پرش به محتوا

ضلالت: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲
جز
خط ۴: خط ۴:
'''ضَلالت:''' [[گمراهی]]، [[بیراهه]] رفتن، گم شدن، [[اعتقادات]] [[باطل]] و نادرست داشتن. ضلالت نقطه مقابل [[هدایت]] است. در [[قرآن]] به کسانی که [[بت]] می‌‌پرستند، یا دچار تحریف‌های [[دینی]] می‌‌شوند، یا [[شیطان]] آنان را از [[صراط مستقیم]] [[ایمان]] و [[حق]] دور می‌‌کند یا [[مشرک]] می‌شوند، یا جلوی [[راه خدا]] را می‌‌گیرند، یا از [[رحمت الهی]] مأیوس می‌‌شوند، "ضال" و [[گمراه]] می‌‌گوید و [[شیطان]] را یکی از مهم‌ترین گمراه‌کنندگان [[انسان]] از راه [[حق]] معرفی می‌‌کند و بدترین ضلالت را، [[گمراهی]] پس از [[ایمان]] و [[هدایت]] می‌داند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۳۶.</ref>.
'''ضَلالت:''' [[گمراهی]]، [[بیراهه]] رفتن، گم شدن، [[اعتقادات]] [[باطل]] و نادرست داشتن. ضلالت نقطه مقابل [[هدایت]] است. در [[قرآن]] به کسانی که [[بت]] می‌‌پرستند، یا دچار تحریف‌های [[دینی]] می‌‌شوند، یا [[شیطان]] آنان را از [[صراط مستقیم]] [[ایمان]] و [[حق]] دور می‌‌کند یا [[مشرک]] می‌شوند، یا جلوی [[راه خدا]] را می‌‌گیرند، یا از [[رحمت الهی]] مأیوس می‌‌شوند، "ضال" و [[گمراه]] می‌‌گوید و [[شیطان]] را یکی از مهم‌ترین گمراه‌کنندگان [[انسان]] از راه [[حق]] معرفی می‌‌کند و بدترین ضلالت را، [[گمراهی]] پس از [[ایمان]] و [[هدایت]] می‌داند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۳۶.</ref>.


==معنای ضلالت==
== معنای ضلالت ==
*ضلالت، از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای "مقابل [[هدایت]]" آمده و به معنای [[گمراه]] شدن و راه را نیافتن و نیز [[گمراه]] ساختن و از مقصد دور کردن به کار می‌رود<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]
* ضلالت، از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای "مقابل [[هدایت]]" آمده و به معنای [[گمراه]] شدن و راه را نیافتن و نیز [[گمراه]] ساختن و از مقصد دور کردن به کار می‌رود<ref>ر. ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]
، ص ۱۳۸.</ref>. ضلالت و [[هدایت]] متضایف‌اند و از زوایایی متعدد و در شاخه‌های گوناگون [[علوم اسلامی]] بررسی شده‌اند. این موضوع یکی از [[مفاهیم قرآنی]] است و [[قرآن کریم]] در آیاتی پرشمار بدان پرداخته است.
، ص ۱۳۸.</ref>. ضلالت و [[هدایت]] متضایف‌اند و از زوایایی متعدد و در شاخه‌های گوناگون [[علوم اسلامی]] بررسی شده‌اند. این موضوع یکی از [[مفاهیم قرآنی]] است و [[قرآن کریم]] در آیاتی پرشمار بدان پرداخته است.
* در [[روایات]] [[امامان معصوم]] {{ع}} نیز اسباب و زمینه‌های [[هدایت]] و ضلالت به تفصیل آمده است. از آن جمله است روایتی از [[امام علی]] {{ع}} که براساس آن، تن ندادن به [[ولایت]] و [[فرمان]] [[امامان معصوم]] {{ع}} از [[علل]] ضلالت است<ref>{{متن حدیث|أَدْنَی مَا یَکُونُ بِهِ ضَالًّا أَنْ لَا یَعْرِفَ حُجَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ}}؛ بحارالانوار، ج ۶۶، ص۱۷.</ref>. [[علم کلام]] به مناسبت‌های گوناگون از جمله در مبحث [[جبر و اختیار]] بدین موضوع پرداخته است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷.</ref>.
* در [[روایات]] [[امامان معصوم]] {{ع}} نیز اسباب و زمینه‌های [[هدایت]] و ضلالت به تفصیل آمده است. از آن جمله است روایتی از [[امام علی]] {{ع}} که براساس آن، تن ندادن به [[ولایت]] و [[فرمان]] [[امامان معصوم]] {{ع}} از [[علل]] ضلالت است<ref>{{متن حدیث|أَدْنَی مَا یَکُونُ بِهِ ضَالًّا أَنْ لَا یَعْرِفَ حُجَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ}}؛ بحارالانوار، ج ۶۶، ص۱۷.</ref>. [[علم کلام]] به مناسبت‌های گوناگون از جمله در مبحث [[جبر و اختیار]] بدین موضوع پرداخته است<ref>ر. ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷.</ref>.


==معنی [[اضلال]] در [[آیات]]==
== معنی [[اضلال]] در [[آیات]] ==
* [[قرآن کریم]]، در آیاتی، "[[اضلال]]" را به [[خداوند]] نسبت داده که موجب بحث‌های متعددی شده است. مسئلۀ محوری این است که چگونه می‌توان [[خداوند]] را "مُضِل" پنداشت و اینکه [[خداوند]] برخی [[بندگان]] را به ضلالت می‌کشاند، به چه معنا است؟ از آیاتی که [[خداوند]] را "مُضل" یا "[[گمراه‌کننده]]" می‌خوانند عبارت است از: {{متن قرآن|يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ}}<ref>«خداوند ستمگران را بیراه می‌گذارد» سوره ابراهیم، آیه ۲۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ}}<ref>«امّا تنها فاسقان را گمراه می‌‌کند» سوره بقره، آیه ۲۶.</ref> و {{متن قرآن|يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ}}<ref>«هر که را بخواهد بیراه وا می‌نهد و هر که را بخواهد راهنمایی می‌کند» سوره نحل، آیه ۹۳.</ref>.
* [[قرآن کریم]]، در آیاتی، "[[اضلال]]" را به [[خداوند]] نسبت داده که موجب بحث‌های متعددی شده است. مسئلۀ محوری این است که چگونه می‌توان [[خداوند]] را "مُضِل" پنداشت و اینکه [[خداوند]] برخی [[بندگان]] را به ضلالت می‌کشاند، به چه معنا است؟ از آیاتی که [[خداوند]] را "مُضل" یا "[[گمراه‌کننده]]" می‌خوانند عبارت است از: {{متن قرآن|يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ}}<ref>«خداوند ستمگران را بیراه می‌گذارد» سوره ابراهیم، آیه ۲۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ}}<ref>«امّا تنها فاسقان را گمراه می‌‌کند» سوره بقره، آیه ۲۶.</ref> و {{متن قرآن|يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ}}<ref>«هر که را بخواهد بیراه وا می‌نهد و هر که را بخواهد راهنمایی می‌کند» سوره نحل، آیه ۹۳.</ref>.
*در [[روایات]] و از جمله [[ادعیه]] نیز از [[خداوند]] با صفت "مُضِل" یاد شده است<ref>بحار الانوار، ج ۸۱، ص۱۸۴.</ref>. [[فهم]] این مسئله پیامدهای سازندۀ [[اعتقادی]] و [[اخلاقی]] دارد و بدین رو، [[دانشمندان شیعه]] کوشیده‌اند بدان راه یابند و تفسیرهایی که به دست داده‌اند، آنان را به گروه‌هایی تقسیم کرده است:
* در [[روایات]] و از جمله [[ادعیه]] نیز از [[خداوند]] با صفت "مُضِل" یاد شده است<ref>بحار الانوار، ج ۸۱، ص۱۸۴.</ref>. [[فهم]] این مسئله پیامدهای سازندۀ [[اعتقادی]] و [[اخلاقی]] دارد و بدین رو، [[دانشمندان شیعه]] کوشیده‌اند بدان راه یابند و تفسیرهایی که به دست داده‌اند، آنان را به گروه‌هایی تقسیم کرده است:
#برخی قائلند مراد از ضلالت، گونۀ [[تکوینی]] آن است، نه [[تشریعی]]؛ زیرا ضلالت [[تشریعی]] از ساحت [[الهی]] دور است. در این صورت معنای‌ ضلالت چنین می‌شود: ضلالت همان [[کیفر]] و مجازات است.  
# برخی قائلند مراد از ضلالت، گونۀ [[تکوینی]] آن است، نه [[تشریعی]]؛ زیرا ضلالت [[تشریعی]] از ساحت [[الهی]] دور است. در این صورت معنای‌ ضلالت چنین می‌شود: ضلالت همان [[کیفر]] و مجازات است.  
#گروهی دیگر گفته‌اند، مراد از ضلالت این است که [[خداوند]] به [[دلیل]] پافشاری برخی [[انسان‌ها]] بر [[گناه]]، مقدمات و اسباب رسیدن به مقصود را برایشان از میان می‌برد یا آن را برایشان فراهم نمی‌کند و اینرا "خذلان" یا "سلب [[توفیق]]" گویند.
# گروهی دیگر گفته‌اند، مراد از ضلالت این است که [[خداوند]] به [[دلیل]] پافشاری برخی [[انسان‌ها]] بر [[گناه]]، مقدمات و اسباب رسیدن به مقصود را برایشان از میان می‌برد یا آن را برایشان فراهم نمی‌کند و اینرا "خذلان" یا "سلب [[توفیق]]" گویند.
#گروه سوم بر این باورند که [[اضلال]] [[خداوند]] ویژۀ کسانی است که اوصاف و شرایطی معین دارند و [[قرآن کریم]] از مهم‌ترین این اوصاف یاد کرده است: [[کفر]]، [[ظلم]]، [[فسق]]، [[دروغ]]، [[اسراف]] و کفران. این اوصاف، پیامدهایی دارند که دامان [[آدمی]] را می‌گیرند و بر چشم و گوش و [[خرد]] وی پرده می‌اندازند و او را به ضلالت می‌کشانند. بدین‌سان، مضل بودن [[خداوند]] به این معناست که چنین آثاری را به اوصاف یاد شده داده است. روشن است که این کار [[خداوند]]، با [[اختیار]] و [[آزادی]] [[بندگان]] ناسازگار نیست<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷-۳۲۸.</ref>.
# گروه سوم بر این باورند که [[اضلال]] [[خداوند]] ویژۀ کسانی است که اوصاف و شرایطی معین دارند و [[قرآن کریم]] از مهم‌ترین این اوصاف یاد کرده است: [[کفر]]، [[ظلم]]، [[فسق]]، [[دروغ]]، [[اسراف]] و کفران. این اوصاف، پیامدهایی دارند که دامان [[آدمی]] را می‌گیرند و بر چشم و گوش و [[خرد]] وی پرده می‌اندازند و او را به ضلالت می‌کشانند. بدین‌سان، مضل بودن [[خداوند]] به این معناست که چنین آثاری را به اوصاف یاد شده داده است. روشن است که این کار [[خداوند]]، با [[اختیار]] و [[آزادی]] [[بندگان]] ناسازگار نیست<ref>ر. ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷-۳۲۸.</ref>.
*کسانی که مشمول [[اضلال]] [[الهی]] می‌شوند، در [[حقیقت]]، خود، با ناشایستگی به سوی آن رفته‌اند و از [[اختیار]] و [[آزادی]] برخوردار بوده‌اند. ضلالت [[الهی]]، در [[حقیقت]] مکمل و پیامد چیزی است که خود شخص [[برگزیده]] است و بدین روی، ضلالت نه جبری است و نه بی‌دلیل و نتیجۀ خواست خود [[آدمی]] است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷-۳۲۸.</ref>.
* کسانی که مشمول [[اضلال]] [[الهی]] می‌شوند، در [[حقیقت]]، خود، با ناشایستگی به سوی آن رفته‌اند و از [[اختیار]] و [[آزادی]] برخوردار بوده‌اند. ضلالت [[الهی]]، در [[حقیقت]] مکمل و پیامد چیزی است که خود شخص [[برگزیده]] است و بدین روی، ضلالت نه جبری است و نه بی‌دلیل و نتیجۀ خواست خود [[آدمی]] است<ref>ر. ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷-۳۲۸.</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش