بحث:حضرت الیاس علیه السلام

الیاس ـ الیا

در قرآن کریم، دو جا نام الیاس ذکر شده است: یکی در سوره انعام و دیگر در سوره صافات. در سوره انعام خدای تعالی فرموده است: ﴿وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ﴾ .

در سوره صافات می‌فرماید: ﴿وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ * إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلَا تَتَّقُونَ * أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ * اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ * فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ * إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ * وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ * سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ * إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ * إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ﴾.

اما درباره الیا در قرآن کریم ذکری نشده و بعید نیست الیا همان الیاس پیغمبر باشد، چنان که بسیاری احتمال داده‌اند. درباره الیاس نیز اختلاف است. ابن مسعود گفته است که الیاس همان ادریس پیغمبر است.

وهب گفته که ذوالکفل است و ابن عباس گفته است که الیاس، نام خضر پیغمبر است و در جای دیگر از او نقل شده که الیاس یکی از پیغمبران بنی‌اسرائیل و از فرزندان هارون بن عمران، عموزاده یسع است و نسب او چنین است: الیاس بن یاسین بن فنحاص بن عیزار بن هارون بن عمران.

در احوالات آن حضرت گفته‌اند: وی پس از حزقیل مبعوث گردید؛ یعنی در هنگامی که پیش آمدهای ناگواری در بنی‌اسرائیل رخ می‌داد. طبرسی نقل کرده که گفته‌اند چون یوشع بن نون شام را فتح کرد، بنی‌اسرائیل را در آنجا سکونت داد و زمین‌های آنجا را میان ایشان تقسیم کرد و سبط الیاس را در بعلبک جای داد. خدای تعالی الیاس را به نبوت میان آنها مبعوث فرمود و پادشاه شهر دعوتش را پذیرفت، ولی همسرش او را وادار کرد تا از پیروی الیاس سرپیچی کند و به مخالفت با او قیام نماید. پس پادشاه از پیروی الیاس دست کشید و در صدد قتل آن حضرت بر آمد. الیاس به کوه‌ها و بیابان‌ها گریخت و به قولی یسع را به جای خود برای بنی‌اسرائیل منصوب کرد و خدای تعالی او را از میان آنها برد.

نظیر آن‌چه در بالا گفته شد، از قاموس الاعلام ترکی نقل شده که در آنجا گفته است: الیاس یکی از انبیای بنی‌اسرائیل و از اهالی بعلبک بود و ۹ قرن قبل از میلاد در زمان آخار (یا احاب) می‌زیست و بنی‌اسرائیل را به راه راست و ترک بت پرستی دعوت می‌کرد، ولی قوم او دعوتش را نمی‌پذیرفتند و آزارش می‌دادند و هر چه معجزه می‌آورد، انکار می‌کردند، از این رو بیشتر زمان‌ها را در صحراها و غارها به سر می‌برد. عاقبت یسع(ع) را در نبوت وارث خود قرار داد و در تاریخ ۸۸۰ پیش از میلاد به آسمان‌ها عروج کرد.

در پاره‌ای از روایات و تواریخ نقل است که الیاس هم چون خضر پیغبمر از آب حیات نوشید و همیشه زنده است و او موکل بر دریاهاست، چنان‌که خضر موکل بر خشکی است یا بالعکس. در حدیثی که از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: خضر و الیاس هر ساله در هنگام حج یک دیگر را دیدار می‌کنند . و در روایت دیگری نقل است که الیاس خدمت رسول خدا(ص) رسید و با آن حضرت ملاقات کرد، ولی برای هیچ یک از این سخنان سند معتبری به دست نیامد.

کلینی در اصول کافی و صفار در بصائر الدرجات دعاهایی نیز از الیاس و الیا نقل کرده‌اند که ائمه(ع) آن دعاها را می‌خوانده‌اند. ثعلبی در عرائس الفنون داستانی از مردی از اهل عسقلان نقل کرده که الیاس را در بیابان اردن دیده و سؤالاتی از او کرده و پاسخ‌هایی شنید که در مجموع بعید به نظر می‌رسد.

از قصص الانبیاء راوندی نیز در کتاب بحارالانوار داستانی درباره الیاس نقل شده که چون سندش به وهب بن منبه می‌رسد، خالی از اعتبارست؛ لذا از نقل آن خودداری شد.