بحث:امام جواد در معارف و سیره رضوی
امام محمد بن علی(ع)
محمد بن علی بن موسی الرضا(ع)، فرزند خلف امام رضا(ع) بودند که در ماه رمضان سال ۱۹۵ هجری قمری، در شهر مدینه به دنیا آمدند[۱]. مادرش بانوی بزرگواری به نام «سبیکه(س)» بود. کنیه ایشان «ابو جعفر» و «ابو جعفر ثانی»[۲] و از القاب ایشان «جواد الائمه»، «تقی» و «ابن الرضا(ع)» می‌باشد[۳].
امام جواد(ع) در علم، حلم، فصاحت، عبادت و سایر فضایل اخلاقی ممتاز بودند. هوش فوق العاده و زبانی بلیغ و گویا داشتند و مسائل علمی را فالبداهه پاسخ می‌فرمود که این امر، تعجب همگان را بر می‌انگیخت. با وجود کمی سن، در علوم و حکمت و آداب نظیر نداشت.
ماجرای زندگی این بزرگوار را می‌توان در دو بخش زیر مشخص کرد:
- هفت سال قبل از امامت: در این دوران پدر بزرگوارش امام رضا(ع)، رهبری مسلمین را بر عهده داشتند. ایشان حدود ۵ ساله بودند که پدرشان، بنا به تهدید و اجبار مأمون، مدینه را به عزم خراسان ترک کردند و در این مدت ایشان دور از پدر، در جوار مادر بزرگوارشان زندگی می‌کردند و در این مدت به عنوان وکیل و جانشین پدر در مدینه حضور داشتند. هر چند ایشان در مدینه به سر می‌بردند، اما در جریان مراسم ولایتعهدی پدر بزرگوارشان، مأمون یکی از دخترانش به نام ام الفضل را به نامزدی ایشان در آورد.
- هفده سال دوران امامت: امامت امام جواد(ع)، از سال ۲۰۳ هجری قمری، و بعد از شهادت پدر بزرگوارشان آغاز گردید. ایشان در حالی‌که کودکی ۸ ساله بودند، به امر خداوند به امامت رسیدند و مدت ۱۷ سال به عنوان نهمین امام، رهبری شیعیان را بر عهده داشتند. دوران امامت ایشان مصادف با خلافت دو تن از خلفای عباسی به نام‌های «مأمون» و «معتصم» بود. مأمون که همچون سایر خلفای بنی عباس از پیشرفت معنوی و نفوذ باطنی امامان معصوم و گسترش فضائل آنها در بین مردم هراس داشت، سعی کرد امام جواد(ع) را تحت مراقبت خاص خویش قرار دهد؛ بنابر این، با آمدن به بغداد، امام جواد(ع) را از مدینه به بغداد فراخواند و دخترش ام الفضل را که در مرو او را به نامزدی امام(ع) در آورده بود، به عقد حضرت در آورد، تا مراقبی دائمی و از درون خانه، بر امام(ع) گمارده باشد. رنج‌های دائمی که امام جواد(ع) از ناحیه این مأمور خانگی برده است، در تاریخ معروف است.
چون امام جواد(ع) از ام الفضل صاحب فرزندی نشدند، با کنیزی به نام «سمانه» ازدواج کردند و از ایشان صاحب اولاد گردیدند که می‌توان به «امام هادی(ع)» و «امام‌زاده موسی مبرقع(ع)» اشاره کرد. همین امر موجبات کینه و حسادت ام الفضل را فراهم نمود و چون معتصم نیز به مانند برادرش مأمون، از امام جواد(ع) در هراس بود، از کینه همسر امام(ع) استفاده کرد و با کمک «جعفر بن مأمون» - برادر ام الفضل - امام جواد(ع) را توسط همسرش با خوراندن زهر مسموم و ایشان در ۳۰ ذیقعده سال ۲۲۰ هجری قمری در سن ۲۵ سالگی به شهادت رسیدند. پیکر مقدس ایشان در سرزمین عراق و شهر کاظمین در جوار بارگاه جد بزرگوارش امام موسی بن جعفر(ع) دفن گردید[۴].[۵]