صلوات بر اهل بیت در حقوق اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صلوات بر اهل بیت است. صلوات بر اهل بیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: صلوات بر اهل بیت در حقوق اسلامی - پرسش مرتبط نداردحق صلوات
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾[۱] در این آیه، مقام پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) به بهترین وجه ترسیم شده است؛ چرا که خداوند متعال در کنار فرشتگان مقربش بر ایشان صلوات و درود می‌فرستد و به مؤمنان هم دستور می‌دهد آنها نیز این کار را بکنند. درواقع این آیه علاقۀ خاص خداوند متعال و فرشتگان نسبت به پیامبر و حفظ حرمت پیامبر را نشان می‌دهد. مقام پیامبر آنقدر والاست که خداوند و تمام فرشتگانی که تدبیر جهان بر عهده آنها گذاشته شده است، بر او درود می‌فرستند، اکنون که چنین است شما نیز با این پیام جهان هستی هماهنگ شوید[۲]
برخی از علمای اهل سنت می‌‌گویند: «درود برای خداوند قرار داده شده است و صلوات ملائکه عطف بر صلوات خداوند شده است و این دو با هم یکی شده‌اند، چرا؟ به خاطر تعظیم و بزرگداشت نبی اکرم[۳]، اما با وجود صلوات خداوند و ملائکه چه احتیاجی به صلوات ما هست؟ صلوات بر ایشان به خاطر نیاز ایشان به آن صلوات نیست و الا با وجود صلوات خداوند به صلوات ملائکه هیچ نیازی نبود، این فقط به خاطر اظهار تعظیم و تکریم ایشان از سوی ماست، شفقت و دلسوزی بر ما، به خاطر همین حضرت رسول فرمودند: هر کسی که بر من یکبار صلوات بفرستد خداوند بر او ده بار صلوات می‌فرستد»[۴].
لکن باید توجه داشت به دلیل آنکه پیامبر و اهل بیت گرامیشان مخلوق هستند لذا رو به سوی کمال دارند و هر چه بالا بروند باز هم نسبت به مراتب بالاتر نیاز دارند، صلوات هم برای ایشان مؤثر است، هر چند مقرب درگاه الهی‌اند اما از طرف ما به دلیل آیۀ ﴿قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شَاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا﴾[۵] که نیاز ما و تأثیرات بسیار شگرفی که بر روی سعادت انسانی ما دارد واجب شده است[۶].
معنای صلوات
امام کاظم (ع) در ضمن حدیثی که از معنای درود خداوند، ملائکه و مؤمن بر رسول خدا (ص) سؤال شد، فرمودند: «درود خدا، رحمت خداست و درود ملائکه، تزکیه ایشان است و درود مؤمن دعایشان برای اوست...»[۷]. امام صادق (ع) نیز در این باره می‌فرماید: «شخصی که بر پیامبر صلوات می‌فرستد مفهومش آن است که من بر سر پیمان خود باقی هستم و به «بلی» که در عالم «ذَر» به سؤال ﴿أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ﴾ گفته‌ام وفا دارم»[۸].[۹]
چگونگی صلوات
در مورد چگونگی صلوات بر پیامبر روایات فراوانی از منابع شیعه و سنی وجود دارد که باید "آل محمد" را به هنگام صلوات بر "محمد" اضافه کرد: یکی از یاران پیامبر به نام "کعب" نقل می‌کند: هنگامی که آیه صلوات نازل شد عرض کردم: سلام بر تو را می‌دانیم ولی "صلاة" بر تو چگونه است؟ فرمود: بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا بَارَکْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ»[۱۰]. سیوطی از بزرگان علمای اهل سنت نزدیک به ۱۸ روایت شبیه به این روایت بیان می‌کند که همه آنها به طور صریح دلالت دارند براینکه: لفظ "آل محمد" در تحقق صلوات مدخلیت دارد و صلوات بر "محمد" بدون عطف کلمه "آل محمد" بر آن، از درجه اعتبار ساقط است.
در روایتی از خود رسول خدا (ص) نقل شده فرمودند: «هرگز بر من صلوات ناقص نفرستید! عرض کردند: صلوات ناقص چیست؟ فرمود: اینکه فقط بگوئید «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّد» و ادامه ندهید، بلکه باید بگوئید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»[۱۱]
معاویه بن عمار می‌گوید نزد امام صادق از برخی انبیا یاد کردم و بر آنها صلوات فرستادم حضرت فرمود: "هنگامی که یاد یکی از انبیاء شد پس اول بر محمد و آلش، سپس بر او صلوات بفرستید و اینگونه بگویید صلوات بر محمد و آلش و بر جمیع انبیاء[۱۲].[۱۳]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.
- ↑ ر. ک: حبیب الله صمیمی، فضائل و شناخت معصومین با لسان اهل بیت (ع)، ص۵۰.
- ↑ فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۵، ص۱۸۱.
- ↑ فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۵، ص۱۸۲.
- ↑ «بگو: برای این (پیامبری) از شما مزدی نمی‌خواهم جز این که هر کس بخواهد به سوی پروردگار خویش راهی پیش گیرد» سوره فرقان، آیه ۵۷.
- ↑ ر.ک: شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۱۰- ۱۱۳.
- ↑ «قَالَ قُلْتُ مَا مَعْنَی صَلَاةِ اللَّهِ وَ مَلَائِکَتِهِ وَ صَلَاةِ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ صَلَاةُ اللَّهِ رَحْمَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ صَلَاةُ مَلَائِکَتِهِ تَزْکِیَةٌ مِنْهُمْ لَهُ وَ صَلَاةُ الْمُؤْمِنِینَ دُعَاءٌ مِنْهُمْ لَه»؛ ثواب الأعمال، ص۱۵۶.
- ↑ «قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع مَنْ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ ص فَمَعْنَاهُ أَنِّی أَنَا عَلَی الْمِیثَاقِ وَ الْوَفَاءِ الَّذِی قَبِلْتُ حِینَ قَوْلِهِ- أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی»؛ معانی الأخبار، ص۱۱۶؛ ابن طاوس، فلاح السائل، ص ۱۱۳ـ ۱۱۴.
- ↑ ر.ک: شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۱۰-۱۱۱.
- ↑ «بار خدایا بر محمد و خاندانش درود بفرست آن‌گونه که بر ابراهیم وآل ابراهیم درود فرستادی و برکتت را بر محمد و آل محمد فرو فرست همان‌گونه که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم نازل نمودی، تویی ستوده عزتمند"؛ مجمع البیان، ج۱۱، ص۵۶۴؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۵، ص۲۱۵ و ۲۱۶؛ فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۵، ص۱۸۲.
- ↑ السمهودی، جواهر العقدین، ج۲، ص۴۹؛ ینابیع المودة، ج۱، ص۳۷.
- ↑ «صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَلَی جَمِیعِ الْأَنْبِیَاء»؛ شیخ صدوق، الأمالی، ص۳۸۰.
- ↑ ر.ک: شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۱۱- ۱۱۴.