دوستی در معارف و سیره امام جواد
این مدخل زیرشاخهٔ بحث دوستی است. دوستی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: دوستی در قرآن - دوستی در حدیث - دوستی در نهج البلاغه - دوستی در فقه سیاسی - دوستی در معارف دعا و زیارات - دوستی در معارف و سیره نبوی - دوستی در معارف و سیره سجادی - دوستی در معارف و سیره امام جواد - پرسش مرتبط نداردهمنشین خوب و بد
۱. «قَالَ (ع): فَسَادُ الْأَخْلَاقِ بِمُعَاشَرَةِ السُّفَهَاءِ وَ صَلَاحُ الْأَخْلَاقِ بِمُنَافَسَةِ الْعُقَلَاءِ». فرمود: معاشرت و دوستی با انسان‌های نادان، اخلاق را فاسد و همنشینی با انسان‌های فهمیده و عاقل، اخلاق را شایسته و نیک می‌سازد[۱].
۲. «قَالَ (ع): مَنْ أَصْغَى إِلَى نَاطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ فَإِنْ كَانَ النَّاطِقُ يُؤَدِّي عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَدْ عَبَدَ اللَّهَ وَ إِنْ كَانَ النَّاطِقُ يُؤَدِّي عَنِ الشَّيْطَانِ فَقَدْ عَبَدَ الشَّيْطَانَ» فرمود: هر کس به سخن گوینده‌ای گوش فرا دهد، بندگی او را پذیرفته است. پس اگر گوینده از خدا سخن بگوید، خدا را عبادت کرده است و اگر از شیطان سخن بگوید، شیطان را پرستش کرده است[۲].
٣. «قَالَ (ع): قَدْ عَادَاكَ مَنْ سَتَرَ عَنْكَ الرُّشْدَ اتِّبَاعاً لِمَا تَهْوَاهُ». فرمود: دشمن توست کسی که راه هدایت را بر تو می‌پوشاند تا به هوای نفست برسی[۳].[۴]
دوست خوب
«قَالَ (ع): مَنِ اسْتَفَادَ أَخاً فِي اللَّهِ فَقَدِ اسْتَفَادَ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ». فرمود: هر کس، برای کسب رضای خدا، با دوستانش پیوند برادری برقرار کند، خانه‌ای در بهشت به دست آورده است[۵].[۶]
حقوق دوستی
۱. «قَالَ (ع): لَا يُفْسِدُكَ الظَّنُّ عَلَى صَدِيقٍ وَ قَدْ أَصْلَحَكَ الْيَقِينُ لَهُ وَ مَنْ وَعَظَ أَخَاهُ سِرّاً فَقَدْ زَانَهُ وَ مَنْ وَعَظَ عَلَانِيَةً فَقَدْ شَانَهُ». فرمود: آنگاه که به شایستگی و خوبی دوستت یقین داری، مراقب باش بدگمانی تو را از دوستت جدا نکند، و هر کس برادرش را مخفیانه نصیحت کند، او را زینت می‌بخشد، و اگر آشکارا پندش دهد، آبرویش را می‌برد[۷].
۲. «قَالَ (ع): مَنْ لَمْ يَرْضَ مِنْ أَخِيهِ بِحُسْنِ النِّيَّةِ لَمْ يَرْضَ بِالْعَطِيَّةِ» فرمود: هر کس که حسن نیت برادرش، او را راضی نکند، بخشش‌هایش نیز او را راضی نخواهد کرد[۸].[۹]
برکات دیدار با دوستان
«قَالَ (ع): مُلَاقَاةُ الْإِخْوَانِ نُشْرَةٌ وَ‌تَلْقِيحٌ لِلْعَقْلِ وَ إِنْ كَانَ نَزْراً قَلِيلًا». فرمود: دیدار و ملاقات با دوستان، هرچند کوتاه باشد، موجب نشاط و شادکامی شده، و نیروی عقل و اندیشه را بارور می‌سازد[۱۰].[۱۱]
با چه کسی همنشین شویم
۱. «قَالَ (ع): إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الشَّرِيرِ، فَإِنَّهُ كَالسَّيْفِ، يَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ يَقْبُحُ أَثَرُهُ». فرمود: از رفاقت و دوستی با آدم بد پرهیز کن؛ زیرا او مانند شمشیر برهنه، ظاهرش زیبا و پی‌آمدش زشت است[۱۲].
٢. امام جواد (ع) در گفت‌وگو با متوکل فرمود: «لَا تَطْلُبِ الصَّفَا مِمَّنْ كَدَرْتَ عَلَيْهِ، وَ لَا النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سُوءَ ظَنِّكَ إِلَيْهِ، فَإِنَّمَا قَلْبُ غَيْرِكَ لَكَ كَقَلْبِكَ لَهُ». از کسی که نسبت به او خشم ورزیده‌ای، صفای دل مخواه. و از کسی که به او بدگمان هستی، پذیرفتن نصیحت را انتظار نداشته باش؛ زیرا قلب دیگران نسبت به تو، مانند قلب تو نسبت به آنان است[۱۳].
٣. «قَالَ (ع): كَفَى بِالْمَرْءِ خِيَانَةً أَنْ يَكُونَ أَمِيناً لِلْخَوَنَةِ». فرمود: در خیانت‌کار بودن انسان همین قدر بس، که امین خیانت‌کاران باشد[۱۴].
۴. «قَالَ (ع): لَا تُعَادِ أَحَداً حَتَّى تَعْرِفَ الَّذِي بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ تَعَالَى فَإِنْ كَانَ مُحْسِناً لَا يُسْلِمُهُ إِلَيْكَ وَ إِنْ كَانَ مُسِيئاً فَإِنَّ عِلْمَكَ بِهِ يَكْفِيكَهُ فَلَا تُعَادِهِ». فرمود: با هیچ کس دشمنی مکن تا آنکه به آنچه میان او و خدای تعالی است، آگاه شوی. پس اگر نیکوکار باشد، او را به تو واگذار نخواهد کرد (از او به تو بدی نخواهد رسید)، و اگر بدکار باشد، همین اندازه که او را شناخته‌ای، بس است، پس با او دشمنی نکن[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۹؛ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۷۵، ح۷۸؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۵۱۱؛ فصول المهمه (ابن صباغ)، ص۲۷۴؛ نورالابصار، ص۳۳۲؛ احقاق الحق، ج۱۲، ص۴۳۵؛ ج۱۹، ص۶۰۴.
- ↑ کافی، ج۶، ص۴۳۴، ح۲۴؛ تحف العقول، ص۴۵۹؛ بحارالأنوار، ج۲، ص۹۴، ح۳۰؛ مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۱۷، ح۲۱۴۲۸؛ اعیان الشیعة، ج۲، ص۳۵؛ اعتقادات شیخ مفید، ص۱۰۹.
- ↑ اعلام الدین، ص۳۰۹؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۹۴، ح۵؛ اعیان الشیعة، ج۲، ص۳۹؛ انوار البهیة، ص۲۹۵؛ نزهة الناظر، ص۱۳۵، ح۱۴؛ احقاق الحق، ج۱۹، ص۶۰۱.
- ↑ طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه، ص ۳۹۰.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۳، ص۵۴؛ اعیان الشیعة، ج۲، ص۳۵؛ کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۶؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۷۸، ح۵۱؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۵۹۵؛ فصول المهمة ابن صباغ، ص۲۷۳؛ نور الأبصار، ص۳۳۲؛ احقاق الحق، ج۱۹، ص۶۰۲ و ص۶۰۵؛ نزهة الجلیس، ص۱۱۱.
- ↑ طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه، ص ۳۹۰.
- ↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۵۰؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۸۲، ح۸۱؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۶۰۱؛ فصول المهمه (ابن صباغ)، ص۲۷۵؛ نورالابصار، ص۳۳۲؛ احقاق الحق، ج۱۲، ص۴۳۳؛ ج۱۹، ص۶۰۴.
- ↑ اعلام الدین، ص۳۰۹؛ بحارالأنوار، ج۷۱، ص۸۱، ح۲؛ ج۷۵، ص۳۶۵، ح۵؛ نزهة الناظر، ص۱۳۷؛ اعیان الشیعة، ج۲، ص۳۹.
- ↑ طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه، ص ۳۹۱.
- ↑ امالی مفید، ص۳۲۸، ح۱۳، مستدرک الوسائل، ج۸، ص۳۲۴، ح۹۵۶۲؛ أمالی الطوسی، ج۱، ص۹۴، ح۱۴۵؛ بحارالأنوار، ج۷۱، ص۳۵۳، ح۲۶.
- ↑ طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه، ص ۳۹۱.
- ↑ اعلام الدین، ص۳۰۹؛ بحارالأنوار، ج۷۱، ص۸۱، ح۳۴؛ ج۷۵، ص۳۶۴، ح۴ و ح۵؛ مستدرک الوسائل، ج۸، ص۳۵۱، ح۹۵۳۴؛ ج۱۲، ص۳۱۲، ح۱۴۱۷۳؛ اعیان الشیعة، ج۲، ص۲۰۶؛ نزهة الناظر، ص۱۳۶، ح۱۰.
- ↑ احقاق الحق، ج۱۱۹، ص۶۰۱.
- ↑ نزهة الناظر، ص۱۳۷، ح۱۶؛ بحارالأنوار، ج۷۲، ص۳۸۰، ضمن ح۴۲، و ج۷۵، ص۳۶۴، ضمن ح۴؛ اعیان الشیعه، ج۲، ص۳۶؛ انوار البهیه، ص۲۶۵.
- ↑ اعلام الدین، ص۳۰۹. بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۶۵، ح۵؛ اعیان الشیعة، ج۲، ص۳۶؛ نزهة الناظر، ص۱۳۶، ح۱۳.
- ↑ طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه، ص ۳۹۱.