زیتون
این مدخل زیرشاخهٔ بحث زیتون است. زیتون از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: زیتون در قرآن - زیتون در حدیث - پرسش مرتبط نداردمقدمه
﴿وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾[۱].
زیتون در جغرافیای مفسران
در این آیه با دو سوگند مواجه می‌شویم. «در این که آیا منظور، سوگند به همین دو میوه انجیر و زیتون معروف است یا چیز دیگر؟ مفسران سخنان گوناگونی دارند. در حالی که بعضی آن را اشاره به همان دو میوه معروف می‌دانند که خواص غذائی و درمانی فوق العاده زیادی دارد»[۲]. بعضی دیگر برداشت دیگری دارند. برخی از بزرگان و علما در این باره چنین اظهار نظر می‌کنند: «بعضی از مفسرین این دو سوگند ﴿وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾ را ناظر به کوه‌ها و سرزمین‌های فلسطین و شامات دانسته‌اند که سرزمین‌های رویش این دو گونه درخت و محل‌های عبادت و وحی پیمبران بوده است. بنابراین معنا، مجاز در کلمه و به علاقه حال و محلی است و چون نه قرینه‌ای در کلام است و نه شهرتی میان خاص و عام، صرف لفظ از معنای حقیقی روا نباشد و فقط شهری کوهی در سرزمین فلسطین به نام «جبل الزیتون» یا دو سوگند ﴿وَطُورِ سِينِينَ * وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ﴾[۳] که نام دو محل است نمی‌تواند قرینه‌ای برای مجاز در کلمه باشد. الف و لام هم ظاهر در نوع است»[۴].
برخی پژوهشگران در تفسیر نوین خود از آنجا که در خصوص تین و زیتون اظهار نظر نمی‌کند معلوم می‌شود که در معنی تین و زیتون به محل جغرافیایی اعتقادی نداشته است[۵]. در این میان برخی از دانشمندان می‌گویند: «ظاهر آیه در بدو نظر، همان دو میوه معروف است اما با توجه به سوگندهای بعد، مناسب دو کوه یا دو مرکز مقدس و مورد احترام می‌باشد».[۶].[۷]
توضیح بیشتر
«یاقوت در معجم البلدان[۸] می‌نویسد: ﴿التِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾[۹] دو کوه در شام است و نیز گفته‌اند کوه زیتون در شام و کوه تین در بین النهرین و نیز مسجد نوح را التین و بیت المقدس را الزیتون گفته‌اند و همچنین مسجد دمشق را تین و شعب مکه را که سیلان است تین نامیده‌اند که - براق التین - منسوب به همین کوه است. طریحی می‌نویسد: ﴿التِّينِ وَالزَّيْتُونِ﴾ دو کوه در شام است و در معنی آیه ﴿التِّينِ وَالزَّيْتُونِ * وَطُورِ سِينِينَ * وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ﴾ (بلد) می‌گوید، منظور از تین (مدینه) و زیتون (بیت المقدس) و طور سینین (کوفه) و هذا البلد الامین (مکه) است که خداوند این چهار مکان را در قرآن برگزیده و نام برده است[۱۰] و[۱۱]. تفسیر انوار درخشان می‌گوید: «گفته شده که مراد از زیتون کوه در بیت المقدس است و محتمل است مراد آن کوه باشد که محل زندگی بسیاری از پیامبران بوده»[۱۲].
بعضی دیگر... معانی دیگری برایشان زیتون و تین نقل کرده‌اند:
- از ابن عباس روایت شده که این دو لفظ اسم دو کوه هستند که به سریانی طور سینین و طور زیتا نامیده می‌شوند. چون تین و زیتون در آنها می‌رویند و اولی در وطن عیسی و دومی در شام مبعث بسیاری از پیغمبران بنی اسرائیل واقع است در این صورت تناسب میان قسم‌ها هم محفوظ است.
- تین و زیتون را نام در مسجد گرفته‌اند و باز در محل آنها اختلاف کرده‌اند از این قرار:
- تین و زیتون را نام دو شهر پنداشته‌اند. اولی دمشق و دومی بیت المقدس یا اول کوفه دومی شام.
و برای هر کدام وجهی ذکر کرده‌اند که ما برای رعایت اختصار هم از نقل اقوال دیگر و هم از بیان جهات و توجیهات آنها صرف‌نظر می‌کنیم[۱۳]. از مطالب تفسیری که شمه‌ای از آنها بیان شد چنین نتیجه‌گیری می‌شود که زیتون و تین می‌تواند اسم مکان‌هایی جغرافیایی باشد. «که شامل «سرزمین شامات» به طور عام و بیت المقدس به طور خاص است؛ یعنی جاهایی که انجیر و زیتون در آن سرزمین‌ها فراوان می‌روید. در واقع، خداوند به رسالتی قسم یاد می‌کند که بر حضرت مسیح(ع) نازل کرده است»[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ «سوگند به انجیر و زیتون،» سوره تین، آیه ۱.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۵۹.
- ↑ «و به کوه سینا * و به این شهر امن و آرام (مکّه)» سوره تین، آیه ۲-۳.
- ↑ آیت‌الله طالقانی، پرتوی از قرآن، قسمت دوم، جز ۳۰، ص۱۶۳.
- ↑ محمدتقی شریعتی، تفسیر نوین، جز ۳۰ قرآن، ص۲۴۰.
- ↑ آیت الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۵۱۶.
- ↑ معجم البلدان، ج۲.
- ↑ «سوگند به انجیر و زیتون،» سوره تین، آیه ۱.
- ↑ معجم البلدان، ج۲، ص۲۲۲.
- ↑ مفردات، ج۱، ص۳۴۸؛ و ر.ک: الطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۱۵۶.
- ↑ انوار درخشان، ج۱۸، ص۲۰۱.
- ↑ شریعتی، تفسیر نوین، ص۲۴۳.
- ↑ اطلس قرآن، ص۱۸۶.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۵۱۸.