سیره پیامبر خاتم در همکاری امور خانه چه بوده است؟ (پرسش)
| سیره پیامبر خاتم در همکاری امور خانه چه بوده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ سیره خانوادگی معصومان |
| مدخل اصلی | تعاون در خانواده |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
سیره پیامبر خاتم در همکاری امور خانه چه بوده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث سیره خانوادگی معصومان است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی سیره خانوادگی معصومان مراجعه شود.
پاسخ نخست
آقای دکتر م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی در کتاب «سیره نبوی» در این‌باره گفته است:
- «راه و رسم پیامبر اکرم (ص): رسول خدا (ص) با تمام گرفتاری‌ها و مشغله‌های سیاسی و اجتماعی، و هدایت و رهبری مردم، در خانه حضوری جدی داشت؛و این‌گونه نبود که آن امور، حضرتش را از رسیدگی به خانواده و وقت‌گذاری برای اهل خانه بازدارد و یا موجب کاستی در روابط درون خانوادگی و میان اعضایی شود. حسین (ع) از امیر مؤمنان (ع) درباره برنامه و وضع پیامبر (ص) در داخل خانه پرسش کرد و علی (ع) چنین فرمود:«وَ كَانَ إِذَا أَوَى إِلَى مَنْزِلِهِ جَزَّأَ دُخُولَهُ ثَلَاثَةَ أَجْزَاءٍ جُزْءاً لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ جُزْءاً لِأَهْلِهِ وَ جُزْءاً لِنَفْسِهِ ثُمَّ جَزَّأَ جُزْءَهُ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاسِ فَيَرُدُّ ذَلِكَ عَلَى الْعَامَّةِ وَ الْخَاصَّةِ وَ لَا يَدَّخِرُ أَوْ قَالَ لَا يَدَّخِرُ عَنْهُمْ شَيْئاً»[۱].
برنامه زندگی پیامبر اکرم (ص) چنین بود و جالب آن است که آن حضرت از آن وقتی که به خانواده خود اختصاص می‌داد چیزی را به دیگران اختصاص نمی‌داد و آن‌وقت از آن ایشان بود، و وقتی را که به خودش اختصاص داشت میان خود و مردم تقسیم می‌کرد. مشخص است که رسول خدا (ص) به وقت‌گذاری در خانواده و در خدمت اهل خانه بودن و همکاری در امور خانه چه اهمیتی داده است. قاضی عیاض آورده است که از قول عایشه، حسن، ابو سعید و جز اینان درباره همکاری پیامبر در خانه چنین نقل شده است: «كَانَ فِي بَيْتِهِ فِي مِهْنَةِ أهْلِهِ يَفْلِي ثَوْبَهُ وَيَحْلِبُ شَاتَهُ وَيَرْقَعُ ثَوْبَهُ وَيَخْصِفُ نَعْلَهُ وَيَخْدِمُ نَفْسَهُ وَيَقُمُّ البَيْتَ وَيَعْقِلُ الْبَعِيِرَ ويَعْلِفُ نَاضِحَهُ وَيَأْكُلُ مَعَ الْخَادِمِ وَيَعْجِنُ مَعَهَا وَيَحْمِلُ بَضَاعَتَهُ مِنَ السُّوقِ»[۲].
این موارد بیانگر گستره همکاری پیامبر در امور خانه است؛ و این میزان همکاری از سوی انسانی است که در مقامات معنوی و مراتب کمال انسانی به جایی رسیده است که هیچ انسانی بدان مقامات و مراتب دست نیافته است، و انسانی که سخت درگیر هدایت و مدیریت بوده است؛ و با وجود این، همکاری‌اش در خانه تا این پایه بوده است. در جامعه‌ای که مردان در خانه حکومت می‌کردند، پیامبر خدا (ص) در خانه خدمت می‌کرده است، و در این امر چنان بی‌پیرایه و عادی رفتار کرده است که مایه شگفتی است؛ همچون یک انسان عادی. از عایشه سؤال شد: «مَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) يَعْمَلُ فِي بَيْتِهِ».[۳].
گفت: «کَانَ یَخِیطُ ثَوْبَهُ و یَخْصِفُ نَعْلَهُ وَ یَعْمَلُ مَا یَعْمَلُ الرِّجَالُ فِي بُیُوتِهِمْ»[۴].
رسول خدا (ص) کارهای شخصی‌اش را خود انجام می‌داد و هرگز در خانه فرمان‌فرمایی ننمود و دوست می‌داشت که به اهل خانه کمک کند و در کارها آنان را یاری نماید. آن حضرت باوجود داشتن خدمتکار، به جز کارهای شخصی‌اش کارهایی از امور خانه را نیز عهده‌دار می‌شد. ابن شهرآشوب دراین‌باره آورده است: «وَ كَانَ يَخْصِفُ النَّعْلَ وَ يَرْقَعُ الثَّوْبَ وَ يَفْتَحُ الْبَابَ وَ يَحْلُبُ الشَّاةَ وَ يَعْقِلُ الْبَعِيرَ فَيَحْلِبُهَا وَ يَطْحَنُ مَعَ الْخَادِمِ إِذَا أَعْيَا»[۵].
امام صادق (ع) نیز فرموده است: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) يَحْلُبُ عَنْزَ أَهْلِهِ»[۶].
طبیعی است که صورت کار کردن در خانه و همکاری نمودن در خانواده تغییر می‌کند، ولی اصل همکاری در امور خانه ثابت است؛ و مشخص است که پیامبر اکرم (ص) چه رویکردی به این اصل داشته و چگونه آن را پاسداری نموده است.
پیام‌آور خوبی‌ها، کار در خانه را امری تحمیلی نمی‌دید. کارهای شخصی‌اش را در خانه خود انجام می‌داد و آن را به کسی تحمیل نمی‌کرد. وقتی از عایشه درباره رفتار و عملکرد رسول خدا (ص) در خانه پرسش شد گفت: «[کَانَ] يَفْلِي ثَوْبَهُ وَيَحْلُبُ شَاتَهُ وَيَخْدُمُ نَفْسَهُ»[۷].
از برخی خبرها چنین برمی‌آید که آن والاترین انسان، در کارهای خانه بیش از همه به خیاطی علاقه داشته و آن را بیش از کارهای دیگر انجام می‌داده است، چنان‌که سیره‌نویسان دراین‌باره آورده‌اند: «كَانَ يَخِيطُ ثَوْبَهُ، وَيَخْصِفُ نَعْلَهُ، وَ کَانَ أَکْثَرُ عَمَلِهِ فِي بَیْتِهِ الْخِیَاطَةَ»[۸].
از مجموعه خبرهایی که از رفتار و سلوک آن خاتم پیام‌آوران الهی در خانه نقل شده است، می‌توان دریافت که آن حضرت در خانه اهل همه‌گونه کمک و همکاری بوده است. در خبری از عایشه آمده است: «كَانَ رَسُولُ اللهِ (ص) يَعْمَلُ عَمَلَ البَيْتِ وَأَكْثَرُ مَا يَعْمَلُ الْخِيَاطَةُ»[۹][۱۰]
- تأکید رسول خدا (ص) بر همکاری در امور خانه: رسول خدا (ص) بر همکاری در امور خانه تأکید می‌کرد و آن را تعلیم می‌نمود. در خبری چنین آمده است: «دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) عَلَى عَلِيٍّ فَوَجَدَهُ هُوَ وَ فَاطِمَةَ (س) يَطْحَنَانِ فِي الجاروش [الْجَاوَرْسِ] فَقَالَ النَّبِيُّ (ص) أَيُّكُمَا أَعْيَا فَقَالَ عَلِيٌّ فَاطِمَةُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ لَهَا قُومِي يَا بُنَيَّةِ فَقَامَتْ وَ جَلَسَ النَّبِيُّ (ص) مَوْضِعَهَا مَعَ عَلِيٍّ (ع) فَوَاسَاهُ فِي طَحْنِ الْحَبِّ»[۱۱].
رسول خدا (ص) خود خرید نیازهای خانواده را انجام می‌داد و چنان نبود که این کار را در شأن خود نبیند؛ و بدین ترتیب به پیروان خود می‌آموخت که چه راه و رسمی را دنبال کنند. دراین‌باره از قول عایشه نقل شده است که گفت: «وَكَانَ لَا يَمْنَعُهُ الْحَيَاءُ أَنْ يَحْمِلَ بِضَاعَتَهُ مِنْ السُّوقِ إلَى أَهْلِهِ»[۱۲].
ابوهریره گوید روزی همراه رسول خدا (ص) وارد بازار شدم، پس حضرت نزد بزازان رفت و شلواری به چهار درهم خرید. در میان بازاریان قپان‌داری بود که کالاها را وزن می‌کرد. رسول خدا (ص) به او فرمود: «اِتَّزِنْ وَ أَرْجِحْ». یا «زِنْ و أَرْجِحْ» سنگین‌تر وزن کن! قپّان‌دار گفت: این سخنی است که من از هیچ‌کس نشنیده‌ام. ابو هریره گوید به او گفتم: در نادانی و جفای تو در دینت همین بس که پیامبرت را نمی‌شناسی. پس قپان را پرت کرد و دست پیامبر را کشید تا بر آن بوسه زند. رسول خدا (ص) دست خود را پس کشید و فرمود: «مَا هَذَا؟ إِنَّمَا يَفْعَلُ هَذَا الْأَعَاجِمُ بِمُلُوكِهَا، وَلَسْتُ بِمَلِكٍ، إِنَّمَا أَنَا رَجُلٌ مِنْكُمْ». این چه کاری است؟ بی‌گمان این رفتار ایرانیان با پادشاهانشان است، و من پادشاه نیستم، من فقط مردی از خودتان هستم. پس وزن کرد و سنگین‌تر وزن نمود و رسول خدا (ص) شلوار را گرفت. ابوهریره گوید من پیش رفتم تا آن را بگیرم و برای پیامبر حمل کنم. حضرت فرمود: «صَاحِبُ الشَّيْءِ أَحَقُّ بِشَيْئِهِ أَنْ يَحْمِلَهُ، إِلَّا أَنْ يَكُونَ ضَعِيفًا يَعْجِزُ عَنْهُ فَيُعِينُهُ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ»[۱۳]. صاحب کالا خود سزاوارترین کس در حمل کالایش است مگر آن‌که ناتوان از حمل آن باشد که در این صورت برادر مسلمانش یاری‌اش کند. رسول خدا (ص) چنین بود و نیازهای خانواده‌اش و خودش را خود تهیه می‌کرد و خود حمل می‌نمود، و با این رفتار به پیروانش می‌آموخت که چنین زیست کنند.[۱۴]
- راه و رسم اوصیای پیامبر (ص): برترین تربیت‌شدگان مدرسه پیامبر (ص) اصل همکاری در امور خانه را پاس می‌داشتند و بر آن پایداری می‌ورزیدند. هشام بن سالم[۱۵] از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: «كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) يَحْتَطِبُ وَ يَسْتَقِي وَ يَكْنُسُ وَ كَانَتْ فَاطِمَةُ (س) تَطْحَنُ وَ تَعْجِنُ وَ تَخْبِزُ»[۱۶].
علی (ع) و زهرا (س) کارهای خانه را به خوبی میان خود تقسیم کرده بودند و با همکاری کامل زندگی می‌کردند؛ نمونه‌ای کامل و باطراوت. آنان از زندگی مشترک و همکاری در اداره زندگی لذت می‌بردند و بدان می‌بالیدند. در خبری آمده است: عَلِيٌ (ع) کَانَ یَحْمِلُ التَّمْرَ وَ الْمِلْحَ فِي ثَوْبِهِ وَ یَدِهِ وَ یَقُولُ: لَا یَنْقُصُ الْکَامِلُ مِنْ کَمَالِهِ مَا جَرَّ مِنْ نَفْعٍ إِلَی عِیَالِهِ[۱۷]
علی (ع) و زهرا (س) کارهای خانواده را به‌طور کامل میان هم تقسیم کرده بودند و با همکاری یکدیگر زندگی را پیش می‌بردند، چنان‌که در حدیث امام باقر (ع) آمده است: «ضَمِنَتْ لِعَلِيٍّ (ع) عَمَلَ الْبَيْتِ وَ الْعَجِينَ وَ الْخُبْزَ وَ قَمَّ الْبَيْتِ وَ ضَمِنَ لَهَا عَلِيٌّ (ع) مَا كَانَ خَلْفَ الْبَابِ نَقْلَ الْحَطَبِ وَ أَنْ يَجِيءَ بِالطَّعَامِ»[۱۸]
همکاری در امور خانه بیانگر اموری چند است، از جمله:
- نشانه برجسته‌ای در علاقه و دوستی،
- روشی کارا برای مدیریت خانواده،
- عاملی مهم در پیوند و همدلی زن و مرد،
- نمودی روشن برای مسئولیت‌پذیری،
- و راهکاری اساسی در ایجاد توازن و تعادل در نظام خانواده»[۱۹]
منبع‌شناسی جامع سیره خانوادگی معصومان
پانویس
- ↑ «رسول خدا (ص) چون به خانه می‌رفت، اوقات خویش را سه قسمت می‌کرد: بخشی را برای [عبادت]خدا، و بخشی را برای خانواده خود، و بخشی را به خود اختصاص می‌داد؛ سپس بخشی را که به خود اختصاص داده بود میان خود و مردم تقسیم می‌کرد و بخشی از آن را به مردم اختصاص می‌داد و عام و خاص را می‌پذیرفت و چیزی از آنان مضایقه نمی‌کرد». الطبقات الکبری، ج۱، ص۴۲۳؛ الشمائل النبویة، ص۱۶۱؛ أنساب الاشراف، ج۲، ص۱۰ [«فَإِذَا آوَى إِلَى أَهْلِهِ، جَزَّأَ مَدْخَلَهُ» آمده است]؛ اخلاق النبی و آدابه، ص۲۴ [«إِذَا أَتَى» آمده است]؛ عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۳۱۷؛ معانی الاخبار، ج۱، ص۲۸۸؛ الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج۱، ص۲۰۳؛ مکارم الاخلاق، ص۱۳؛ مختصر تاریخ دمشق، ج۲، ص۷۸؛ الوفاء بأحوال المصطفی، ج۲، ص۴۷۱؛ صفة الصفوة، ج۱، ص۱۵۷؛ کتاب الحدائق، ج۱، ص۲۶۲؛ اسد الغابة، ج۱، ص۳۲؛ نهایة الارب، ج۱۸، ص۲۷۶؛ عیون الاثر، ج۲، ص۴۱۵ [«إِلَى مَجْلِسِهِ» آمده است]؛ تهذیب الکمال، ج۱، ص۲۱۶؛ تاریخ الذهبی، ج۱، ص۴۴۶؛ شمائل الرسول، ص۶۰۶؛ البدایة و النهایة، ج۶، ص۳۶؛ مجمع الزوائد، ج۸، ص۲۷۴؛ المحجة البیضاء، ج۴، ص۱۶۰؛ بحارالانوار، ج۱۶، ص۱۵۰؛ حیاة الصحابة، ج۱، ص۲۴.
- ↑ «رسول خدا (ص) در خانه خود در خدمت خانواده‌اش بود، لباس خود را پاکیزه می‌کرد، گوسفندش را می‌دوشید، جامه خود را وصله می‌کرد، پای‌افزار خویش را پینه می‌زد، خانه را جارو می‌کرد، شتر را می‌بست، و شتر آبکش را علوفه می‌داد، با خدمتکارش غذا می‌خورد، و با او آرد خمیر می‌کرد، و کالای خویش را از بازار خود حمل می‌کرد». الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج۱، ص۱۷۰-۱۷۱.
- ↑ .رسول خدا (ص) در خانه چه می‌کرد؟
- ↑ «جامه‌اش را می‌دوخت، و پای‌افزارش را پینه می‌زد و آنچه مردان در خانه‌هایشان انجام می‌دهند انجام می‌داد». الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۶۶ [«تَعْمَلُ الرِّجَالُ» آمده است]؛ مسند احمد بن حنبل، ج۶، ص۱۲۱؛ تاریخ المدینة المنورة، ج۲، ص۶۳۷ [«تَعْمَلُ الرِّجَالُ» آمده است]؛ صحیح ابن حبان، ج۱۲، ص۴۹۱؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴، ص۵۹؛ فتح الباری، ج۱۰، ص۳۸۵؛ الجامع الصغیر، ج۲، ص۳۷۶؛ کنزالعمال، ج۷، ص۱۵۹. رضی الدین طبرسی بدین صورت نقل کرده است که از عایشه سؤال شد: «مَا كَانَ النَّبِيُّ (ص)، يَصْنَعُ إِذَا خَلا؟» و او گفت: «يَخِيطُ ثَوْبَهُ، وَيَخْصِفُ نَعْلَهُ، وَيَصْنَعُ مَا يَصْنَعُ الرَّجُلُ فِي أَهْلِهِ»؛ مکارم الاخلاق، ص۱۶؛ بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۰.
- ↑ «رسول خدا (ص) پای‌افزار را پینه می‌زد، و جامه را وصله می‌کرد و در خانه را خود باز می‌کرد، و شیر گوسفندان را می‌دوشید، و شتر را می‌بست و سپس آن را می‌دوشید، و چون خدمتکارش خسته می‌شد، او را کمک می‌کرد». مناقب ابن شهرآشوب، ج۱، ص۱۴۶؛ بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۲۶؛ قریب به همین: اسدالغابة، ج۱، ص۳۶.
- ↑ «رسول خدا (ص) شیر بز خانواده‌اش را می‌دوشید». الکافی، ج۵، ص۸۶؛ مکارم الاخلاق، ص۲۴؛ وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۳۹؛ بحار الانوار، ج۱۶، ص۲۳۸؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۷، ص۱۳۸.
- ↑ «رسول خدا (ص) جامه خود را پاکیزه می‌کرد، و گوسفندش را می‌دوشید، و کارهای خود را انجام می‌داد». مسند احمد بن حنبل، ج۶، ص۲۵۶؛ مسند أبی یعلی الموصلی، ج۸، ص۲۸۶؛ دلائل النبوة البیهقی، ج۱، ص۳۲۸؛ احکام القرآن ابن العربی، ج۳، ص۱۴۴؛ الوفاء بأحوال المصطفی، ج۲، ص۴۳۵؛ جمال‌الدین محمد بن مکرم ابن منظور، مختصر تاریخ دمشق لابن عساکر، الطبعة الاولی، دار الفکر، دمشق، ۱۴۰۴-۱۴۰۸ ق. ج۲، ص۲۲۱؛ البدایة و النهایة، ج۶، ص۵۰؛ سیر أعلام النبلاء، ج۷، ص۱۵۸؛ شمائل الرسول، ص۹۳؛ تاریخ الذهبی، ج۱، ص۴۵۹؛ امتاع الاسماع، ج۲، ص۲۱۶؛ الجامع الصغیر، ج۲، ص۳۸۸.
- ↑ «رسول خدا (ص) جامه خود را می‌دوخت، و پای‌افزار خویش را پینه می‌زد، و بیش‌ترین کاری که در خانه انجام می‌داد دوزندگی بود». ربیع الابرار، ج۳، ص۲۰۵؛ تنبیه الخواطر، ج۱، ص۴۲؛ مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۲۲۶؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۷، ص۳۷۶.
- ↑ «رسول خدا (ص) کارهای خانه را انجام می‌داد و بیش‌ترین کاری که می‌کرد دوزندگی بود». الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۶۶؛ الجامع الصغیر، ج۲، ص۳۸۷؛ سبل الهدی و الرشاد، ج۷، ص۳۸؛ کنز العمال، ج۷، ص۱۶۰.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی، ج۴ ص ۴۲۸.
- ↑ «روزی رسول خدا (ص) به خانه علی (ع) وارد شد. او و فاطمه (س) را دید که با کمک یکدیگر با آسیاب‌دستی، گندم آرد می‌کنند. فرمود: کدام یک خسته‌ترید؟ علی (ع) گفت: فاطمه خسته‌تر است. پیامبر (ص) به فاطمه (س) فرمود: دخترم برخیز. فاطمه (س) برخاست و حضرت به جای او نشست و علی (ع) را در آرد کردن گندم کمک کرد». سدیدالدین شاذان بن جبرئیل القمی، الفضائل، الطبعة الاولی، منشورات المطبعة الحیدریة و مکتبتها، النجف، ۱۳۸۱ ق. ص۱۱۲؛ بحار الانوار، ج۴۳، ص۵۰-۵۱؛ عباس بن محمد رضا القمی، بیت الاحزان، الطبعة الاولی، دارالحکمة، قم، ص۳۶.
- ↑ «رسول خدا (ص) خجالت نمی‌کشید که کالای خود را از بازار به سوی خانواده‌اش حمل کند». شرح ابن أبی الحدید، ج۱۱، ص۱۹۶؛ أبو محمد عبد الله بن اسعد الیافعی، مرآة الجنان و عبرة الیقضان فی معرفة ما یعتبر من حوادث الزمان، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۳۹۰ ق. ج۱، ص۲۵.
- ↑ مسند أبی یعلی الموصلی، ج۱۱، ص۲۴-۲۵؛ المعجم الاوسط، ج۶، ص۳۵۰؛ الشفا بعریف حقوق المصطفی، ج۱، ص۱۳۳ [با مختصر اختلاف]؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۵۶۴؛ مجمع الزوائد، ج۵، ص۱۲۲؛ نور الدین أبو الحسن محمد بن عبد الهادی السندی التتوی، حاشیة السندی علی النسائی، الطبعة الاولی، دارالکتب العلمیة، بیروت، ج۷، ص۲۸۴؛ نیل الاوطار، ج۲، ص۱۰۳.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی، ج۴ ص ۴۳۲.
- ↑ از شخصیت‌های برجسته و از اصحاب امام صادق و امام کاظم (ع) و از راویان ثقه است. ر.ک: رجال النجاشی، ص۴۳۴؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۲۹۷-۳۰۲؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۵۵۹-۵۶۳.
- ↑ «امیر مؤمنان (ع) هیزم جمع می‌کرد و آب می‌کشید و جارو می‌کرد، و فاطمه (س) آرد تهیه می‌کرد و خمیر درست می‌کرد و نان می‌پخت». الکافی، ج۵، ص۸۶؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۹۶؛ عوالی اللآلی، ج۳، ص۲۰۰؛ وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۳۹؛ بحار الانوار، ج۴۳، ص۱۵۱.
- ↑ «علی (ع) خرما و نمک در جامه و به دست خود حمل می‌کرد و می‌گفت: از کمال آدمی نمی‌کاهد که منافعی را برای خانواده‌اش حمل کند و با خود ببرد». أبوطالب محمد بن علی المکی، قوت القلوب فی معاملة المحبوب، دار الفکر، بیروت، ج۲، ص۲۳۳؛ مناقب ابن شهرآشوب، ج۲، ص۱۰۴؛ السید هاشم بن سلیمان الحسینی البحرانی، حلیة الابرار فی أحوال محمد و آله الاطهار، تحقیق غلامرضا مولانا البروجردی، الطبعة الاولی، مؤسسة المعارف الاسلامیة، قم، ۱۴۱۴ ق. ج۲، ص۲۶۰؛ بحارالانوار، ج۴۱، ص۵۴.
- ↑ «فاطمه (س) کار خانه و خمیر کردن و نان پختن و نظافت خانه را بر عهده گرفت، و علی (ع) کارهای بیرون خانه و آوردن هیزم و مواد خوراکی را عهده‌دار شد». تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۷۱؛ بحارالانوار، ج۱۴، ص۱۹۷، ج۴۳، ص۳۱؛ تفسیر نور الثقلین، ج۱، ص۳۳۳؛ مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۲۵، ج۱۴، ص۲۵۴؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۷، ص۱۳۰، ج۲۰، ص۲۳۴.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی، ج۴ ص ۴۲۸-۴۳۵.