سوره دخان
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره است. سوره دخان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره دخان در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
واژه «دخان» دو بار در قرآن به‌کار رفته است: در آیات ﴿ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ﴾[۱] و ﴿فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّمَاءُ بِدُخَانٍ مُبِينٍ﴾[۲]. مفسران درباره معنای «دخان» در آیه، نظریه‌های مختلفی ابراز کرده‌اند. بنا به یکی از نظریه‌ها منظور از دخان، ماده گازی شکل و شبیه دود است که در پایان جهان و در آستانه قیامت، صفحه آسمان را می‌پوشاند.
غرض سوره این است که کسانی را که به کتاب خدا شک دارند از عذاب دنیا و عذاب آخرت انذار کند. و این غرض را در این سیاق بیان می‌کند که: قرآن کتابی است روشن که از ناحیه خدا نازل شده بر کسی که او به سوی مردم گسیل داشته، تا انذارشان کند. و به این منظور نازل کرده تا رحمتی از او به بندگانش باشد. و در بهترین شب نازل کرده، شب قدر که در آن شب هر امری به‌طور خلل‌ناپذیری تقدیر می‌شود.
سپس می‌فرماید: مردم - یعنی کفار- در باره آن خود را به شک می‌اندازند، و با هوی و هوس خود بازی می‌کنند، و به زودی عذابی دردناک در دنیا از هر سو ایشان را احاطه می‌کند، آن گاه به سوی پروردگار خود برمی‌گردند، و خداوند بعد از فصل قضاء و محاسبه دقیق با عذابی جاودانه از ایشان انتقام می‌گیرد.
آن گاه برای آنان مثالی در خصوص عذاب دنیوی می‌آورد و آن داستان موسی (ع) است، که به سوی قوم فرعون و برای نجات بنی اسرائیل گسیل شد، و فرعونیان او را تکذیب کردند، و خداوند به همین جرم در دریا غرقشان کرد.
و سپس برای عذاب دومشان که آن را انکار می‌کردند، یعنی بازگشت به خدا در روز فصل قضا (قیامت) چنین اقامه حجت می‌کند که: قیامت آمدنی است، چه بخواهند و چه نخواهند. و در آخر پاره‌ای از اخبار قیامت را و آنچه بر سر مجرمین می‌آید و آنچه از انواع عذاب به آنها می‌رسد، برشمرده، و نیز بخشی از ثواب‌هایی را که به متقین می‌رسد که عبارت است از حیات طیب و مقام کریم، بیان می‌کند.
ویژگی‌های سوره دخان
- این سوره ۵۹ آیه به عدد کوفی، ۵۷ آیه به عدد بصری، ۵۶ آیه به عدد حجازی و شامی، ۳۴۶ کلمه و ۱۴۳۱ یا ۱۴۷۵ حرف دارد.
- در ترتیب نزول، شصت و چهارمین و در قرآن چهل و چهارمین سوره است و پس از سوره زخرف و پیش از سوره جاثیه در مکه نازل شد.
- از نظر کمیت از سوره‌های مثانی وکمتر از یک حزب قرآن است.
- گفته‌اند یک آیه منسوخ دارد.
- بیست و پنجمین سوره‌ای که با حروف مقطعه آغاز می‌شود، پنجمین سوره از سُوَر حوامیم و نیز پنجمین سوره از سوره‌های دارای سوگند است.
مطالب مهم سوره دخان
- بیان عظمت قرآن در قالب سوگند، و نزول قرآن در شب قدر؛
- خداشناسی؛
- خلقت آسمان و زمین و هدف آفرینش؛
- نشانه‌های آستانه وقوع قیامت؛
- بخش‌هایی از تاریخ بنی‌اسرائیل (فرعون و قومش)[۳].[۴]
فضیلت سوره دخان
در فضیلت سوره دخان از پیامبر اکرم (ص) روایت شده: «هر کس سوره دخان را در شب‌ها قرائت کند، خداوند گناهان گذشته‌اش را می‌آمرزد». در روایت دیگری آمده است: «هر کس در شب جمعه سوره دخان را قرائت کند بخشیده خواهد شد». همچنین از ایشان روایت شده که فرمودند: «هر کس در شب یا روز جمعه سوره دخان را قرائت کند خداوند خانه‌ای در بهشت برای او بنا می‌کند. و کسی که در شب جمعه سوره دخان را قرائت می‌کند در حالی صبح می‌کند که خداوند او را آمرزیده است و او را با حورالعین تزویج خواهد کرد».
امام باقر (ع) فرمودند: «هر کس سوره دخان را در نمازهای واجب و نافله‌های خود بخواند خداوند وی را در روز قیامت در زمره ایمنان برانگیزاند و در سایه عرش خود جای دهد و حسابش را آسان کند و نامه عملش را به دست راستش دهد».
برخی از آثار و برکاتی که در روایات برای این سوره برشمرده‌اند عبارت است از: امان یافتن از شرّ جن، وقار و هیبت نزد مردم، برآورده شدن حاجت، خلاصی از وسوسه‌های شیطانی، برطرف شدن درد سر، زیاد شدن سود و مال[۵].[۶]
منابع
پانویس
- ↑ «سپس به آسمان رو آورد که (چون) دودی بود» سوره فصلت، آیه ۱۱.
- ↑ «پس به روزی چشم بدوز که آسمان دودی آشکار برمی‌آورد» سوره دخان، آیه ۱۰.
- ↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۴۳و۴۱؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱، صفحه ۳۱۶؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۲۱، صفحه (۱۴۱-۱۴۴)؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۳۵۴؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۴۲۴؛ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد۱۸، صفحه ۱۲۹.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۲۸۹۵.
- ↑ سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱، صفحه ۲۳۵؛ ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الاعمال، صفحه ۱۱۴؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القران، جلد۹، صفحه ۱۰۱؛ متقی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال، جلد۱، صفحه (۵۹۲-۴۹)و۵۸۱.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۳۵۸۶.