مسیب بن نجبه فزاری در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

[[مرحوم کشی]] به نقل از [[فضل بن شاذان]] می‌نویسد: از بزرگان [[تابعین]] و رؤسا و زهاد می‌توان به [[جندب بن زهیر ازدی]]؛ [[قاتل ساحر]]، [[عبدالله بن بدیل بن ورقاء خزاعی]]، [[حجر بن عدی]]، [[سلیمان بن صرد]]، مسیب بن نجبه، علقمة، اشتر و [[سعید بن قیس همدانی]] اشاره کرد<ref>رجال الکشی، کشی، ص۶۹.</ref>.

گویا مسیّب بن نجبه در دوران [[خلافت ابوبکر]] در [[جنگ]] [[عین التمر]]<ref>عین التمر، نام قریه‌ای در اطراف انبار که در سمت غربی کوفه واقع شده است. (معجم البلدان، یاقوت حموی، ج۴، ص۱۷۶.)</ref> که در سال [[دوازده]] [[هجری]] به [[فرماندهی]] [[خالد بن ولید انصاری]] رخ داد، حضور داشته<ref>المعارف، ابن قتیبه دینوری، ص۴۳۶.</ref> و [[فرمانده]] سواران بوده است<ref>الإصابة، ج۶، ص۲۳۵.</ref> و او در آن جنگ فردی به نام [[حمران بن ابان]] را که کنیه‌اش [[ابوزید]] بود، [[اسیر]] کرد<ref>المعارف، ص۴۳۵.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[مسیب بن نجبه فزاری کوفی (مقاله)|مقاله «مسیب بن نجبه فزاری کوفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۲۸-۵۲۹.</ref>

عمر گفت: "این مطلب را شنیده‌ام که می‌فرمود: "هرگاه [[فرد]] با صاحب [[مقام]] طائفه‌ای پیش شما آمد، او را گرامی بدارید، گرچه [[مخالف]] شما باشد"؛

عمر گفت: "چرا با تصمیم من درباره این اسیران [[مخالفت]] کردی و چه چیز باعث شد که بر خلاف رأی من عمل کنی؟"

عمر گفت: از کجا فهمیدی که [[تصمیم]] دارد ازدواج کند؟"

گفت: "شاه زنان"؛

او گفت: "آری، همین طور است"<ref>دلائل الامامة، محمد بن جریر طبری (شیعی)، ص۱۹۴ - ۱۹۶.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[مسیب بن نجبه فزاری کوفی (مقاله)|مقاله «مسیب بن نجبه فزاری کوفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۲۹-۵۳۱.</ref>

پس او به آنها رحم کرد و [[فرمان]] داد آتش را خاموش کنند و سپس به [[یاران]] خود گفت: "جاسوس‌ها من به من خبر دادند که [[لشکر]] شام برای [[یاری]] اینها به زوی به اینجا خواهند رسید"؛

[[عبدالرحمن بن شبیب]] به او گفت: "مرا به جنگ با آنها روانه کن" اما مسیب خودداری کرد؛

حضور مسیب در [[صفین]] و [[نهروان]]: درباره جزئیات حضور مسیب در این [[جنگ‌ها]] مطلبی [[نقل]] شده و در اکثر منابع فقط به حضورش اشاره شده است<ref>الاصابه، ج۶، ص۲۳۴ (کان مع علیّ فی مشاهده)؛ مقاتل الطالبیین، ص۱۲۲ (و قد شهد معه مشاهده)؛ تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۱۳۹؛ الاعلام، ج۷، ۲ص۲۵؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۵۸، ص۱۹۶.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[مسیب بن نجبه فزاری کوفی (مقاله)|مقاله «مسیب بن نجبه فزاری کوفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۳۶-۵۳۷.</ref>

گفت: "اینکه به حال نخست برگردی که او پیمان میان خود و تو را شکسته است"؛

فرمود: "ای مسیب! من این کار را برای [[دنیا]] نکردم و معاویه به هنگام [[جنگ]] و رویارویی پایدارتر و شکیباتر از من نیست؛ بلکه [[مصلحت]] شما را اراده کردم و اینکه از ریختن [[خون]] یکدیگر دست بدارید؛ اینک به تقاضای [[پروردگار]] [[خشنود]] باشید تا [[نیکو]] کارتان آسوده باشد و از [[ستم]] [[تبهکاری]] چون معاویه خلاصی پیش آید"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید معزلی، ج۱۶، ص۱۴-۱۵، به نقل از مدائنی، و مختصر این خبر که در مناقب آل ابی طالب (ج۴، ص۴۰) و موسوعة التاریخ الاسلامی، یوسفی غروی (ج۵، ص۴۷۲) آمده است.</ref>.

مسیب گفت: "به [[خدا]] سوگند! این کار بر ما دشوار نیست که به هر حال آنان با هر چه بتوانند در صدد جلب [[دوستی]] ما خواهند بود، ولی [[بیم]] ما از آن است که بر شما [[ستم]] شود و [[عهد]] شما را بشکنند"؛

مسیب و عبور از [[کربلا]]: مرحوم کشی می‌نویسد: [[مسیب بن نجبة فزاری]] گفته است: "روزی به همراه عده‌ای [[سلمان فارسی]] را دیدیم و او در مسیر با ما همراه شد تا اینکه به کربلا رسیدیم؛ پس گفت: "این جا را چه می‌نامند؟"

گفت: "بله، کوفه قبة الإسلام است""<ref>رجال الکشی، ص۲۰.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[مسیب بن نجبه فزاری کوفی (مقاله)|مقاله «مسیب بن نجبه فزاری کوفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۳۹.</ref>

گفتند: "با دشمنش می‌جنگیم و خویشتن را برای [[حفظ]] وی به کشتن می‌دهیم"؛

گفت: "پس به او نامه بنویسید".

آن‌گاه گفت: "ای [[قوم]]! یکی از خودتان را به سالاری [[انتخاب]] کنید که شما باید امیری داشته باشید که به وی [[رجوع]] کنید و پرچمی که اطراف آن گرد آیید؛ این سخن را می‌گویم و از خدا برای خودم و شما [[آمرزش]] می‌خواهم".

سپس [[رفاعه]] [[سخن]] گفت، و بعد از وی [[عبدالله بن وال]] و [[عبدالله بن سعد]] نیز [[حمد]] [[پروردگار]] و ثنای او را به جا آورده، سخنانی همانند [[رفاعة بن شداد]] گفتند و از [[فضیلت]] [[مسیب بن نجبه]] یاد و از سابقه [[اسلام]] آورن [[سلیمان بن صرد]] سخن به میان آوردند و [[خشنودی]] خویش را از سالاری وی اعلام کردند"<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص۵۵۲-۵۵۳؛ موسوعة التاریخ الاسلامی، ج۶، ص۲۹۰-۲۹۱.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[مسیب بن نجبه فزاری کوفی (مقاله)|مقاله «مسیب بن نجبه فزاری کوفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۴۱-۵۴۲.</ref>

پس [[ابراهیم بن محمد بن طلحه]] گفت: "ای [[مردم]]، گفتار این ضعیف آرامش‌جوی شما را در کار [[خشونت]] و [[شمشیر]] [[مغرور]] نکند؛ به خدا! اگر کسی بر ضد ما [[قیام]] کند، او را می‌کشیم و اگر [[یقین]] کنم که گروهی می‌خواهند بر ضد ما قیام کنند، [[پدر]] را به جای فرزند می‌گیریم و فرزند را به جای پدر؛ [[دوست]] را به جای دوست می‌گیریم و سردسته را به جای کسانش؛ تا [[تسلیم]] [[حق]] شوند و به [[اطاعت]] گردن نهند".

آن گاه [[مسیب بن نجبه]] و [[عبدالله بن وال]] روی به [[عبدالله بن یزید]] کردند و گفتند: "اما درباره [[رأی]] تو ای امیر، به خدا امیدواریم که به سبب آن، هم همگان تو را [[ستایش]] کنند و هم به نزد کسی که وی را در نظر داشتی، [[پسندیده]] به شمار آیی." سپس، جمعی از همراهان [[ابراهیم بن محمد]] [[خشمگین]] شدند و به [[دفاع]] از او [[ناسزا]] گفتند و مردم نیز به آنها ناسزا گفتند و با آنها [[مجادله]] کردند. و چون عبدالله بن یزید گفتارشان را شنید، از [[منبر]] پایین آمد و به [[خانه]] رفت<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص۵۶۱-۵۶۳؛ موسوعة التاریخ الاسلامی، ج۶، ص۳۰۵-۳۰۳ (با تلخیص).</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[مسیب بن نجبه فزاری کوفی (مقاله)|مقاله «مسیب بن نجبه فزاری کوفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۴۳-۵۴۵.</ref>

[[سلیمان بن صرد]] شب را صبح نکرده بود که معادل آن گروه که به هنگام ورود وی در اردوگاه بودند، به سوی وی آمدند. او هنگام صبح دفتر خویش را خواست تا شمار کسانی را که با وی [[بیعت]] کرده بودند، در آن ببیند؛ تعداد آنها شانزده هزار نفر بود؛ پس گفت: "سبحان [[الله]]! از شانزده هزار نفر بیشتر از چهار هزار نفر پیش ما نیامده‌اند". پس سه [[روز]] در نخیله ماند و [[باران]] [[معتمد]] خویش را سوی بازماندگان می‌فرستاد و [[خدا]] و تعهدشان را به یادشان می‌آورد که حدود یک هزار نفر دیگر پیش وی آمدند. آن‌گاه [[مسیب بن نجبه]] پیش سلیمان بن صرد رفت و گفت: "خدا تو را [[رحمت]] کند! آنکه به دلخواه نیاید، به تو سودی نمی‌رساند و افرادی جز کسانی که خودشان همراه تو آمده‌اند، نخواهند جنگید. [[منتظر]] کسی نباش و در کار خویش بکوش!"

[[مسیب بن نجبه]] گفت: "من از قاتلانشان و هر که هم [[عقیده]] [[قاتلان]] آنها باشد، بیزارم و با آنها [[دشمنی]] می‌کنم و می‌جنگم؛"

[[عبدالرحمان بن غزیه]] گوید: "وقتی از [[هیت]] سوی [[قرقیسیا]] رفتیم؛ چون نزدیک آنجا رسیدیم، سلیمان بن صرد توقف کرد و ما را [[نیک]] بیاراست و چون از کنار قرقیسیا گذشتیم، نزدیک آنجا فرود آمدیم؛ زفر بن حارث کلابی از [[ترس]] [[قوم]] آنجا مخفی شده بود و به مقابله آنها نیامد؛ پس [[سلیمان]]، مسیب بن نجبه را به سوی او فرستاد و به او گفت: "پیش عموزاده خویش برو و بگو برای ما بازاری به پا کند که ما قصد [[جنگ]] با وی را نداریم، بلکه به مقابله این [[منحرفان]] می‌رویم". مسیب بن نجبه رفت تا به در قرقیسیا رسید و گفت: "در را بگشایید! در مقابل چه کسی مخفی شده‌اید؟"

آن‌گاه زفر ماند و با آنها [[وداع]] کرد و از [[خدا]] خواست که [[همراهی]] و یاریشان کند. برخی ثنای او را گفتند و برایش [[دعا]] کردند؛ [[سلیمان بن صرد]] به او گفت: "میزبان خوبی بودی؛ [[نیکو]] جای دادی و نیکو [[پذیرایی]] کردی و در کار [[مشورت]]؛ نیکخواهی کردی"؛ آن‌گاه با شتاب رفتند<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص۵۹۳- ۵۹۸، به نقل از از أبی مخنف و موسوعة التاریخ الاسلامی، ج۶، ص۳۱۶-۳۱۹ (با تلخیص).</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[مسیب بن نجبه فزاری کوفی (مقاله)|مقاله «مسیب بن نجبه فزاری کوفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۴۸-۵۵۱.</ref>

[[سلیمان]] سپس گفت: "اگر من کشته شدم، سالار افراد، [[مسیب بن نجبه]] است؛ اگر مسیب کشته شد، سالار افراد، [[عبدالله بن وال]] است و اگر عبدالله بن وال کشته شد، سالار افراد، [[رفاعة بن شداد]] است؛ [[خدا]] [[رحمت]] کند کسی را که به [[پیمان]] خدا [[وفا]] کند!"

گفت: "[[قسم به پروردگار]] [[کعبه]] [[غلبه]] می‌یابید ان‌شاء‌الله!" پس [[مسیب بن نجبه]] به ما رسید و ما آن‌چه را از [[مرد]] بدوی شنیده بودیم، به وی گفتیم و وی را پیش مسیب آوردیم. او به [[ابن عوف]] گفت: "از سخن تو که گفتی [[بشارت]] باد بر تو! [[خرسند]] شدم و نیز از سخن [[حمید بن مسلم]]؛ امیدوارم بشارت‌های خرسندآور داشته باشید". [[خرسندی]] این است که کارتان [[پسندیده]] باشد و از [[دشمن]] به [[سلامت]] باشید و این، فالی نکو است؛ [[پیامبر خدا]] فال زدن را [[دوست]] داشت". آن‌گاه به آن فرد بدوی گفت: "میان ما و نزدیکترین دسته این [[قوم]] چقدر [[راه]] است؟"

[[حمید بن مسلم]] گوید: "وقتی [[عبیدالله بن زیاد]] از [[شکست]] ذو الکلاع خبردار شد، [[حصین بن نمیر]] را با شتاب سوی ما فرستاد و او با [[دوازده]] هزار نفر در جایی فرود آمد و ما [[روز]] چهارشنبه، هشت روز مانده از جمادی‌الاول، سوی آنها رفتیم؛ [[سلیمان]]، [[عبدالله بن سعد]] را [[فرمانده]] سمت پهلوی راست [[سپاه]] خود و [[مسیب بن نجبه]] را فرمانده سمت چپ خود قرار داد و خود در [[قلب]] سپاه ایستاد. حصین بن نمیر هم که سپاه خویش را آراسته بود، جبله بن [[عبدالله]] را به [[فرماندهی]] سمت پهلوی راست خویش و [[ربیعة]] بن مخارق غنوی را به فرماندهی سمت چپ سپاه خویش نهاده بود. آن‌گاه به طرف ما آمدند و چون نزدیک رسیدند از ما خواستند که [[ولایت]] [[عبدالملک بن مروان]] را بپذیریم و به [[اطاعت]] وی در آییم. ما نیز از آنها خواستیم که [[عبیدالله بن زیاد]] را به ما بدهند که او را به جای یکی از [[یاران]] مقتولمان بکشیم و عبدالملک بن مروان برکنار کنند.... اما آن [[قوم]] سخن ما را نپذیرفتند و ما نیز سخن آنان را نپذیرفتیم. پس جناح راست سپاه ما بر [[جناح چپ]] آنها حمله برد و آنها را شکست داد و نیز جناح چپ [[لشکر]] ما بر جناح راست آنها حمله برد. سلیمان نیز با قلب سپاه به جمع آنها حمله برد؛ پس آنها را شکست داده، به اردوگاهشان رسیدیم و همچنان [[پیروزی]] با ما بود تا اینکه [[شب]] میان ما و آنها جدایی انداخت. روز بعد، پسر ذو الکلاع با هشت هزار نفر بیامد که عبیدالله بن زیاد آنها را به کمک فرستاده بود و پیغام داده و [[ناسزا]] گفته بود و وی را ملامت کرده و گفته بود: "مانند غافلان عمل کردی که اردوگاه و پایگاهت را از دست دادی؛ سوی حصین بن نمیر برو و چون آنجا رسیدی، سالار جمع اوست." پس او آمد و آنها صبحگاهان سوی ما آمدند و ما سوی آنها رفتیم و همه [[روز]] [[جنگی]] کردیم که هرگز پیر و [[جوان]] مانند آن ندیده بود و از [[جنگ]] جز برای [[نماز]] باز نماندیم و و شبانگاه از هم جدا شدیم که به [[خدا]]! آنها بسیار کس از ما را زخمی کرده بودند و ما نیز زخم بسیار به آنها زده بودیم. ما سه سخنگو داشتیم: [[رفاعة بن شداد بجلی]]، صحیر بن [[حذیفه]] و ابوالجویریه عبدی. [[رفاعه]] در جناح راست [[سپاه]] سخن می‌گفت و افراد را [[ترغیب]] می‌کرد و از آنجا دور نمی‌شد. روز دوم در اول روز، ابوالجویریه زخمی شد و پیش بارها ماند. صحیر همه آن [[شب]] میان ما می‌گشت و می‌گفت: "[[بندگان خدا]]! به [[کرامت]] و [[رضایت خدا]] خوشدل باشید؛ به خدا! هر که از [[دیدار]] [[دوستان]] و دخول در [[بهشت]] و راحت شدن از [[محنت]] و [[آزار]] [[دنیا]] جز جدایی از این نفس بدفرمای فاصله نداشته باشد، باید به جدایی آن گشاده‌دست و به دیدار خدای [[خرسند]] باشد". چنین بودیم تا اینکه صبح شد و [[ابن نمیر]] و [[ادهم بن محرز باهلی]] با ده هزار نفر سوی ما آمدند و روز سوم که [[جمعه]] بود، تا نیمروز با آنها سخت جنگیدیم. آن‌گاه [[شامیان]] بر ما [[برتری]] یافتند و از هر سوی به ما تاختند و چون [[سلیمان بن صرد]] دید که [[یاران]] وی چه می‌کشند، از اسب پیاده شد و بانگ زد: "ای بندگان خدا! هر که می‌خواهد زودتر به پیشگاه خدا برود و از [[گناه]] خویش [[توبه]] و به [[پیمان]] خویش [[وفا]] کند، سوی من بیاید". آن‌گاه نیام [[شمشیر]] خود را [[شکست]]؛ پس بسیاری از افراد او پیاده شده نیام شمشیرها را شکستند و با [[سلیمان]] به جنگ رفتند و اسبانشان به جا ماند و با پیادگان در هم آمیخت؛ آنها جنگیدند و از [[مردم]] [[شام]] بسیاری را کشتند و زخمی کردند و تعداد افراد زخمی زیاد شد و چون [[حصین بن نمیر]] [[صبوری]] و [[دلیری]] آن [[قوم]] را دید، پیادگان را فرستاد که آنها را با تیر بزنند و سواران و پیادگان آنها را در میان گرفتند و [[سلیمان بن صرد]] کشته شد. وقتی [[سلیمان]] کشته شد، [[مسیب بن نجبه]] [[پرچم]] را گرفت و خطاب به سلیمان گفت: "ای [[برادر]]! [[خدا]] تو را [[رحمت]] کند که خوب کوشیدی و [[تکلیف]] خود را انجام دادی و تکلیف بر ما ماند". آن‌گاه پرچم را بر گرفت و حمله کرد و مدتی جنگید و بازگشت. آن‌گاه باز حمله کرد و جنگید و بازگشت و بارها حمله می‌کرد و بازمی‌گشت و سپس کشته شد؛ خدا او را رحمت کند!"

[[قروة بن لقیط]] گوید: "روزی [[غلام]] مسیب بن نجبه را در [[مدائن]] دیدم که با شبث بن [[یزید]] خارجی همراه بود و باهم سخن می‌کنیم تا اینکه از افراد [[عین الورده]] یاد کردیم. او از مسیب بن نجبه چنین یاد کرد: "به خدا هرگز کسی را دلیرتر از او و گروهی که با وی بودند، ندیده بودم. به [[روز]] عین الورده او را دیدم که سخت می‌جنگید و [[باور]] نمی‌کردم که کسی توان آن‌گونه تلاش را داشته باشد و مانند وی به [[دشمن]] خسارت بزند. او چندین نفر را کشت و تا وقتی کشته شد، [[رجز]] می‌خواند و جنگید."

== منابع ==