نایبان خاص چه ویژگی‌هایی داشتند که از سوی امام به سمت نیابت انتخاب شدند؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نایبان خاص چه ویژگی‌هایی داشتند که از سوی امام به سمت نیابت انتخاب شدند؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / ملاک انتخاب نواب اربعه
مدخل اصلیملاک تعیین نواب
تعداد پاسخ۱ پاسخ

نایبان خاص چه ویژگی‌هایی داشتند که از سوی امام به سمت نیابت انتخاب شدند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

عبدالمجید زهادت

حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است:

«بررسی تاریخ زندگی و ارتباطات و فعالیت‌های نائبان چهارگانه نشان می‌دهد که آن بزرگواران، از علم و ایمان و تقوای بالایی برخوردار بودند و به علاوه ویژگی‌های مهم دیگری داشتند که از این قرار است:

۱. تقیه و پنهان‌کاری: نایبان امام به سبب شرایط ویژه و تهدید‌هایی که برای امام و نیز شیعیان و پیروان آن حضرت وجود داشت به شدت مراقب ارتباطات خود با امام و نیز شیعیان بودند. عثمان بن سعید نایب اول، در مباحث و جدال‌های مذهبی یا سیاسی شرکت نمی‌کرد[۱] تا موقعیت مهم و جایگاه نیابت او مورد توجه حاکمان واقع نشود. نایب سوم حسین بن روح از روی تقیه در مجلسی از خلفای راشدین به نیکی یاد کرد و بالاتر، ینکه یکی از خادمان خود را به دلیل لعن کردن معاویه، اخراج نمود[۲] این‌گونه رفتارها در جایگاه تقیه و برای حفظ جایگاه نیابت و ارتباطات مربوط به آن انجام می‌گرفت.

۲. استواری و مقاومت: از آنجا که امام مهدی (ع) هدف مهم و اصلی دشمن بود و نایبان، بهترین راه دسترسی به آن حضرت بودند، می‌بایست انسان‌هایی استوار و مقاوم باشند تا دشمن نتواند از مسیر آن‌ها به امام، گزندی برساند. در همین راستا برخی از ابوسهل نوبختی پرسیدند: چگونه به جای تو، حسین بن روح، به نیابت رسید؟ او گفت: امامان بهتر می‌دانند که چه کسی برای نیابت لیاقت دارد. من با مخالفان مناظره می‌کنم و اگر آنچه را حسین بن روح درباره مهدی (ع) می‌داند می‌دانستم، شاید در مقام بحث برای اثباتِ وجود امام، محل اقامت او را آشکار می‌کردم؛ ولی حسین بن روح چنان است که اگر امام را در زیر عبای خود داشته باشد، او را نشان نخواهد داد؛ گرچه بدنش را با قیچی قطعه قطعه کنند[۳].

۳. زیرکی و درایت: چون نیابت امام غائب، موقعیت بسیار مهمی بود که حساسیت دشمن را به دنبال داشت، هر یک از نایبان چهارگانه می‌کوشیدند با مدیریت درست و عمل هوشمندانه، از حساسیت دستگاه حاکم در برابر فعالیت‌ها و ارتباطات نیابت، جلوگیری کنند؛ به همین منظور، عثمان بن سعید و نیز فرزندش محمد بن عثمان به "روغن فروش" معروف بودند و در پوشش یک شغل مرسوم و متداول اجتماعی، کار نیابت را انجام می‌دادند. نایب سوم حسین بن روح نیز با نفوذ در دستگاه حاکم و به عهده گرفتن پست دولتی از حساس شدن دستگاه دربارۀ خود جلوگیری کرد. آنان هرگز نمی‌پنداشتند که وی با امام غایب در ارتباط باشد»[۴].

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

  1. تاریخ عصر غیبت، ص ۳۰۲.
  2. همان.
  3. الغیبة، طوسی، ص ۳۹۱، ح ۳۵۸.
  4. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۰۱، ۲۰۲.