شیعه در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* در لغت به معنای [[پیروان]] است و در اصطلاح، کسانی را گویند که به [[خلافت بلافصل]] [[حضرت]] [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} معتقدند. برای نخستین بار، [[پیامبر اسلام]] {{صل}} بود که پس از [[نزول]] [[آیه]] ۷ سوره [[بینه]]، [[پیروان]] [[علی بن ابی‌طالب]] را "[[شیعه]]" خواند و فرمود: "تو و شیعیانت، [[روز قیامت]] [[رستگار]] خواهید بود"<ref>البرهان فی تفسیر القرآن‌، ۴/ ۴۹۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 317.</ref>.

* [[شیعیان]] به فرقه‌هایی انشعاب یافته‌اند که از آن میان، [[شیعه امامیه]] یا [[اثنی عشریه]]- [[شیعه]] [[جعفری]]- پر شمارتر است. [[شیعیان]] [[امامیه]] معتقدند که [[پیامبر]] {{صل}} به صراحت، [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} و یازده [[فرزند]] او را خلفای خویش خوانده است. بنابر آموزه‌های [[شیعی]]، [[امامان دوازده‌گانه]] بر [[مسلمانان]] به [[نیابت]] از [[پیامبر]] {{صل}} در امور [[دین]] و [[دنیا]] [[ولایت]] دارند. [[امامان معصوم]] {{عم}} به [[الهام الهی]] و [[علم لدنی]] و منزلتی آسمانی از دیگر [[انسانها]] تمایز یافته‌اند و دوازدهمین تن از آنان زنده است و در [[غیبت]] به سر می‌برد و روزی [[ظهور]] می‌کند و [[جهان]] را سرشار از [[عدالت]] می‌سازد.

* [[ولایت]] [[علی]] {{ع}} و [[امامان معصوم]] پس از او، [[عصمت]]، [[بداء]] و [[رجعت]] از باورهای بنیادی‌ [[شیعه امامیه]] است. [[فقه]] [[شیعه امامیه]]، بر چهار منبع [[استوار]] است: [[قرآن]]، [[سنت]]، [[عقل]] و [[اجماع]]. [[شیعه امامیه]] نیز در طول [[تاریخ]] فرقه‌هایی به خود یافته؛ اما این فرقه‌ها نتوانسته‌اند [[پیروان]] پرشماری برای خود بیابند و بدین روی، دوام و قوام نیافته و مورد توجه قرار نگرفته‌اند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 318.</ref>.

* در قرون اخیر دو گروه اخباری و اصولی میان علمای [[امامیه]] پدید آمدند. اخباریان- یا [[اهل حدیث]]- [[اجتهاد]] را برنمی‌تافتند و [[معتقد]] بودند که برای [[استنباط]] [[احکام]] و [[آموزه‌های دینی]] باید تابع بی‌چون و چرای ظاهر [[روایات معصومین]] {{ع}} بود. در برابر، اصولیان بر آن بودند که در این راه لازم است از [[اجتهاد]] بهره جست و بر [[قرآن]]، [[سنت]]، [[عقل]] و [[اجماع]] تکیه کرد. سرانجام علمای اصولی در روزگار [[مرجعیت]] [[سید]] محمدباقر [[وحید]] بهبهانی بر اخباریان [[غلبه]] کردند و [[اندیشه]] [[اخباری‌گری]] [[سلطه]] خویش را بر مجامع [[علمی]] [[شیعه]] از دست داد<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی‌، ۴/ ۲۷۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 318.</ref>.

== شیعه در فرهنگ اصطلاحات علم کلام ==

* [[حقیقت]] [[شیعه]] به‌عنوان یکی از دو [[فرقه]] اصلی عالم [[اسلام]] مبتنی بر [[جهان‌بینی]] و [[ایدئولوژی]] خاص برگرفته از [[قرآن]] و [[معصومین]] {{عم}} در حوزه‌های مختلف است<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۱۷.</ref>.

=== تبارشناسی واژه [[شیعه]] ===

* لفظ "[[شیعه]]" در [[قرآن]] و منابع لغوی به‌معنای پیرو آمده است<ref>در قرآن ۱۱۲ بار لفظ شیعه و مشتقات آن به‌کار رفته که همه به همان معنای لغوی است.</ref>: {{متن قرآن|وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ}}<ref>«و از پیروان وی ابراهیم بود» سوره صافات، آیه ۸۳.</ref>؛ همان‌گونه که در روایاتی از [[پیامبر]] {{صل}} نیز مراد از [[شیعه]]، [[علی]] {{ع}} و [[پیروان]] او بوده است<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ص۱۸؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۸، ص۵۸۹؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۴۱.</ref>.

* البته از نظر [[شیخ مفید]] معنای لغوی [[شیعه]] صرف پیرو نیست، بلکه پیرو همراه با [[گرایش]] درونی و [[دوستی]] همراه با [[اخلاص]] است. ایشان این قید را از [[آیه]] {{متن قرآن|فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ}}<ref>«آنکه از گروه (خود) او بود در برابر آنکه از دشمنانش بود از وی یاری خواست» سوره قصص، آیه ۱۵.</ref> استفاده کرده است<ref>مفید، اوائل المقالات، ص۱.</ref>. از نگاه اصطلاحی، از نظر [[شیخ مفید]] [[شیعه]] با الف و لام و بدون هرگونه قید و پسوندی، [[پیروان]] [[علی]] {{ع}} در [[ولایت]] و [[امامت]] [[بلافصل]] او پس از [[پیامبر]] {{صل}} با نفی خلفای قبلی را گویند<ref>مفید، اوائل المقالات، ص۲.</ref>. البته درباره معنای اصطلاحی [[شیعه]] حداقل ده تعریف ارائه شده که وجه مشترک همه آنها [[باور]] به [[افضلیت]] و [[اولویت]] [[امام علی]] {{ع}} در امر [[امامت]] بر تمام [[صحابه]] است<ref>بنگرید به: مرکز مدیریت حوزه، آشنایی با فرق تشیع، ص۲۲-۲۴.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۱۷.</ref>.

* از این‌رو [[شیعه]] در مفهوم شامل همه فرقه‌هایی می‌‌شود که به [[امامت]] [[بلافصل]] [[امام علی]] {{ع}} از جانب [[پیامبر]] {{صل}} معتقدند؛ زیرا [[شیعه]] کسی است که از [[امام]] [[منصوب]] به [[نام علی]] {{ع}} [[پیروی]] می‌‌کند<ref>اشعری، مقالات الاسلامیین، ج۱، ص۵.</ref> که علاوه بر [[امامیه]]، [[زیدیه]] و [[اسماعیلیه]] را دربر می‌‌گیرد<ref>یکی از جامع‌ترین منابع در این‌باره، کتاب شیعه در اسلام علامه طباطبایی می‌‌باشد که جهت مطالعه بیشتر به آن مراجعه شود.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۱۸.</ref>.