه یاد شده فرمود: "این گروه، آل محمد هستند".
• خداوند سبحانه و تعالی مهدی آنان را بعد از زحمت و فشاری که بر آنان وارد می‌‏شود، برمی‌‏انگیزد و به آن‏ها عزّت می‌‏دهد و دشمنانشان را ذلیل و خوار می‌‏کند.

در موعودنامه

• استضعاف به‌معنای ناتوان شمردن و حقیر داشتن است. خداوند در قرآن کریم وعده داده که می‌خواهیم بر تحقیرشدگان در زمین منت نهاده و ایشان را به پیشوایی برسانیم و وارث پیشینیان‌شان کنیم. بسیاری گفته‌اند تحقق این وعده الهی، در زمان ظهور حضرت مهدی (ع) خواهد بود.
• خداوند در قرآن کریم، وعده داده است که آنان وارثان زمین خواهند شد. امام صادق و امام باقر (ع) تحقق آن وعده الهی را به زمان ظهور حضرت مهدی (ع) تعبیر کرده‌اند. امام صادق (ع) فرمودند: "به زودی شهر کوفه از مؤمنان تهی می‌گردد و علم و دانش از آن‌جا رخت برمی‌بندد... و از شهری که آن را قم می‌نامند، ظهور می‌کند و آن‌جا پایگاه علم و فضیلت و معدن دانش و کمال می‌گردد؛ به‌گونه‌ای که روی زمین هیچ مستضعفی (فکری) نمی‌ماند که از دین آگاهی نداشته باشد؛ حتی زنان پرده‌نشین. و این زمان، نزدیک به زمان ظهور قائم ما خواهد بود.
• مستضعف کسی است که در نگاه دیگران، ناتوان و حقیر آید. این کلمه در قرآن و حدیث در دو مورد عنوان شده:

1. مستضعف سیاسی: کسانی که در راه حق بوده و از حق پیروی می‌کرده و در کنار قدرت باطل می‌زیسته‌اند و در نظر قدرتمندان و زمامداران وقت، ضعیف شمرده می‌شدند و به دید حقارت، در آنها می‌نگریستند که از آن جمله این آیه است: ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ...﴾؛
2. مستضعف فکری: کسانی هستند که از تشخیص راه حق، و اندیشه در حقایق، ناتوان دیده شوند. مانند آیه ﴿إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ﴾.

• از پاره‌ای احادیث در تفسیر آیه ۵ سوره قصص استفاده می‌شود که ائمه معصوم(ع) کلمه "مستضعف" را در این آیه به امامان معصوم تفسیر نموده‌اند و در نتیجه در این آیه وعده داده شده که امامان معصوم، روزی وارث زمین و فرمانروای جهان خواهند شد. مفضل می‌گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: "روزی رسول اکرم(ص) به علی و حسن و حسین(ع) نگاه کرد و گریست و آن‌گاه فرمود: شما کسانی هستید که پس از من به ضعف کشیده می‌شوید".

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: